Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1988, Blaðsíða 22

Sýnir
GÍBRALTAR
jákvæðan samruna þjóðarbrota?
Loftmynd af Gíbraltar
Gíbraltar er sögulegTir
bræðslupottur ólíkra þjóðerna,
kryddaður með landamærum
heimsálfa og þjóðlanda. Fyrir
ferðamann sem vill fara í stutt
hvíldarfrí, en jafnframt komast
í tengsl við umhverfi og sögu,
hefur Gíbraltar einn stóran
kost — bjargið og umhverfi
þess er aðeins tæpir 5 km að
flatarmáli — en þar er ótrúlega
margt að sjá og skoða sem auð-
velt er að komast yfir á
skömmum tíma.
að er ógleymanlegt að nálg-
ast Gíbraltar úr lofti og sjá
hvað byggðin er lítil og hvað hún
hangir utan í klettinum. Flug-
brautin er byggð út í sjó, því
undirlendi er ekkert. Landamærin
liggja í gegnum hana. — Gíbralt-
arkletturinn væri ekki eins
spennandi ef hann væri hluti af
Spáni, en sérstaða hans dregur
ferðamenn til sín — segir Gíbralt-
arbúi á fömum vegi. Kletturinn
rís eins og varðturn á krossgötum
Afríku og Evrópu, vakir yfir um-
ferð inn og út úr Miðjarðarhafi
og hefur stjórnað fólksstreymi
milli heimsálfa gegnum aldirnar.
Hann var áður varða á vegi þess
manns sem hættí sér út á óþekkt
regindjúp Atlantshafsála, þegar
Róm var miðpunktur jarðar og
Miðjarðarhaf hét — Mare nostrum
— í heimsmynd Rómveija. Ótaldir
sjófarendur hafa fært fómir til
kvengyðjunnar Evrópu þegar þeir
hófu augu sín til bjargsins, en
altari hennar er á syðsta odda
Gíbraltar sem er syðsti hluti Evr-
ópu.
Gíbraltar er márískt nafn —
GIBEL TARIQ — fjall Tariqs hers-
höfðingja. Márísk bprg reis á
Gíbraltar 711 þegar Márar frá
N-Afríku flæddu yfir Spán. ísa-
bella Spánardrottning vann
bjargið aftur og síðustu fyrirmæli
hennar frá 1503 voru: „Gefið
Gíbraltar aldrei eftir." Sagan seg-
— áður máttar-
stólpi Herkúlesar
og endamörk al-
heims í heims-
mynd Rómveija
— nú útvörður
bresku krúnunnar
ir að hún hafi saumað út skjaldar-
merkið, þrjá tuma og lykil neðan
í, táknmynd sem sýnir lykilað-
stöðu kastalavirkisins. Tilviljun
eða slysni olli því að Bretar fengu
yfirráðarétt yfir Gíbraltar árið
1704. Þá er Sir Rooke á leið með
flota sinn sigraðan út úr Miðjarð-
arhafí. Bráðsnjallri hugmynd
lýstur niður hjá honum þegar
Gíbraltar rís úr hafi, eins og í ljós
hefur komið þremur öldum síðar.
Hvers vegna ekki að hertaka
Gíbraltar, heldur en að snúa heim
gjörsigraður. Bráðin er auðveld,
virkisvarnir vanræktar. í tæpar
þijár aldir hafa Spánveijar reynt
að vinna klettinn aftur. Orðtakið
„safe as the rock of Gibraltar"
hefur fest í enskri tungu.
AÐEINS GÍBRALTAR-
búi Skilur GÍBRALT-
ARBÚA
— segir Joseph Viale, markaðs-
stjóri Ferðamálaráðs Gíbraltar.
Viale er dæmigerður Gíbraltarbúi.
Afi hans kom frá Ítalíu, en móðir-
in er bresk. — Ég tel mig samt
hvorki ítala né Englending. Við
Gíbraltarbúar hugsum eins og
Bretar, en erum skapheitir eins og
rómanski kynstofninn. — Ég beiti
breskri rökfræði en er erfiður í
tifinningamálum segir Viale og
hlær dátt. — Einangrun okkar frá
1969 til 1985 var ekki erfið af því
að við vitum alveg hvað við viljum.
