Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1988, Blaðsíða 4

Kirkjan
er
írúst
Harm var lágvaxinn og tággrannur og mikil
ró yfir öllu hans fasi, sem bar merki
lífsreynslu og þroska. Hann var eins og mér
hefur alltaf þótt trúmenn eiga að vera. Ég
var svo lánsöm að kynnast séra Sigurði.
Viðtalið við séra
SIGURÐ PÁLSSON,
vígslubiskup, sem hér fer
á eftir var skrifað nokkru
áður en hann lést
síðastliðið sumar 86 ára
að aldri. Viðtalið er nú
birt með samþykki ekkju
hans, frú Stefáníu
Gissurardóttur.
Eftir
SALVÖRU NORDAL
Hann var ákaflega skemmtilegur viðræðu
og var komið víða við í samtölum okkar.
Hann fylgdist mjög vel með allri þjóðmála-
umræðu, hafði mikinn áhuga á ungu fólki,
Mfsskoðunum þess og áhugamálum. Við
ræddum einnig oft um merkismenn sem
hann kynntist á langri ævi og síðast en
ekki síst um kirkjuna. Hann virti mest þær
persónur sem eru stefnufastar og hafa
manndóm. sjálfur hafði hann fastmótaðar
skoðanir sem byggðu á traustum grunni
kristninnar. Lífsskoðun sem byggir á þeim
grunni verður ekki auðveldlega hnikað.
Séra Sigurður var fæddur 1901 í Hauka-
tungu í Hnappadal, sonur hjónanna Páls
Sigurðssonar og Jóhönnu Guðríðar Bjöms-
dóttur. Honum var veitt Hraungerðispresta-
kall sama ár og hann var vígður prestur
1933. Síðar fiuttist hann að Selfossi þar sem
hann þjónaði þar til hann lét af embætti
árið 1971.
„Ég ætlaði alltaf í guðfræði frá því ég
var barn," sagði Sigurður. „Kannski var það
að einhverju leyti vegna áhrifa frá séra
Ama Þórarinssyni sem var sóknarprestur
okkar, hann var ógleymanlegur.
Ég þjónaði í prestskap í 43 ár, ef með
eru talin fímm ár sem ég var á Reykhólum.
Það er langur tími. Ég hef alltaf reynt að
rækja mitt embætti eftir mætti, en þegar
ég lít yfír farinn veg, er ég ekki viss um
að hafa haft mikil áhrif á þessum langa
starfstíma: Þó getur verið að maður hafí
haft meiri óbein áhrif en bein.“
— Nú eru ýmsar skoðanir á lofti varð-
andi trúarlíf íslendinga og ein skoðanakönn-
un sýndi að mikill meirihluti íslendinga
segist trúaður, þótt þeir fari ekki í kirkju.
Hver er þín skoðun?
„Islendingar eru allir trúaðir, en þeir em
ekki allir kristnir. íslendingar eru ekki vel
að sér í trúarefnum og vita ekki allir vel á
hvað þeir trúa. Það er ekki mikið um trú-
hræsni hér á landi. Hræsnin er meiri hjá
fólki sem segist trúa minna en það gerir í
raun og veru. Þó að fólk fari ekki mikið í
kirkju nema á stórhátíðum sýnir það ekki
hræsni. Heldur sýnir það t.d. um jólin hvað
þessi hátíð sem er mesta stórhátíð kirkjunn-
ar, á sterk ítök í fólki. Það er stórkostlegt
að fylgjast með því hvað þjóðin er gagntek-
in af jólunum. Það ber mikið á efnishyggj-
unni fyrir jólin en ég lít ekki á það sem
Séra Sigurður Pálsson.
klofning frá því andlega. Jólin eru bæði
líkamleg og andleg. Orðið varð hold. Jóla-
hátíðin dregur fram gjafmildina og fegurð-
ina i mannlegu eðli.“
— En hvað þegar fólk sækir trú til Aust-
urlanda eins og mjög héfur verið í tísku?
„Það að feta sig að Austurlandatrú er
flótti frá því að taka kristnina alvarlega.
Margt í trúarbrögðum Austurlanda er auð-
vitað líkt kristninni en kristni án Krists er
ekkert."
— Þú segir að íslendingar séu trúaðir
en samt virðist kirkjan ekki hafa mikinn
hljómgrunn meðal manna, hvers vegna?
