Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1989, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning. umbrot, myrrda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð I lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Menningarverðlaun
í gær vora Menningarverðlaun DV afhent með hefð-
bundnum og virðulegum hætti. Þetta era einu menning-
arverðlaunin sem úthlutað er hér á landi og hefur verið
svo um nokkurt skeið. Að þessu sinni vora verðlaunin
haglega gerður skulptúr eftir Örn Þorsteinsson, hver
og einn gripur sjálfstætt hstaverk.
Ritstjóm DV er montin af þessari athöfn, enda er ljóst
að listamenn kunna vel að meta hana og telja sér virð-
ingu sýnda. Ekki aðeins þeim sem úthlutunarinnar njóta
heldur allra hinna, sem stunda hstsköpun og skhja þýð-
ingu þess að afrek á því sviði veki athygli.
Því er öragglega svo farið að hstamenn njóta mestrar
fullnægingar við hstsköpunina sjálfa. Þeir þurfa ekki á
sigurlaunum að halda og sá er stærstur í hst sinni, sem
laðar hana fram af hógværð og látleysi. Mestu hsta-
mennimir láta verkin tala. List verður heldur aldrei
sett á mæhstokk eins og hægt er að gera um íþróttir
eða arðsemi. Listin er háð smekk og skoðun, afstæð í
sjálfu sér og æpir aldrei á mann, ef hún er einhvers
virði. Þess vegna er það vandaverk að velja og gera upp
á mihi, þegar viðurkenningar era veittar. Reynslan
hefur einnig sýnt, að flestir hafa gefist upp á verðlauna-
veitingum í hstgreinum, nema þá úthlutunamefnd hsta-
mannalauna, sem er bæði th athlægis og minnkunar
fyrir þá sem að henni standa.
Einmitt í ljósi þess hversu vandasamt er að úthluta
menningarverðlaunum, er ánægjulegt th þess að vita,
að um Menningarverðlaun DV hefur skapast virðing
og velvhd og gott samkomulag um úthlutun hverju
sinni. Auðvitað koma jafnan margir th greina enda er
hstsköpun á öhum sviðum mikh og frjó. Nýtt fólk og
ný afrek era sífeht að bætast við. En einn verður að
velja úr hópnum og það rýrir ekki hlut hinna. DV er
ekki að setja sig í dómarasæti, né heldur að ætlast th
að allir séu sammála niðurstöðum dómnefnda. En
menningarverðlaunin eiga að vera hvatning fyrir hsta-
menn og 1 heimi auglýsinga og markaða, hávaða og
hismis, veitir áreiðanlega ekki af að góðri hst og sönnum
listamönnum sé sýnd athygli og viðurkenning.
Skemmthegt er að veita því eftirtekt, að meðal þeirra
sem hafa hlotið menningarverðlaun DV era ýmist ný-
græðingar sem boða ferska stefnur og era að hasla sér
vöh ehegar reyndir einstaklingar í hstgreinum sínum
sem hafa haldið merkinu á lofti um árabh en era þó enn
að vinna ný og ný hstaafrek. Að þessu sinni vora marg-
ir í síðamefnda hópnum sem fengu viðurkenningu.
Róbert Arnfinnsson, Bjöm Th Bjömsson, Þorsteinn
Gunnarsson, Leifur Blumenstein og Rut Ingólfsdóttir
hafa fýrir löngu sannað ágæti sitt, svo þekkt sem þetta
fólk er, hvert á sínu sviði. En meðal verðlaunahafa vora
einnig ný andht eins og Sigurður Örlygsson, Viðar Vík-
ingsson og Valgerður Torfadóttir, sem hafa af metnaði
og sjálfsögun sýnt hvað í þeim býr. Aht kemur þetta
fólk úr sitt hvorri áttinni, er skemmtheg blanda af full-
trúum eldri og yngri kynslóða.
Víst er það rétt að þjóðin lifir ekki lengi á menning-
unni einni saman. En þjóðin lifir heldur ekki lengi án
menningarinnar. Sem betur fer er menningarlífið blóm-
legt í landinu og stöðugt kemur nýtt fólk fram á sjónar-
sviðið og hefur metnað og löngun th að leggja sitt af
mörkum. Jafnvel þótt á brattann sé að sækja.' DV vhl
fyrir sitt leyti sýna þessum menningaráhuga ht og verð-
launin í gær sem og endranær, era hður í þeirri viðleitni.
