Morgunblaðið - 16.06.1998, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1998 37
LISTIR
_ Greinagóð
Islandslýsing
BÆKUR
Sagnfræði
ISLAND FRA SAGA TIL SAMTID
eftir Knut Odegárd. Formáli eftir
Vigdísi Finnbogadóttur. 256 bls.
Aschehoug.
SMÆÐiUI sinnar og sérstöðu
vegna eru íslendingar öðrum næm-
ari fyrir því sem erlendir menn
segja um landið. Knut Odegárd
telst tvímælalaust vera í hópi þein-a
höfunda sem skrifað
hafa um land og þjóð af
hvað mestri þekkingu.
Hann dvaldist hér árum
saman. Og starfs síns
vegna hlaut hann að
kynnast hér fjölda ein-
staklinga, sem og flest-
um hliðum þjóðlífsins.
Ljóst er að hann hefur
hrifist af landi og þjóð.
Grandgæfilega hefur
hann sett sig inn í dag-
lega lífið og hugsunar-
háttinn. Þar sem bókin
er skrifuð fyrir norræna
lesendur er bent á
hvaðeina sem hér er
öðruvísi. Til dæmis ís-
lenskar nafnavenjur. I
símaskránni íslensku sé raðað eftir
skírnarnöfnum gagnstætt því sem
annars staðar gerist. Útlendingur,
sem gerist íslenskur ríkisborgarari,
verði að taka upp íslenskt nafn. Ný-
búi frá Suðaustur-Asíu geti því heit-
ið alíslensku nafni. Höfundur lítur
ekki á Islendinga sem einsleitan
hóp. Einstaklingamir beri hver sitt
svipmót; hinn dæmigerði íslending-
ur sé ekki til. Víst hefur höfundur
komið auga á hinar margflóknu
geðflækjur íslendinga. En hann fer
um þær mildum höndum. Þannig af-
sakar hann ritháttinn pá Island í
stað i Island eins og t.d. i England
og i Skotland. En þetta sé nú einu
sinni norsk málvenja. Og reyndar sé
líka sagt pá Kuba og pá Malta. Að
sjálfsögðu fær veðráttan hér sína
skyldugu umfjöllun. Réttilega er
þess getið að vindar blási hér nær
linnulaust og veðrið sé síbreytilegt.
En janúarhitiastigið sé nú samt
hærra en í New York og Vínarborg!
Þjóðemi Leifs Eiríks-
sonar og Snorra St-
urlusonar og annarra
afreksmanna til foma
sé hér viðkvæmara mál
en margur Norðmaður
geri sér ljóst. Og bók-
menntir þær, sem
norskum skólanemend-
um hafi löngum verið
sagt að skrifaðar væra
á gammelnorsk - þær
séu reyndar íslenskar.
Minnt er á stærð lands-
ins, sagt frá búsetu ng
gróðurfari; einnig frá
óbyggðunum með jökl-
um sínum og eyðisönd-
um. Ennfremur era
raktar breytingar þær sem hér hafí
sannanlega orðið á gróðurfari og
búsetuskilyrðum frá því er hinir
fyrstu landnámsmenn stigu hér á
land. Minnt er á rannsóknir sem
benda til að miðað við aðra séu Is-
lendingar ánægðir með hlutskipti
sitt, hamingjusamt fólk.
Eftir að hafa rakið sögu þjóðar-
innar aldirnar i gegnum og varpað
ljósi á helstu samtímamálefni lýsir
Odegárd hringferð um landið og
nemur þá staðar við það sem helst
vekur athygli. Á ferð sinni um Vest-
firði minnir hann á Hrafna-Flóka
sem gaf landinu hið kuldalega nafn
sem það síðan ber. Hann staldrar
við á Siglufírði. Síldarævintýrinu,
sem hann segir að staðið hafi í
fjöratíu ár, líkir hann við Klondyke
og getur þess að landar sínir frá
Sunnmæri hafi verið upphafsmenn
síldveiðanna. Að öðra leyti gerir
hann hvergi meira en efni standa til
úr umsvifum Norðmanna og áhrif-
um þeirra á íslenskt atvinnulíf. Þau
voru þó sannarlega merkur kapítuli
í íslenskri atvinnusögu, bæði á Vest-
fjörðum, Norðurlandi og ekki hvað
síst á Austfjörðum. Hann bregður
sér til Vestmannaeyja og lýsir þjóð-
hátíðinni, skýrir og frá upprana
hennar. Og Bláa lónið fer ekki fram
hjá gjöggu gests auga ferðamanns-
ins. I Reykjavík tekur hann upp
hætti heimamanna og fer allra
sinna ferða akandi á eigin bíl. Til að
fylgja lífsstílnum ekur hann niður í
bæ á sumardaginn fyrsta. Þar óska
menn honum gleðilegs sumars þótt
veðrið sé ekki beint sumarlegt. Og
mann nokkum hittir hann sem rek-
ur ættir sínar til Noregs fyrir land-
nám! Þannig lifi fortíðin í meðvitund
þjóðar þessarar.
