Morgunblaðið - 14.10.1970, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. OKTÓBBR 1970
15
t
Gísli Jónsson, fyrr-
verandi alþingismaður
BINN áf hinum þ-róttmestu og
sórkennilegustu alþingismömnum
síðustu árlatuga, Gísli Jónsson,
andaðist eftiir stutta le-gu í Land
spítalanium þann 7. þeasa mán-
laðar. Kom mér og sjálfisaigt mörg
um öðrum vinum hans sú frétt
mjög á óvart, því svo var hann
heilsugóð'ur, hress og hraustleg-
uir þegar ég vissi síðast til, að
mér kom ekki til hugar, að þetta
væru hanis síðustu dagar hérna
miegiin tjaldsios mikla. En um-
skiptin þau koma nokkuð oft
snögglega og öllum að óvörum.
Gísli Jónsson var fæddur að
Liitlabæ á Álftanesi 17. ágúst
1889 og var því rúmlega 81 árs
að aldri, er hann lézt. Foreldrar
hans voru hjónin Jón Hallgríms
oon og Guðný Jónsdóttir. Var
Jón þá útvegsbóndi á Álftanesi,
en gerðist síðan útvegsbóndi,
kiaupfélagsstj óri og kaupmaður
á Bakka í Arnarfirði.
Ólst Gísli upp hjá foreldrum
oínum en byrjaði snemma á
smíðanámi. Fyrst á ísafiipði 1908,
í Englandi 1914 og Kaupmanna-
höfn 1915. Hann tók próf í vél-
finæöideild Stýrimanmaákólans í
Reykjavík 1914 og úr Vélstjóra
Skóla íslands 1916 og var fyrstur
manna er það próf tók.
Hann var vélstjóri á togurum
1911—13. Fór síðan til Eimskipa
féöiags íslando og var þar vél-
otjóri 1915—1924. í»ar af yfirvél-
stjóri 1918—1924.
Hann gerðist umsjóniarmaður
skipa oig véla 1. júlí 1924 og
otundaði það starf mjög lengi.
Formaður V élst j ór af élags ís-
lands var hann 1912—1924, fram
kvæmdastjóri ýmissa Skipa og út
gerðarfélaga í Reykjavík og á
Bíldudal árið 1933 og síðar. Hann
hefir gert teikningar, vetrklýsing
ar og samninga um smíði margra
skipa fyriir einstaklimga og rík-
issjóð meðal annaris allra Ný-
sköpunartogara ríkissjóðs 1945—
1950.
Gísli Jónsson var mikilll at-
hafnamiaður og foryistumaður
mangra fyriirtækja á sviði verzl-
unar og framkvæmda^ Var stofn
andi Eknskipafélags ísaföld h.f.
1933, Maron h.f., Bíldudal 1938,
ís og fiskur h.f., Akranesi,
Rsékjuverksmiðjan h.f. Bíldudal,
Gísili Jónsson og Co. h.f., Reykja
vík, Verzlun Liverpool h.f.
Reykjavík, Ægisgötu 10 h.f.
Reykjavík o. fl. Meðstjómandi
eða formaður flestra þeosara fé-
laga. Eigandi Bíldudalseignar
1938—1948 og hafði þar um-
fangsmiikinn rókstur. Meðeigandi
og stjórniairformaður í Fiskveiða
félaginu Hængur h.f., og Njáll
h.f. og Hraðfrystihúsinu Is h.f.,
Kópavogi, var í sjó oig verzlunar
dómi Reykjavíkur 1933—1937.
Alþingismaður Barðastrandar
sýslu gerðist Gísli árið 1942.
Gekk þá í gegnum tvær kosning
ar á sama árinu og felldi tvo mik
ilhæfa Friamsóknarmenn, Berg
Jónsson og Steiinigrím Steinþórs
son. Því starfi hélt hann til 1956
en var svo 1. þingmaður Vestfirð
inga 1959—1963.