Við emm búnir að horfa á þróun
mála við bæjardymar hjá okkur
og kunnum að meta tjáningarfrelsi
okkar sem breskra lýðræðisþegna.
Við emm aðeins um 30.000 en
emm samt sérstætt þjóðarbrot.
Héma blandast saman Spánveijar
frá Minorka sem áður var breskt
yfirráðasvæði, gyðingar frá Mar-
okkó og Möltubúar sem komu til
að vinna að skipasmíðum og að
sjálfsögðu Bretar. Margir segja að
bestu eiginleikar þjóðanna samein-
ist í gíbralska stofninum.
Þegar við tölum saman skilja
hvorki Spánveijar né Englending-
ar okkur. Við tölum mjög hratt
bemm aðeins fram hluta orðanna
— veljum orðtök sem hafa dýpsta
merkingu í báðum tungumálum
og mörg orð sem við notum em
hvorki ensk né spönsk. Ég hef
ekki haft beint samband við Spán
í 16 ár. Núna þarf ég að halda
uppi viðskiptasamræðum við þá
og hugsunarháttur reynist það
ólíkur að ég á oft erfitt með að
skilja sjónarmið þeirra.
Sagan Mikilvæg En
Mannlegi Þáttur-
INN STÓRKOSTLEGRI
— Kannski sýnir Gíbraltar einn
þátt framtíðarsamfélagsins þegar
allar þjóðir em búnar að sætta sig
við siðvenjur og trúarbrögð hver
annarrar í gegnum aukin sam-
skipti í ferðaþjónustu, segir Viale
alvarlega. — Bemm til dæmis sam-
an Norður-írland og Gíbraltarsam-
félagið. Sjálfur er ég rómversk-
kaþólskur. Margir bestu vinir mínir
em gyðingar, Indveijar eða mú-*
hameðstrúarmenn. Trúin hefur
mikil áhrif í lífi einstaklings, en
hefur enga þýðingu fyrir mannleg
samskipti. Það skiptir mig engu
máli hvað vinir mínir trúa á. Hand-
an við hornið er kirkjan mín, í
tveggja mínútna göngufjarlægð er
lúterska kirkjan, gyðingakapellan
í álíka fjarlægð og þetta er sjálf-
sagður hlutur. Við virðum allir
hver annan fyrir hvað hann er og
tökum jafnvel þátt hver í annars
trúarhátíðum. Vonandi verður það
ímynd íbúanna sem dregur ferða-
menn mest til sín.
Við emm að byggja upp ferða-
þjónustu hérna sem vonandi verður
aðlaðandi. ímynd Gíbraltar var
hemaðarleg, en hún er að breyt-
ast. Við ætlum ekki að keppa við
Spán um baðstrendur og sól þó
að hvorttveggja sé til staðar. Okk-
ar stefna er að byggja upp í
samræmi við sögu, landslag og
smæð staðarins — litlar aðlaðandi
verslanir — veitingahús — lúxus-
hótel. Gíbraltar er vinsæll staður
fyrir fuglaskoðara. Hér koma allir
farfuglar við á leið sinni til og frá
Evrópu og Afríku. Yfir 600 villtar
blómategundir vaxa á klettinum,
margar einkennandi fyrir Gíbralt-
ar. Þijár milljónir ferðamanna
komu til okkar á síðasta ári. Flest-
ir komu í stutta dagsferð yfir
landamærin. Við ætlum ekki að
gera Gíbraltar að „ferðamanna-
fmmskógi", en viljum gefa sem
flestum kost á að koma.
Ekið í Kringum
Klettinn
Við skulum bregða okkur í
„karido“ eins og Gíbraltarbúar
kalla það, stutta skoðunarferð í
kringum bjargið. Ferðin tekur um
2—3 klukkustundir með viðkomu
á helstu ferðamannastöðunum og
leigubíllinn kostar um 1.300 kr.
Allir leigubílstjórar á Gíbraltar em
vanir leiðsögumenn. Bíllinn líður
upp þrönga stíga — í skjóli pálma-
tijáa — blómaskrúðs — hvítra
kletta. Ótal útsýnisstaðir opnast.