I augum Islendings er bók þessi ef
til vill fróðlegust fyrir þá sök að
þarna kemur svo glögglega fram
hvað Norðurlandabúi telur sig þurfa
að skýra fyrir löndum sínum áður en
þeir sæki Island heim. Og það þarf
ekki ævinlega að vex-a hið sama sem
við heimamenn teljum hér mark-
verðast eða frásagnai’verðast.
Textinn er skipulega saminn, ljós
og léttur. Höfundur hefur sýnilega
tekið eftir hverju einu sem fyrir
augu bar. Frásögn hans er hlutlæg
en eigi að síður yljuð ágætum
húmor. Fyrir nú utan að lofið er
gott kemur dulin gamansemi höf-
undar manni í notalegt sumarskap.
Bókina prýða margar og afar
greinagóðar litmyndir, teknar af
Páli Stefánssyni. Flestar eða allar
sltírskota þær til textans.
Erlendur Jónsson
Knut Odegárd
Einn virtasti
orgelleikari 20.
aldar látinn
EINN virtasti orgel-
leikari 20. aldar, Fem-
ando Germani, lést í
Rómaborg 10. júní sl., á
93. aldursári. Útfór
hans fór fram hinn 11.
júní frá Santa Prisca-
kirkjunni í Róm, en
hann var jarðsettur í
Toscana-héraði við hlið
konu sinnar.
Germani var um ára-
tugaskeið aðalorganisti
Péturskirkjunnar í
Róm. Hann fór í hljóm-
leikaferðir um allan
heim, lék sömuleiðis í
útvarpi og sjónvarpi,
bæði í heimalandi sínu, ítaliu, sem
og ex-lendis. Þá voru einnig gerðar
fjölmargar hljóðritanir með leik
hans fyrir hljómplötur og hljóm-
diska. Germani var aðalorgelkenn-
ari Santa Cecilia-tónlistarháskólans
í Róm og hélt árlega í meira en
þrjátíu ár sumarnámskeið í orgel-
leik, „master class“, í Siena á Ítalíu.
Nemendur víða að sóttu námskeið
hans, en hann kenndi einnig um
tíma við Curtis-Institute í Banda-
ríkjunum. Germani hlaut fjölda við-
urkenninga víða um lönd.
Nótnasafn Germanis
varðveitt hér á landi
Árið 1974 kom Germani hingað til
lands til tónleikahalds á vegum
tveggja íslenskra nemenda sinna,
Hauks Guðlaugssonar og Guðmund-
ar H. Guðjónssonar, og Félags ís-
lenskra organleikara. Lék hann á
tónleikum í Dómkirkjunni, Krists-
kirkju, Selfosskirkju, Akureyrar-
kirkju, Akraneskii’kju og Vest-
mannaeyjakirkju, hvarvetna fyrir
fullu húsi. í fréttatil-
kynningu frá „The
Femando Germani
Society in Iceland" seg-
ir að Germani hafi hrif-
ist mjög af landi og þjóð
og kynnst í ferðinni
mörgum Islendingum.
Hann hafi ávallt haldið
tryggð við landið og oft
talað um að Island væri
land hinnar sönnu vin-
áttu.
Nótnasafn Germanis
var keypt hingað til
lands árið 1990. í
fréttatilkynningunni
kemur fram að safnið
sé mikill fjársjóður fyrir tónlistar-
menn og tónlistarnema, þar sem
þar sé að finna útskrift á spilaað-
ferðum hans, fingrasetningu og
fótsetningu.
