Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1988, Blaðsíða 17

—
tvo mánuði að komast til Færeyja. Við
ætlum að reyna að fá olíu hér, en það er
ekki svo auðvelt, því að það eru svo mikil
not fyrir hana hér á staðnum. Það lítur því
út fyrir að við verðum í hafi um jólin, að
þessu sinni, en það gerir ekki svo mikið til,
þegar við erum hvort sem er að heiman.
Hér er einn af skólabræðrum mínum staddur
með skip sitt. Hann heitr Hans Olsen. Hann
kvæntist enskri konu fyrir 2 eða 3 árum.
Þau voru í brúðkaupsferð til Ameríku á
seglskipi. Skipið var skotið niður úti fyrir
Portúgal, en sem betur fór var þeim bjargað
eftir einn eða tvo daga. Konunni varð ekki
meint af, en það mátti ekki dragast lengur
að þeim væri bjargað, því hún var að þrotum
komin. Þau búa nú í Marstal og hafa það
gott. Hans Olsen er á leið til Vestmannaeyja
með saltfarm á þriggja mastra skonnortunni
„Venus“. . . Ég vona sannarlega að við fáum
góðan byr, en nú er alltaf vestanátt, og hún
er ekki heppileg fyrir þá sem ætla út
Gíbraltarsund."
Þann 19. desember skrifar hann konu
sinni aftur bréf staðsett í Gíbraltar þar sem
hann segir meðal annars: „Ennþá einu sinni
síðasta kveðja, nú erum við að leggja af
stað, mótorinn er kominn í gang. . . Þú
mátt ekki búast við okkur fljótlega. Þó svo
að við leggjum nú af stað þá er ekki góður
byr og við höfum litla olíu svo það geta liðið
einn til tveir mánuðir þar til við náum til
Færeyja." Næsta bréf er skifað í:
„LAGOS-FLÓA“ 24. DESEMBER
1918 — JÓLAKVÖLD
Gleðileg jól! elskulega kona og böm, syst-
ir og tengdamóðir. Ég vildi að ég væri heima
hjá minni kæru íjölskyldu. Hvenær finnur
maður betur einmanaleikann en einmitt
svona langt í burtu og án sambands við
aðrar mannvemr? Hér liggjum við einir
skipa og framundan er löng og ef til vill
erfið ferð. Lagos-flóinn liggur um 15 til 20
kílómetra fyrir austan Sankti Vincent höfða
í Portúgal. Hér er ekki höfn en gott var
fyrir vestan og norðan vindum. Við leituðum
hér vars vegna storma og olíuleysis. Nú er
hér stormur af norðan og norð-norðvestan.
Við getum búist við því að þurfa að liggja
hér fram í miðjan janúar. Ég vildi að ég
gæti sent þér skeyti héðan, en ég býst ekki
við að hafa tal af nokkmm, því að við emm
ekki í sambandi við land. Ég vildi að ég
gæti látið þig vita að við liggjum hér í góðu
veðri, svo að þú þurfir ekki að hafa áhyggj-
ur af því að við séum úti í hafi, sem ég
býst við að þú hugsir þér. Já, við vitum lítið
og sjáum skammt! Við bjuggumst ekki við
því að lerida hér þegar við lögðum af stað
frá Gíbraltar, en hér emm við nú samt og
það er gott að það er ekki af annarri ástæðu
en þessari. Ef við hefðum haft næga olíu
þá hefðum við ekki leitað hingað, en við
hefðum samt sem áður ekki komist langt
áleiðis, aðeins verið úti í þessu slæma veðri
til einskis gagns. Við höfum því miður mjög
litla olíu og verðum að spara hana eins og
við getum til að eiga þegar við tökum land.
Við höfum fengið mótvind alla leiðina og
verið 5 daga hingað, þrátt fyrir hjálp mótors-
ins, hefðum við ekki haft hann þá væmm
við ennþá í Gíbraltar, ekkert skip hefur
hreyft sig þaðan. Nú er bráðum mánuður
sem vindurinn hefur verið á vestan og norð-
vestan, við fengum vestan vind frá Íbíza,
hann var á vestan allan tímann sem við
vomm í Gíbraltar og enn er hann á norð-
vestan og norð-norð-vestan. Við vonum að
hann breyti fljótlega um átt því allar aðrar
áttir em betri en þessar því þær eru á móti.
Jóladagur 25. desember. . . Ég var svo
þreyttur og syfjaður í gærkvöldi að ég gat
ekki meira, kl. var rúmlega 11 og ég fór
að sofa. Nú skal ég segja þér hvemig að-
fangadagskvöldið leið. Við borðuðum eins
og venjulega um sexleytið án mikillar til-
breytingar. Kl. 9 fengum við kakó með
kleinum, pönnukökum og vínarbrauðum sem
matsveinninn hafði sjálfur bakað, einnig
tvær tegundir af kökum sem ég keypti í
Gíbraltar af af þessu tilefni. Þeir sem vom
á vakt fengu að sjálfsögðu það sama. Svo
fengum við eina flösku af koníaki, epli,
appelínur, hnetur og tvo vindla hver okkar.