Hann var faimaður Fjárveit-
inganefndar Alþimgis samfellt
1945—1953 og forseti Efri deildar
1953—1956. Formaður utanríkis
málanefndar 1959—1963. Formiað
ur Þingvallanefndar 1949—1956.
Fulltrúi í Norðurlandaráði 1951
—1956 og 1959—1963. Fonmaðuir
félagsmálanefndar þar 1952—’56
0g Menininigaiim álanefndar 1959—
1963. Aðlalforseti ráðBÍna 1960
og vanaforseti 1959 og 1961—’63.
Fuliltrúi í NATO 1961 og formað
ur íslenzku deildarinnar þar. —
Fonmaður stjóimamefndar Vist-
heimilisins í Birieiðuvík 1946-’53.
Hann var koisinn í millilþinga-
mefndir: um samgöngumál 1942-
’43, um skattamál 1953-’56, skipu
lagningu og uppþyggingu Reyk-
hóla 1942; vemd barna og ungl-
inga á glapstigum 1947-48; rann-
sókn á hag útvegsins 1953-’56;
jafnvægi í byggð landsins 1953-
’56. Hann varð heiðursfélagi
S.Í.B.S. 1946 og stórriddari Fálka
orðunnar 1955.
Allt þetta sem hér er talið,
sýnir það og sannar að Gísli
Jónsson var maður sem hafði
rni'kið traust, enda var bann sí-
vinnandi maður og frábærlega
afkastamikiR hvar sem hann
lagðist að. Hann var vel mælsk-
ur og rökfastur ræðumaður,
kynnti sér öll mál, sem hann
fjallaði um af mikilli nákvæmni,
fór sínar eigin götur og lét ekki
hiut sinn fyrir neinum, hvort
sem hann mætti minni eða meiri
andstöðu. Hann kom lí'ka oft
miklu góðu til leiðar.
Á Alþiingi beitti hann sér mest
í fjánmálum, viðskiptamálum
og félagsmálum. Hann fylgdi
mjög fast stofnun Tryggimgar-
stofnunar ríkisins og kannaði
það vandamál af mikilli ná-
kvæmni. GMi var eindneginn
Sjálfstæðismaður og oft harð-
skeyttur í baráttu við andstæð-
inga. En af því hann var maður
brieinskiptinn og fráhverfur allri
undirlhyggju, þá naut hann mi’k-
i'llar virðingar í hópi siinna
etjórnmálalegu flokksandsitæð-
inga. Skal ég hér, því til sönn-
unar taka upp það, sem einn
hans bezti samstarfsmaður úr
Fraimisóknarflokknum, Bernharð
Stefárrsson, segir í sínum endur-
minningum um stanfsemi Gísla
Jónissonar á Alþingi: „Gísli Jóns-
son var forseti Efri deildar á
þrem þingum. Reyndist hann
einn sá skörulegasti fonseti, sem
ég man eftir og að því ieyti eng-
inn eftirbátur nafna sínis Sveina-
sonar. Hann bar mikla virðingu
fyrir forsetastarfinu, sem með-
al anmars sáSt á því hvað
hann var jafnan vel klædd-
ur í forsetastólnum, í
dökkum fötum fínum. Á fund-
um í Sameinuðu þingi lét hann
aftur nægja grá hversdagsföt.
Fundarskapa gætti hann ágæt-
lega og var réttlátur í forseta-
starfinu. Hafa þó sennileiga sum-
ir búiz't við öðru af homuim, því
töluverður öfgamaðuir var hamn
stundum í pólitík utan forseta-
stólsins. Gísli var kröfuharður
um það eins og rétt er að þing-
menin deildarinnar mættu á
þingfundum og greiddu þar at-
kvæði. Ef út af því bar fengu
hinir brotlegu gjarnan áminn-
ingar hjá forseta.”