„Germani skilur eftir sig víðtæk
árhif meðal tónlistarfólks og tónlist-
arunnenda um allan heim, ekki síst
organleikara, sem urðu þeirrar
gæfu aðnjótandi að njóta leiðsagnar
hans,“ segir ennfremur í fréttatil-
kynningunni. Félagsskapurinn
„The Fex-nando Germani Society in
Iceland" var stofnaður í sambandi
við nótnasafn Germanis, sem varð-
veitt er hér á landi. Auk íslendinga
era í félaginu núverandi aðal-
organisti Péturskirkjunnar í Róm,
James Göttsche, og ennfremur
breski organleikarinn Nicholas Ky-
neston, sem báðir voru nemendur
Germanis.
Á þessu ári koma út fyrsta og
annað bindi af kennslubók í organ-
leik, sem byggð er á aðferðum
Fernandos Germani og skrifuð af
Hauki Guðlaugssyni.
Fernando Germani
Bókasafns-
fræðingar
Ómissandi
bækur
BÆKUR
Barnabækur
BÖRN OG SORG og
BÖRN OG BÆNIR
eftir Sr. Sigurð Pálsson Skálholtsút-
gáfan, útgáfufélag
þjóðkirkjunnar 1998.
TVÆR góðar bækur er í stuttu
máli það sem segja þarf um bækur
Sr. Sigurðar Pálssonar,
Börn og bænir og Börn
og sorg en þær era ný-
komnar út hjá Skál-
holtsútgáfunni. Á því
er enginn vafi að á fjör-
ur allra uppalenda, for-
eldra jafnt sem ann-
ari’a, hefur rekið bæk-
ur sem fengur er í.
Böm og sorg er dá-
samleg bók. Þar fjallar
höfundur á auðskilinn
og nærfærinn hátt um
sorg barna og unglinga
og hvemig ættingjar
og vinafólk jafnt sem
skólakerfið skuli
bregðast við þegar
dauðinn kveður dyra og börn
verða sorgmædd. „Að tala við böm
um dauðann er að tala við þau um
lífið,“ segir í bókinni og segir þessi
setning fleira en mörg orð um inni-
haldið. Á hverri einustu blaðsíðu
er eitthvað nýtt að uppgötva sem
skerpir skilning manns á lífinu og
því að vera til.
Bókin hefur þann góða kost að
hana þarf ekki að lesa frá upphafi
til enda heldur er hægt að grípa
niður í hana hvar sem er. Hún ætti
að vera til á hverju einasta bóka-
safni landsins og höfð á áberandi
stað. Þá á hún erindi á staði eins
og sumarhús þar sem gjarnan er
lesið í ró og næði. Hún kostar á við
tvö tímarit en úreldist ekki heldur
er sígild.
Eiga Guð að förunaut
Bókin Börn og bænir fjallar um
það að eiga Guð að förunaut. Þar
eru kenndar fjölmargar bænir um
allt milli himins og
jai’ðar, frá morgni til
kvölds og íslenskar
sem lengra að komn-
ar. I lok bókarinnar
er síðan rætt um
skírnina og tilgang
hennar og um bænalíf
barna. I kaflanum
ræðir höfundur um
atriði sem líklegt er
að fáir leiði hugann að
í erli dagsins en sem
er svo mikilvægt vilji
fólk lifa innihaldsríku
lífí með Jesú sér við
hlið. Þar er t.d. sagt
frá muninum á því að
tala við barn um Guð
og að tala við Guð með barninu.
Fleira er þar fróðlegt að finna og
svo sannarlega er margt í kaflan-
um sem vekur til umhugsunar.
í bókai’lok beggja bókanna er
ágæt skrá yfir heimildir og ítarefni
þar sem marga foi’vitnilega
bókatitla er að finna vilji menn
glöggva sig betur á viðfangsefni
höfundar.
Afai /a Hrönn Gunnarsdóttir
BÆKUR
Stéttatal
ÆVISKRÁR ÍSLENSKRA
BÓKASAFNSFRÆÐINGA
1921-1996
Mál og mynd, Reykjavík
1998, 440 bls.
BÓKASAFNSFRÆÐINGAR
eru til þess að gera ung starfsstétt.
Löggildingu fékk stéttin fyrst árið
1984. Um alllangan tíma áður hafði
samt verið veitt kennsla í bóka-
safnsfræði við Háskóla íslands eða
frá árinu 1956. En áður höfðu þrír
Islendingar lært bókasafnsfræði er-
lendis.
í ritinu sem hér kemur fyrir sjón-
ir ei’u 306 bókasafnsfræðingar, 267
konur og 39 karlar. Má því segja að
þetta sé kvennastétt enn sem komið
er.