„Ég get varla sagt það sem ég vildi segja
um kirkjuna í dag. En hún er í rúst. Ástæð-
umar eru margar en liggja þó fyrst og
fremst i menntun og stjóm. Allt virkt skipu-
lag vantar í kirkjunni og hún myndar enga
heild, þess vegna verður oft litið úr góðum
mönnum. Núna er einn biskup yfir öllu
landinu og hann hefur aðsetur á einu lands-
homi. Því getur hann ekki fylgst nógu vel
með öðmm prestum og veitt þeim nógsam-
legt aðhald. Mín skoðun er að hér eigi að
vera 3 biskupar. Einn í Reykjavik, einn fyr-
ir Norðurland og svo á að endurreisa
biskupsstólinn í Skálholti. í Skálholti ætti
að sitja andans maður sem gæti sinnt fólki.
í Skálholti ætti líka að vera rekinn kirkju-
skóli, en sá skóli sem starfræktur er þar
nú er ekki til neins fyrir kirkjuna.
Kirkjan þarf einnig að hafa fleiri mál til
meðferðar, hún á að fjalla um þjóðmálin
yfírleitt og ríkjandi móral. Prestastéttin
þarf einnig að fá fleiri leikmenn til aðstoðar
við starfíð. Starf presta er mjög erfítt, að
halda predikanir alla helgidaga ársins er
meira en flestir standa undir. Kirkjan þarf
að hafa miklu meiri áhrif.“
Nýguðfræðin Afneitar
Öllum Kristindómi
„Guðfræðideildin við Háskólann hefur
verið mjög stefnulaus í sinni kennslu sem
er mikið vandamál. Það er slæmt ef prófess-
orar eru miklir flokksmenn en enn verra
ef þeir eru stefnulausir. Mikið var eitt sinn
lagt upp úr svokallaðri Nýguðfræði en í
henni felst visst ábyrgðarleysi og sjálf-
stjóm; menn geta gert nánast það sem þeir
vilja með textann. Slik sjálfstjóm leiðir óhjá-
kvæmilega til óstjórnar. Auðvitað em engir
tveir prestar eins, en ákveðin lykilatriði í
guðfræði þeirra verða að vera eins. Hér
reynir mjög á biskupinn."
— Þú ert greinilega ekki hlynntur guð-
fræði margra starfsbræðra þinna?
„Ég hef verið í minnihluta í stéttinni
vegna andstöðu minnar við nýguðfræðina
og var því illa séður á tímabili. Eg hef aldr-
ei tileinkað mér nýguðfræðina og hef aldrei
séð eftir því. Á öllum prestastefnum hélt
ég boðskapnum á lofti og með betri rökum
en andstæðingamir. Nýguðfræðin er hald-
laus og hefur nú lifað sjálfa sig; hún er
minna en efnishyggja því hún hefur ekkert
rými. Nýguðfræðin afneitar öllum kristin-
dómi, en það er ekki hægt að tileinka sér
ritninguna án trúar. Þeir sem aðhyllast
nýguðfræðina leggja það þegar Jesú mett-
aði 5000 manns þannig út að fólki hafí
fundist það mett, að um skynvillu hafi ver-
ið að ræða, vegna mælsku Krists. Á þennan
hátt er búið að taka út kraftaverkið, hið
yfímáttúrulega.
Kristnin er dásamlega margbrotinn jurta-
garður," sagði Sigurður og tók fleiri dæmi
um túlkanir sem hann er ósammála. Hann
var á móti því að breyta orðalagi trúaijátn-
ingarinnar úr upprisu holdsins í upprisu
mannsins. Og talið barst að kristinni sið-
fræði. „Kristnin hefúr enga siðfræði heldur
er takmark hennar að maðurinn öðlist kær-
leika, það að temja sér lærdóm Krists felst
ekki í siðfræði en er siðun. Kristindómurinn
á sér eina hugsjón, Guð, hið stóra úrslitaorð
sem er utan jarðar að miklu leyti. Og hann
er í tilverunni eins og sólin er í sólkerfínu,
geislar um allt."
Þurfum Sterka Leiðtoga
„Mjög lærdómsríkt er að lesa sögu bisk-
upanna hér á landi. Þeir vom margir hveijir
merkismenn. Ég held að frumkristnin hér
á landi hafi verið ákaflega merkileg. Og
hefur mér oft fundist ungir prestar ekki
nógu vel að sér um þá sögu. Það var þrek-
virki sem þessir biskupar unnu þegar landið
var hálfheiðið, fólkið ólæst og prestamir
meira og minna ómenntaðir. Samt sem áður
vár staða biskupanna mjög sterk því þeir