Ellert B. Schram
Ayatolla Khómeni. - „Sá nornagaldur sem hann hefur magnað upp á hendur rithöfundinum Salman Rush-
die hefur vakið óhug um víða veröld."
Satan og
Khómeini
Þegar Persaflóastríðinu lauk í
fyrrasumar gerðu menn því skóna
mn víða veröld að veldi Ruhollah
Khómeinis ajatolla í íran væri aö
líða undir lok og heimurinn yrði
óhultari fyrir honum framvegis.
En það áfcdi sem stríðslokin urðu
írönum hefur hvergi dregið úr getu
Khómeinis til að skelfa og hneyksla
umheiminn. Sá nomagaldur, sem
hann hefur magnað upp á hendur
rithöfundinum Salman Rushdie,
hefur vakið óhug um viða veröld
og hrist upp í þeim sem vom fam-
h- að gleyma eðh byltingarinnar í
iran árið 1401 samkvæmt íslömsku
tímatali sem er árið 1979. Þetta ár-
tal er táknrænt. Það fer vel á því
að fimmtánda öldin sé nýbyrjuð í
íran.
Það sýnir enn hve áhrif Khó-
meinis em gífurlega mikil að enda
þótt andstaðan gegn bók Rushdies
hafi byrjað í Indlandi og Pakistan
er það Khómeini sem umheimur-
inn lítur á sem upphafsmann of-
sóknanna og það er gegn íran sem
andstyggð manna á Vesfiirlöndum
beinist. Khómeini er hvergi nærri
dauður úr öllum æðum þótt hálfní-
ræður sé, þessi síðasta upþákoma
hefur eflt enn stöðu hans sem trú-
arleiðtoga og aukið hróður hans
meðal strangtrúarmanna.
Múllar
íslam er í sókn tun allan heim og
múslímar em nú um einn milljarð-
ur, eða fjórðungur mannkyns.
Khómeini er engan veginn leiðtogi
allra múslíma, þjóðfélagið í íran er
sérstakt. Aðalgreinar íslams era
tvær, sunni og shía, og súnnítar em
yfirgnæfandi meirihluti múslíma,
shítar em taldir innan við 15 pró-
sent allra þeirra sem játa íslam.
Samt era shítar í meirihluta í
nokkrum ríkjum.
í íran era þeir yfir níutíu prósent
íbúa, í írak rúmlega helmingur og
shítar era einnig taldir í meirihluta
í Lábanon og Sameinuðu fursta-
dæmunum. Fjölmennustu ríki mú-
slíma era aftur á móti Indónesía
og Bangladesh þar sem súnnítar
era yfirgnæfandi. Súnni íslam er
fremur jarðbundin trúarbrögð en
shía er þrungin dulspeki. Sam-
kvæmt kenningum shíta era 12
imamar, eða alvitrir kennimenn í
Paradís, sem stjóma gerðum trá-
aðra þaðan og sumir jarðneskir
kennimenn era persónugervingar
þeirra og því heilagir menn. Einn
þeiira er Khómeini.
í íran er ajatolla ekki nægur heið-
urstitill fyrir Khómeini, þar er
hann ævinlega kallaður Imam.
Ajatolla er æðsta stig múslímskra
kennimanna, sem kallast einu
nafni múllar, næstæðsta stig er
hojatolislam sem er titill sem marg-
ir núverandi sljórnmálamenn í ír-
an bera. Súnnítar trúa ekki á ima-
mana 12, þeir láta sér nægja Allah
og Múhameð spámann.
KjaHarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
Samt era meginþættir trúgrein-
anna hinir sömu. Eitt af því sem
stuðlar að útbreiðslu íslams er
hversu einfaldar og skýrar lífsregl-
ur íslam leggur hinum tráuðu. Þær
era í aðalatriðum fimm: Aö játa trú
sína á Allah og Múhameö, biðjast
fyrir fimm sinnum á dag, gefa hluta
tekna sinna til fátækra, fasta í
föstumánuðinum Ramadan og fara
að minnsta kosti einu sinni á
ævinni í pílagrímsferð til Mekku.