Borgin breiðir úr sér, flugbrautin
teygir sig út í haf, gamlar bygging-
ar innan márískra borgarmúra,
nýjar á uppfylltu landsvæði. Hús,
umvafín gróðri, hanga utan í klett-
inum. Seglskútur og litlir fiskibát-
ar em að draga fiskinn að landi
sem þú borðar á fiskistaðnum niðri
við höfnina í kvöld. Allt einkennist
af friðsæld og fegurð — erfítt að
gera sér í hugarlund mannskæðar
sjóomstur fyrri tíma þegar horft
er yfir lognkyrran hafflöt.
„Héma er yndislegt að eiga
heima og ala upp böm,“ segir ung
móðir. „Við búum í litlu samfélagi
þar sem allir standa saman.
Menntun og heilsugæsla ókeypis
og umfram allt svo til engir glæp-
ir. Handan við sundið þar sem er
fátækt, sitja böm um að stela af
þér, myndavélum, töskum, öllu.
Þau alast upp í því. Meðan landa-
mærin vom lokuð þurftum við að
sigla eða fljúga til Marokkó og
þaðan til Spánar eða leggja á okk-
ur stóran krók til að komast til
staðar sem er aðeins í 5 mínútna
akstursfjarlægð. En allt frekar en
að sameinast Spáni,“ segir unga
móðirin.
Eftirlæti Ferða-
MANNSINS
Ef þú horfir vel í kringum þig,
sérðu ótal forvitin augu uppi í tijá-
krónunum. Ef þú dregur upp
brauðbita, áttu á hættu að hann
verði rifinn af þér. En þú heillast
Hætta ferðaheildsalar að selja
íslandsferðir eftir 1988 ?
FERÐABLAÐIÐ er statt í islenska básnum á hinni árlegu ferða-
kaupstefnu „World Travel Market" í London til að kynna sér
hvemig íslensk ferðaþjónusta er á vegi stödd á alþjóðlegum
mælikvarða. Og við finnum strax að eitthvað liggur í loftinu —
talað er um of háa verðlagningu á íslandsferðum — ísland hefur
alltaf verið dýrt land — en önnur þung undiralda er að brjótast
upp á yfirborðið. Við viljum heyra meira og ræðum við þijá
stærstu bresku ferðaheildsalana sem markaðssetja Island. Þeir
em John Melchior, forstjóri Scanscape Holidays, Clive L.H. Stac-
ey, forsljóri Arctic Experience LTD, og Geoff Sammons,
frarnk væmdastjóri fyrir íslands- og Noregsdeild hjá Twickenham.
Allir hafa þeir unnið fyrir íslandsmarkað og kynnt sér ísland
sérstaklega; Clive í 13 ár, Geoff í 6 ár, John í 2 ár, en fyrirtæki
hans í 6 ár. Umræðan var hreinskilin, heit og þung og það sem
hér fer á eftir er samdóma álit þeirra allra.
Neikvæð Þróun
Yið erum allir mjög
svartsýnir og hræddir
við þróunina í íslensk-
um ferðamálum. Fyrir
þremur árum voru
þrír stórir ferðaheildsalar með ís
landsmarkaðinn. Einn þeirra varð
gjaldþrota (Sonic World), annar
hætti þar sem hann áleit enga
framtíð í að markaðssetja ísland
(Fred Olsen), sá þriðji situr héma,
en er mjög vondaufur (John, Scan-
scape Holidays). Þetta er neikvæð
þróun fyrir markað eins og Island.
Við erum mjög fáir miðað við þá
miklu möguleika sem Bretland býr
yfir. Þið hafið aðeins heyrt um
ferðamannaaukningu. Einstakl-
ingsferðum hefur að vísu fjölgað
og flugvélasæti seljast eitthvað
betur. En ferðamannahópum, sem
fara til íslands á okkar vegum,
fækkar stöðugt og munu trúlega
verða færri næsta ár ep fyrir mörg-
um árum.