Margt fleira nefnir Bennharð
ti'l sönnunjar máli sínu, en segir
svo að lokum: „Margar fleiri
minnimgar á ég að sjálflsögðu um
GíSlia Jónsson, þó hér verði ekki
fleira talið. Hanin var sem fyrr
segir Skörulegur forseti og einn
hinm vinnussamasti þingmaður og
skyld u rækna s t i, sem ég hefi
þekfct.“
Gísli kvæntist 3. 7. 1920. Var
kona hians Hlíin Þoristeiinsdóttir,
j ámsmíðameistara í Reýkjavík
Jónssonar. Var Hlín ágæt kona,
gestrisin og skemmtileg. Þau
eignuðust 3 böm: Guðrúnu,
Þorstein og Hanald. Eru þau öll
á lífi og hið mætasta fólk. Öll
hafa þau gifzt og eiga afkomend
ur.
Frú Hlín var fædd 5. desern-
ber 1899. Húin andaðist 9. nóv.
1964.
Á heiimi'li Gísla Jónssonar var
mikil gestrisni. Alúð og gleð-
skapur í bezta lagi og mjög full-
komnar veitingar. Gísli var alla
tíð alger bindiindiismaður og
veitti gestum sínum aldirei vín.
En hann lét það hlutlaust, þó
frú Hlín veitti gestum vín og það
gerði hún ævinlega þegar sam-
kvæmi voru á heimi'linu, en þó
í mesta hófi.
Ég sem þessar línur rita var
í samvimmi við Gísla Jónsson á
Alþingi í 17 ár og mikið þess
utan í flokknum og í heimahúa-
um. Fór vel á með okkur og vor-
um mjög oft sammála. Varð það
til þess, að góð vinátta skapaðiist
okkar á milli. Sakna ég nú Gísia
Jónssonar mjög mikið þegar
hamn hverfur svo skyndilega af
sjónarsviðmu, þó yngri væri en
ég og þákka honum jaflnframt
góða og margar ánægju-
legar samverustundir. Börn-
um hans og öllum að-
'Standendum votta ég einlæga
samúð og hluttekningu í sorg
þeimra. Þakka þeim fyrir góða
vináttu á liðnum árum og óska
þeim og ætt þeirra allrar ham-
'ingju.
Reykjavík, 14. október 1970
Jón Pálmason.
FÁEIN KVEÐJUORÐ
FRÁ FÉLÖGUM
Þegar fregnin um andlát Gísla
Jómssoniar barst, flestum að óvör
um, var mikill harimur kveðinn
að vinium hans mörgum innan
SÍBS, svo sár, að líkja mætti við
föðunmissi, svo traustum og ljúf
um tengslum var haran bumdinn
félaginu, svo djúp og elskurík
var vimáttan og samstanfið heilla
ríkt. Við vorum svo stolt og glöð
yfir því hnossi okkar að eiga
hann, sem styrkan og föðurlegan
vin, Við vorum svo sæl að mega
hlíta ráðum hans og njóta vernd
ar hans. Óhætt er að fullyrða, að
utan fjölskytdu hans, þekktum
við bezt göfgi hans og kærleiks-
þel, enda nutum við þess í ríkum
mæli.
Ekki verður í efa dregið að
Gísla verður, að verðleikum,
minnzt í öllum dagblöðuim borg
arinnar. Þar mun æviferi'll hans
rakinn af þeim, sem með honum
unnu á furðulega mörgum svið-
um íslenzkra stjómmála og at-
vinnulífls, enda margt frásagnar
vert. Þótt hann kæmi víða við
sögu og dreifði kröftum meira
en flestir aðrir, kom það eigi að
sök, alltaf var nóg af kjarki,
dugnaði og hyggindum til alls
sem hann tók sér fyrir henduir.
Hann var mikill á hvaða sviði
sem hamn vann.