íslam er í eðh sínu einstaklings-
tráarbrögð, að minnsta kosti meðal
súnníta þar sem ekki er þörf á
kennimönnum til að menn iðki trú
sína, en meðal shita era áhrif múh-
anna meiri því að þeir túlka leið-
beiningar imamanna 12 frá Para-
dís. Að auki hafa múshmar lögmál
sitt, sharía, þar sem er að finna
reglur um daglega hegðun í smáat-
riðum. Það er einmitt í þeim regl-
um sem Khómeini er sérfræðingur
og fyrir lærdóm sinn fékk hann
heiöursnafnbótina ajatoha.
Imam og Satan
Þar sem Khómeini hefur verið
tekinn í tölu imama er ekki að
undfa að shítar taki mark á orðum
hans. Þau koma beint frá Paradís
og túlkun Khómeinis á Kóraninum
er hin eina rétta. Kóraninn er skrif-
aður í stuttum málsgreinum sem
kahast vers.
Eitt af því sem hleypir Ulu blóði
í músUma vegna bókar Salmans
Rushdies er nafnið sjálft, vers Sat-
ans. í Kóraninum era mörg vers
um Satan sem er andi alls hins Ula
og sumum múslímum þykir sem
Rushdie sé að þykjast vera að end-
urskrifa Kóraninn, vegna nafnsins
eins, enda er þar að finna kafla sem
látið er að Uggja að Múhameð hafi
sleppt úr Kórainum. Það eitt er nóg
til að æsa upp dagfarspráðustu
menn. Þeir sem til þekkja þræta
fyrir að nokkurt raunverulegt guð-
last sé í bókinni en aðeins hluti af
þeim hundruðum miUjóna mú-
slíma, sem hafa heyrt hennar getið,
er læs og þeir trúa því sem múU-
amir segja.
Khómeini segir að bókin sé guð-
last og Rushdie réttdræpur og orð
hans eru lög. Það er iUmögulegt
fyrir þá sem ekki þekkja th mú-
shma að skfija þau tök sem Khó-
meini hefur á fylgismönnum sín-
um. Sjálfur hef ég ekki kynnst öðr-
um en súnnítum og þeir menn hafa
verið lausir við allt tráarofstæki.
Khómeini hefur komið óverðskuld-
uðu óorði á íslam á Vesturlöndum,
það ástand, sem ríkir í íran, er ekki
■ dæmigert fyrir íslömsk ríki.
Sharia
í íran era múUarnir allsráðandi
og sharialögmáUð gUdir í öUum
atriðum daglegs lífs. Afleiðingin er
að íran er á leiðinni aftur í aldir.
Þau fáu framfaraskref, sem stigin
vora meðan tráarlegt og pólitískt
vald var aðskihð, hafa verið stigin
aftur á bak og íran hnignar.
Eftir því sem veraldlegri velferð
almennings hrakar eykst trúarleg-
ur eldmóður og aUs kyns spírit-
ismi. Ekkert annað íslamskt ríki
hefur tekið sér íran til fyrirmynd-
ar, andstætt því sem óttast var eft-
ir byltinguna 1979. SharialögmáUð
er þó í gUdi í nokkrum ríkjum, til
dæmis í Pakistan og Saudi-Arabíu,
en þar ráða súnnítar og múUamir
eru ekki valdastétt.
En meðal minnihluta shíta um
víöa veröld er Khómeini ekki að-
eins aíatoUa heldur Imam og það
sem hann segir kemur beint frá
AUah. Refsiaðgerðir gegn íran á
Vesturlöndum eru í augum sann-
tráaðra aðeins sönnun þess að
Khómeini hafi rétt fyrir sér þegar
hann leggur aUt vestrænt að jöfnu
við Satan. Ekkert sem vestræn ríki
gera gegn íran mun hafa minnstu
áhrif á meðan Khómeini lifir en það
verður varla mjög lengi úr þessu.
Enginn hugsaiUegur efthmaður
Khómeinis mun hafa nein álíka
áhrif, Imamar era ekki á hverju
strái, sem betur fer.
„Islam er í sókn um allan heim og
múslímar eru nú um einn milljarður
eða fjórðungur mannkyns.“