Það skuggalegasta við þróunina
er sú staðreynd að margir ferða-
heildsalar vilja ekki lengur „vöruna
ísland“. Við bresku ferðaheildsal-
amir erum ekki þeir einu sem
segjum þetta. Félagar okkar á
meginlandinu, þeir sem við höfum
talað við, em sammála um að ís-
land eigi aðeins eitt tækifæri. Aríð
1988 ræður úrslitum hvort við
hættum að selja íslandsferðir. Það
verður fróðlegt að sjá hve margir
okkar verða með Islandsbæklinga
á sama tíma næsta ár. Vandamál-
in sem hafa orsakað þessa þróun-
em aðallega gífurlega hátt verðlag
sem hækkar stöðugt, ekkert virkt
ferðamálaráð og enginn stuðning-
ur við okkur.
ÓVIRKT
FERÐAMÁLARÁÐ
íslenska ríkisstjórnin verður að
gera upp við sig hvort hún vill
ferðaþjónustu á Islandi. í sumar
áttum við fund með einum ráð-
herra ykkar og reyndum að gera
honum grein fyrir hvað staðan er
alvarleg. Ráðherrann afgreiddi
málið með því að segja: „Auðvitað
er ég hlynntur ferðaþjónustu, en
við viljum ekki of marga ferða-
menn.“ En málið er ekki svona
einfalt. Við emm aðeins fyrsti
hlekkur í stórri keðju. Ef okkur
gengur illa eða ef við jafnvel hætt-
um að „selja Island" þá verða
margar íslenskar ferðaskrifstofur,
sem byggjast á okkar starfi, gjald-
þrota og hvað verður þá um öll
nýju hótelin á íslandi og alla upp-
byggingu á ferðaþjónustu hjá
ykkur?
Við fáum engan stuðning frá
Ferðamálaráði Islands. Við mark-
aðssetjum ísland ásamt Flugleið-
um, en emm líka þjónandi
upplýsingaskrifstofa fyrir landið.
Hópar af skólafólki koma til okk-
ar, fólk sem hefur ekki látið sér
detta í hug að fara til Islands.
Þetta fólk þurfum við að afgreiða,
þar sem við og Flugleiðir emm
þeir einu sem búa yfir sérþekkingu
og veitum upplýsingar um Island.
En þetta er ekki hugsjónastarf
heldur bein viðskipti sem krefjast
mikillar sérþekkingar og ómældra
fjármuna í auglýsingar. Einn okk-
ar er þegar orðinn gjaldþrota
vegna þessa hugsjónastarfs. Arctic
Experience sem byggist um 90%
á Islandsmarkaði, á á hættu með
að verða gjaldþrota næsta ár ef
illa gengur. Við hinir hættum eftir
1988 ef engin breyting verður sjá-
anleg, þar sem við emm ekki eins
háðir Islandi með okkar viðskipti.
Ef við getum selt hin Norður-
löndin eða aðra staði, sem gefa
betri tekjur og em auðveldari í
sölu og krefjast ekki eins mikils
tíma eða sérþekkingar, hvers
vegna að beija höfðinu við steininn
með ísland? Islensk stjórnvöld hafa
kannski efni á að taka við slæmu
árferði í ferðaþjónustu,- en við höf-
um það ekki.
Besta Fjárfestingin
Ferðaþjónusta er með stærstu
útflutningsgreinum á íslandi, samt
er lítill fjárhagsstuðningur við
ferðamálaráð. Við höfum kynnt
okkur skýrslur frá öðmm ferða-
málaráðum og þær em allar
samhljóða: Engin fjárfesting skilar
sér betur en þeir peningar sem
lagðir em í ferðamálaráð, svo að
þau geti staðið undir sínu hlut-
verki. Danska ferðamálaráðið
segir að þeir fái sinn styrk 200-
faldan til baka í erlendum gjald-
eyri.
VlÐBRÖGÐ FERÐA-
MÁLARÁÐS ÍSLANDS
I ferðaþjónustu er geysilega
mikilvægt að allir starfi saman.
Allir geta lent í fjárhagscrfiðleik-
um. Bretar hafa átt í peningavand-
ræðum sem og margar aðrar
þjóðir. Það sem gildir er að allir
standi saman og hjáfpi hver öðmm.
Twickenham var að láta gera 17
mínútna myndband um ísland.
Allar breskar ferðaskrifstofur,
7.000 talsins, fá ókeypis eintak af
22