Ekki skyldi ragla stéttarheitinu
bókasafnsfræðingur saman við
bókavarðarheitið. Hið síðarnefnda
er mun víðtækara og tekur til allra
er annast bókavörslu, hver svo sem
menntun þeiiTa er. Þetta má vel
greina á Bókavarðatali sem út kom
árið 1987. Þar era 565 æviágrip, en
af þeim eru 114 bókasafnsfræðing-
ar.
Allmargir hafa komið að útgerð
þessa verks. Taldar era upp þrjár
nefndir: undirbúningshópur, rit-
nefnd og útgáfunefnd, alls níu
manns, sýnist mér. En mér virðist
Kristín H. Pétursdóttir eiga mestan
hlut að verki, enda ritar hún for-
mála bókarinnar.
Æviskrárnar era sérlega vandað-
ar og yfirgripsmiklar. Sá sem um er
ritað er vitaskuld tilgreindur með
fd., ári og fæðingarstað, en að auki
er getið hvar hann ólst upp. Þá er
hann vel ættfærður bæði í fóður- og
móðurætt og er sama að segja um
maka. Ártöl og dagsetningar fylgja
þar sem við á.
Þá er nám tilgreint, aðalstarf, fé-
lags- og trúnaðarstörf og ritstörf.
Böm era talin upp og skyldleika-
tengsl við aðra í ritinu. Er hið síð-
astnefnda óvenju ítarlegt, allt upp í
fjór- og fimmmenninga. Bendir það
til að býsna ættfróður höfundur hafi
um fjallað, enda leynir það sér ekki
í heimildaskrá í bókarlok.
Heimildir eru tilgreindar í lok
hverrar æviskrár.
Ef ég ætti að leiðbeina einhverj-
um um hvernig gera ætti æviskrár
fyrir stéttatöl myndi ég hiklaust
benda á þetta ágæta rit.
I bokai’lok era miklar skrár. Þar
er fyrst að telja skrá um BA-verk-
efni í bókasafnsfræði. Eru þau til-
greind í stafrófsröð eftir titlum
verka. Þá er skrá um bókasafns-
fræðinga útskrifaða frá Háskóla ís-
lands eftir árum og önnur skrá er
um þá sem lokið hafa prófum er-
lendis. Birtur er spurningalisti með
skýringum, sem sendur var þeim
sem vera áttu í ritinu. Getur sá listi
komið sér vel fyrir þá sem stéttartöl
ætla að semja. Þá kemur nokkuð
skrítin og óvenjuleg skrá, en það er
afmælisdagatal eftii’ stjörnumerkj-
um. Ekki skil ég vel tilgang hennar.
Itarleg heimildaskrá er hér að sjálf-
sögðu og að lokum er mikil nafna-
skrá.
Bókin er prentuð á góðan pappír
svo að myndir njóta sín vel.
Þessi bók er einstaklega vönduð
og vel unnin og að öllu leyti til sóma
þeim sem að henni hafa staðið.
Sigurjón Björnsson
Jazz á
Alftanesi
Þ JÓÐHÁTÍÐ ARNE FND
Bessastaðahrepps og lista- og
menningarfélagið Dægx-advöl
standa fyrir
jazzkvöldi í
Haukshús-
um, Álfta-
nesi, þi’iðju-
daginn 16.
júní kl. 21.
Þ a r
munu þeir
Carl Möller
píanóleik-
ari, Árni
Scheving
bassaleikari og Guðmundur
Steingrímsson trommuleikari
leika létta jazztónlist.
Magdalena
Margrét
sýnir í Kaup-
mannahöfn
NÚ STENDUR yfir sýning
Magdalenu Margrétar Kjart-
ansdóttur í Kaupmannahöfn.
Á sýningunni eru verk unnin
á þessu ári, dúkristur á papp-
ír. Magdalena Margrét út-
skrifaðist frá Myndlista- og
handíðaskóla íslands 1984.
Hún hefur haldið fjölda
einka- og samsýninga á ís-
landi og erlendis.
Sýningin er styrkt af Nor-
rænu ráðherranefndinni sem
Uður í norrænu samstarfi og
er í húsnæði ráðherranefndar-
innar að Store Strandstræde
18 við Nýhöfn.
Sýningin stendur til loka
júlímánaðar.
Sr. Sigurður
Pálsson
Carl Möller