Okkur langaði til þess að syngja saman jóla-
sálm en það var einhver deyfð yfir okkur,
svo hvein svo í storminum að það yfir-
gnæfði allt. Ég hugsaði mér því að halda
jólin með því að setjast niður og skrifa þér,
mér finnst það vera það besta sem ég gæti
gert að dvelja með hugann við ykkur heima,
aldrei er maður nær í andanum þeim sem
manni em kærastir en einmitt þegar maður
er fjærst þeim. Núna, meðan ég skrifa þess-
ar línur, hljómar fyrir eyrum mér og fyllir
sál mína friði hinn unaðslegasti sálmasöng-
Á minnismerki um danska sjómenn, sem létu lífið af völdum fyrri heimstyrjaldar innar, er nafn Rigmor og þeirra, sem
með henni fórust.
Jóhann Jóhannsson frá Mjóafirði.
ur. Stýrimaðurinn og tveir aðrir em að
syngja jólasálma inni hjá honum.
Ég lá fyrir fram að hádegi, þá var ég
tmflaður við lestur minn, því ég lá og las
í góðri bók, með því að bátur frá landi kom
upp að skipshliðinni. Þetta vom menn frá
heilbrigðiseftirlitinu og tollþjónustunni, og
spurðu þeir hinna venjulegu spuminga um
heilbrigðisvottorð, hvaðan við kæmum og
hvert við ætluðum, og svo hvaða vaming
við flyttum. Þegar þeir höfðu séð skilríki
okkar og fengið svör við spumingunum, þá
fóm þeir. Ég sendi með þeim skeyti, en
þeir vom ekki vissir um það að enskir pen-
ingar giltu. Við bíðum og sjáum til hvað
verður."
JÓLAFJÖRÐUR
„Nú ætla ég að segja þér frá því að það
lítur út eins og það hafi verið ákveðið fyrir
löngu að við yrðum hér um jólin. Þegar við
komum hingað um kl. 3 e.h. í gær þá segir
Karl (sá hrausti): „Ég þekki landið! Þetta
er nákvæmlega eins og „Jólafjörðurinn" sem
mig dreymdi um í síðustu ferð.“ Ég hafði
ekki heyrt hann tala um þetta fyrr, en það
kom fram að hann hafði sagt félögunum
frá þessum draumi á heimleiðinni í síðustu
ferð. Hann hafði dreymt þetta á leiðinni út:
Honum virtist hann vera á Rigmor og að
siglt væri inn eftir fallegum firði. Hann
mundi vel eftir. umhverfinu sem hann sá,
og sérstaklega eftir ákveðnu húsi, sem hann
benti á, einnig litlu þorpi sem hann þekkti
nú aftur. Hann talaði við ungan dreng, sem
honum fannst vera frá þessu húsi, sem var
að fylgja honum til þorpsins. (Það liggja
hér nokkur þorp, ein 3 eða 4.) Á leiðinni
til þorpsins spurði hann drenginn hvað þessi
fjörður héti og drengurinn svaraði: „Jóla-
Qörður". Lengri var draumurinn ekki. Það
er undarlegt að hann skuli hafa dreymt
þetta í júní eða júlí. Karl var allan tímann
svo viss um það að við myndum komast til
Færeyja fyrir jól, því hann stóð í þeirri
meiningu að draumurinn þýddi það að við
Guðjón Helgason frá Vestmannaeyjum.
yrðum í höfn um jólin, en það varð þá
Portúgal!
Hér er virkilega fallegt að horfa til lands-
ins. Ströndin er þakin hvítum sandi og upp
af henni eru skógi vaxnar lágar hæðir og
dalir milli þeirra. Fjærst eru tvö fjöll, líklega
meira en tvö þúsund feta há. Hér má einn-
ig sjá græna akra. Það er ekki steikjandi
hiti á þessum tíma, Atlantshafíð er á tvær
hliðar, að vestan og sunna, og þaðan kemur
svali. . .