Sú mikla saga verður að þessu
sinni ekki rakin af okkur. Þess
í stað viljum við í fáum orðum,
segja þá sögu er við þekkjum
bezt, sögunia af mizkunnsama
samverjanum í gervi Gíisla Jóns
sonar.
í næsta hefti tímarits okkar
mun hans verða minnzt á verð-
ugri hátt. Fyrir okkur mun það
auðveldara. Á því sviði megum
við losa öll bönd af tungu okkar
og láta kærleikann ráða stíl og
staðreyndir efminu.
Kynni okkar af Gísla hófust
þannig, að við buðum honum í
heimsókn í Reykjalund, um mið
sumar árið 1948. Bygging staðar
ins og rekstur var þá á byrjun-
arstiigi. í þann tknia var Gísli
formaður fjárveitinigarnefndar og
það meira en að niafninu til.
Okkur þótti þera nauðsyn til, að
eiga samband við áhrifamann í
íslenzkum fjármálum. Stefnu-
skrá okkar var all stór í sniðum,
en tekjuvonir í engu samræmi
við hana. Úr því þurfti að bæta.
Gísli hafði til þess tíma ekki
haft nein veruleg aflstkipti af fé
lagsmálum, en furðulegt innsæi
eða aðeins heppni réð því að
við völdum Gísla sem talsmann
okkar og ráðgjafa, því að eimmitt
hann reyndist vera rétti rnaður-
inn. Eftir að hafa sýnt honum
allt það, sem nokkurs var um
vert og eftir að hafa verið í yfir
heyrslu hjá honum mikimn hluta
dags, lét hann í ljós ánægju sína
og spurði hvaða tekjulindir við
teldum vænlegastar. Við töldum
að laigaheimild til reksturs
flokkahappdrættis í langan tíma
væri arðvænlegust. „Vafalaust
góð tekjuUnd ef vel er virkjuð’*
mælti Gísli, „en hún er afgirt og
mun ekki vera auðsótt í hana.
En frumvarp um þetta efni mun
ég flytja á Alþingi, hverniig sem
til tekst“. Ekki þarf að orðlengja
þetta mál frekar, en lög um Vöru
happdrætti SÍBS voru samþýkkt
á Alþingi hinn 16. marz 1949.
Þar með var framtíð sambands-
i,ns fjárhagslega tryggð. Upp frá
þeirri stundu áttum við Gísla og
hann okkiur, til hinzta dags og
upp frá þeirri stundu upphefst
magnaður áhugi hans um ísl. fé
lagsmál og eru heillaspor hans
á þeim vettvangi óútmáanleg.
Með SÍBS í huga flytur hann
frumvairp sitt um erfðafj ársj óð.
Bkki auðsótt mál, en vannst þó
um síðir. Þessi sjóður hefir greitt
mjög fyrir öllufn framkvæmdum
sambandsins og verið málstað
endurhæfinigar sjúkra ómetan
legur stuðningur og verður enn
meiri í framtíðinni.
Og ekkert lát verður á gjaf-
mildi Gísla og föðurlegri ástúð
í garð SÍBS til dauðadags.
Þegar hainin, fyrir aldurs sakir
hóf að leggja frá sér þyngstu
baggana af margslungnum ver-
aldar umsvifum, gerist hann mik
ilvirkur rithöfundur. Önnur bók
bans „Frá foreldrum mínum"
kom út 1966, er stónmerkt heim
ildarrit um árabátaútgerð fjár-
vana dugnaðarmanna um alda-
mótin síðustu, sem áttu undir
högg að sækja hjá hinuim stóru
í útgerð og verzlun. Áður óskráð
ur þáttur í sögu íslands á öldinni
sem leið.
Þessi bók seldist vel og gaf
höfundi góðar tekjur. Þegar
Gísli varð þess var að þessi
„tómstundaiðja" hana gaf fé í
aðra hönd, gaf hann SÍBS öll rif
laun sín af bókinni, sömuleiðis
öll ritlaun af bókum og greinum,
sem hann kynni að rita síðar. Og
hann hélt áfram að skrifa til
hagnaðar fyrir félagið, sem hann
hafði tekið ástfóstri við, og var
mikilvirkur að vanda. 1967 kom
út skáldsaga frá honurn og árið
eftir kom öranur. Báðar bækurn-
ar seldust vel og ritlaunaðar bet
ur en almennt gerist. Og enn
ritaði hann skáldsögu síðla árs
1968. Sú bók er væntanlega í
prentun nú.
Þegar þess ar gætt að Gísli
hefur riithöfundarferil sinn mjög
svo við aldur og ritar þrjár bæk
ur, eigi liflar, á tveim árum, vel
gerðar að efni og stíl, verður að
ætla að eigi myndi hann hafa
staðið bróður sínum Guðmundi
Kamban að baki, hefði hann allt
fpá æsku gert sagnaritun að ævi-
starfi.
Árið 1966 gaf Gísli og böm
hans sambandimu hið fagra sum
arbýli si'tt við Hrafnagjá. Þeir
sem litið hafa þann dýra og
fagra stað verða allir agndofa af
rausn og höfðingsskap gefanda.
Þessi gjöf var okkur færð til
mmninigar um eiginkonu Gísla,
friú Hlín Þorsteinsdóttur, sem
andaðist í november 1964.
Gísli var kjörinn heiðursfélagi
SÍBS árið 1949 og á áttræðisaf
mæli hans var hann sæmdur
gullmerki sambandsiras, sem að
eins er borið af tveimur ís-
lendingum. Þar með hafði hann
hlotið þau sýnilegu virðingar-
tákn sem sambandið hefur yfir
að ráða, en í samanburði við þá
ást, viirðingu og heilan þakkarhug
sem allir félagar innan SÍBS
bera til þessa stórbrotna vel-
gerðarmanns er hið sýnilega
virðin'gartákn eigi mikils virði.
Samband ísl. berklasjúklinga
vottar fjöliskyldu Gísla Jónsson
ar sína dýpstu hluttekningu og
samúð og færiir henni bróðurleg
ar kveðjux við fráfall hains.
Guð gefi ættjörð okkar annan
Gísla Jónsson, til hjálpar og
huggunar þeim sorgmæddu og
vanheilu, sem í vök eiga að verj
ast.
F.h. Samb. ísl. berklasjúklinga.
Þórður Benediktsson.
Gísli Jónsson fyrrverandi al-
þingismaður er l’átinn.
Mig lainjgair til þess nú að
leiðanlolkuim aið senda nokkur
kve'ðjuorð.
GMi Jónisson vatr aíllþiriigismaið-
ur Bairðstremdkiga frá 1942 til
ársiinis 1956 og eftir kjördæma-
breytinguna allþiinigisimiað'Uir Vest-
firðingia frá 1959 till 1963.
Sttrax þegar Gisli fcom til A'l-
þingiis lét haimn mjög til sín taka,
hamn sýndii í veirfci eidlægan
áhuga á ölluim umbótuim á sviöi
mieraniinigar og veriklegra. fram-
faira í kjördæmi sámu, bainin
sýnidi m'ikimm dugnað í því að
ferðaet uim alllt kjördæmi'ð árlega
og stundum oftar, oft við erfi'ð-
ar aðstæður sölkum vegal'eysis.
Þannig temgdist hainm, imilkluim.
mium betur amönmiuim og mállefn-
um og fékk næmari skilminig á
högum kjördæmisins og þörfum.
Harnn gerð.i emgam mun á stuðn-
inigsmömraum sínum og aindstæð-
inigum, allir voru í hams augum
jafniverðugir stuðndmigs og fyrir-
greiðslu áliþ imigismiammsimis.
Á heimiili hans í Reykjavík
voru Barðstrenidimgar jafnain tíð-
ir gestiir og kærkoimmir. Af mörg-
Framhald á bls. 17