28.12. 1918. Já, kæra vina, við höfum
legið hér allan þennan tíma og ennþá er
stormurinn sá sami. Við höfum ekkert sam-
band við land, en ég vildi gjaman senda
þessi bréf og skeyti. Við þyrftum einnig
vatn og að athuga hvort hægt væri að fá
olíu í Lissabon. Það er fallegt hér, en hér
eru aðeins lítil þorp og margir fískimenn,
það eru minnst 50 bátar hér í kring um
okkur og þeir veiða sardínur. Það er merki-
legt hvað stormurinn getur staðið dögum
saman úti fyrir, en hér í flóanum er gott
sólskinsveður dag eftir dag. - v
Þú manst kannski eftir því frá því að þú
varst í Frederikshavn, að stundum lágu
mörg skip í Álbækbugten, skammt innan
við Skagen, sérstaklega á veturnar, bæði
seglskip og dampskip sem ætluðu yfir til
Englands eða lengra. Þessi skip lágu öll
vegna mótvinda dögum saman, já — jafnvel
vikum saman. Þannig er þetta núna með
okkur, en við erum hér einir, og það kemur
til af því að við emm þeir einu sem hafa
lagt af stað frá Gíbraltar, en það var af því
að við'höfðum hjálparmótorinn, hinir bíða
eftir því að fá hentugan byr til þess að
komast áfram. Það er líklega ekki oft sem
skip liggja í vari hér, en við emm ekki vel
settir þegar við þurfum mikið að beita skip-
inu upp í vindinn án mótorsins, en best er
skipið þegar við getum notað mótorinn. Við
getum þurft að liggja hér vikum saman, eða
í nánd við landið, meðan vindurinn stendur
af þessari átt þá komumst við ekkert áfram.
En okkur líður vel, allir hraustir og það er:‘
það mikilvægasta. Vertu ekki leið yfir því,
vina mín, þó að það dragist að við komum
í höfn. Ég skal gæta þess vandlega að far-
ið sé varlega, en við emm í alla staði vel
útbúnir og skipið er nýtt og sterkt. Ef vð
fengjum gott leiði, gætum við komist þetta
á 15 dögum, en þá yrði það að vera vem-
lega gott, fáum við hins vegar stöðuga
storma á móti gætum við orðið 30 daga eða
meira, og ennþá veit ég ekki hvenær við
leggjum af stað héðan.“
„SÍÐASTA SlGLINGIN
Næsta bréf frá Olafi Sigurðssyni, og það
síðasta sem frá honum barst, er dagsett í
Lissabon þann 14. janúar 1919. Þar segir
hann meðal annars: „Við fengum ákaflega
leiðinlegt veður hingað, hugsaðu þér, 21
sólarhring frá Gíbraltar sem er aðeins 3 til
4 daga sigling. Nú höfum við fengið svolít-
ið meira af olíu eða olíu til ca. 10 daga, svo
að nú ætti okkur a vera borgið. En okkur
hefur gengið illa í þessari ferð, og nú er
vetur, bæði hið ytra og hið innra, í huga
mínum. Ég er ósanngjam þegar þannig
gengur, hefí allt á homum mér, en svo átta
ég mig og yfirvega hlutina, sé þá hve
heimskulegt það er. Það er jú það skynsam-
legasta að taka hlutina með gamansemi
þegar maður á annað borð er frískur og
það erum við allir. Við höfum heldur ekki
beðið tjón vegna veðursins, aðeins er allt
svo andsnúið. En þegar við hugleiðum það
að við emm þeir einu sem reyna að komast
áfram þrátt fyrir storma og sjó, þá verðum
við að sætta okkur við það að fá nokkurt
andstreymi.
Ef allt gengur vel ættum við að nálgast
Færeyjar um næstu mánaðamót, en það
getur hæglega liðið mánuður áður en við
komumst þangað og þrátt fyrir það verið
óhultir. Ég fór tvisvar í land en það er svo
mikill órói hér að maður verður hræddur
um sitt eigið líf á götunum . . . Nú leggjum
við af stað aftur, lóðsinn er kominn um
borð . . .
Lóðsinn tók við bréfum skipstjórans og
skeytum og ef til vill bréfum fleiri skip-
verja, og fór í land, en til mótorskonnortunn-
ar Rigmor eða skipverja hennar hefur ekkert
spurst síðan.
Guðmundur Hafsteinsson veðurfræðingur
hefur gefíð mér eftirfarandi upplýsingar um
veður á þessum tíma á siglingaleið skipsins:
Samkvæmt bandan'skum veðurkortum
(Historical Weather Maps), þá var veður á
þessum slóðum á tímabilinu frá 14. janúar
1919 til febrúarloka sem hér segir: Þann
14. janúar er vaxandi suðaustan átt úti fyr-
ir Portúgal. Aðafaranótt 15. janúar er
kominn stormur af suðvestan, en hann dett-
ur niður 16. janúar. Fram til 29. jan. er
yfirleitt mótvindur, norðvestan og frekar
hægur, oftast 4 til 5 vindstig. 29. og 30.
janúar er suðaustan stormviðri út af Bis-
cayaflóa, gengur niður 31. janúar.
Suðvestur af írlandi er stormviðri með
suðaustan 10 vindstigum þann 1. febrúar,
en það stóð stutt, komið skaplegt veður
þann 2. febrúar. 4. febrúar fer veður versn-
andi af suðaustri og komið suðvestan illviðri
aðfaranótt 5. febrúar. Þann 7. febrúar byij-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9. JANÚAR 1988 17