Morgunblaðið - 31.10.1997, Blaðsíða 56

56 FÖSTUDAGUR 31. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
NÁTTÚRULEG, endurunnin og umhverfisvæn
leiktæki framtíðarinnar.
Garðyrkjuferð til
Þýskalands og
Danmerkur II
NÚ Á haustdögum hélt um 40
manna hópur nemenda og kenn-
ara frá Garðyrkjuskóla ríkisins
að Reykjum í Ólfusi í stutta náms-
ferð til Þýskalands og Danmerk-
ur. Ferðir sem þessar eru mikil-
vægur þáttur í nám-
inu því það er hverri
faggrein nauðsyn-
legt að fylgjast með
því sem er að gerast
i löndunum í kring-
um okkur.
Jelitto-fræfyrir-
tækið er staðsett í
litlum bæ rétt fyrir
norðan Hannover í
Þýskalandi. All-
margir íslendingar
þekkja vel til þessa
fyrirtækis en það
selur fræ af fjölær-
um plöntum út um
allan heim. Það sem
helst kom okkur á
óvart var hversu
smátt fyrirtækið er í sniðum en
þar vinna einungis 14 starfs-
menn. Fyrirtækið kaupir fræið
óhreinsað frá framleiðendum víðs
vegar að en mikið er lagt upp úr
því að hver tegund sé framleidd
á heimaslóðum sínum, sé þess
nokkur kostur. Starfsmenn Jelitto
hreinsa og spírunarprófa allt fræ
sem þeim berst. Sala, pökkun og
geymsla fer fram á staðnum og
hver pöntun er meðhöndluð sem
sérpöntun, engu fræi er pakkað
fyrirfram í söluumbúðir. Jelitto-
fyrirtækið hefur mjög gott orð á
sér fyrir gæði framleiðslunnar og
hafa íslenskir garðplöntufram-
leiðendur sannreynt það sjálfir.
Það skiptir jú öllu máli að menn
séu örugglega með rétta vöru í
höndunum.
Sá hópur íslendinga sem hefur
sótt framhaldsmenntun í garð-
yrkju til Danmerkur er orðinn
allstór. Garðyrkjan á sér langa
sögu í Danmörku og Danir standa
framarlega í öllu sem að henni
lýtur. í grennd við Árhus á Jót-
landi heimsóttum við gróðrarstöð
Frode Jensen við Skjoldelev en
þar á bæ hafa menn sérhæft sig
í ræktun stórra ávaxtatrjáa. Úr-
val tegunda og sorta er fjölbreytt
og þarf töluvert stórt landsvæði
undir slíka ræktun. Plöntur af
rósaætt, eins og eplatré og kirsu-
beijatré, eru hálfgerðir vand-
ræðagripir í ræktun. Við langvar-
andi ræktun þessara tegunda
kemur mjög gjarnan upp jarð-
vegssjúkdómur sem í daglegu
tali er kallaður jarðvegsþreyta.
Sjúkdómur þessi lýsir sér aðallega
í því að þegar ungum plöntum
er plantað í sýktan jarðveg ná
þær sér aldrei almennilega á strik
og verða veiklulegar og jafnvel
kyrkingslegar í vaxtarlagi. Hjá
Fróða og félögum í Skjoldelev
hafa menn komist að því að ein-
ungis má rækta plöntur af rósa-
ætt tvisvar í sama stykkinu, eftir
það verður að rækta þar tegundir
af öðrum plöntuættum.
Garðamenningin á íslandi er
mjög ung og má kannski sjá það
á því að við viljum helst að tré
og runnar séu sem stærst í görð-
unum hjá okkur. Hjá
Dönum og reyndar
öðrum Evrópuþjóð-
um er þessu öfugt
farið, þar vilja menn
að garðtré séu lítil
og nett og fari vel í
litlum görðum
þeirra. Til að koma
á móts við þessar
kröfur danskra (og
evrópskra) garðeig-
enda hafa menn far-
ið út í það að ágræða
tvær til þrjár teg-
undir af eplum á
einn grunnstofn.
Með því móti getur
garðeigandinn feng-
ið mismunandi
ávexti af einu tré og þarf ekki
að hafa mörg ávaxtatré í garðin-
um hjá sér.
í þéttbýlum löndum eins og
Danmörku og Þýskalandi fer
áhugi almennings á verndun nátt-
úrunnar og skynsamlegri um-
gengni um hana vaxandi með
degi hveijum. Til að koma til
móts við kröfur almennings hafa
garðyrkjufyrirtæki gripið til
ýmissa ráða. Sýnt hefur verið
fram á að flauelisblóm hafa já-
kvæð áhrif til uppbyggingar jarð-
vegs sem hefur sýkst af jarðvegs-
þreytu og því hafa garðyrkju-
menn sáð flauelisblómum í heilu
akrana til að endurheimta land-
gæðin. Með bættri ræktunar-
tækni hafa ýmsir ræktendur get-
að dregið úr notkun eiturefna í
gróðrarstöðvum sínum um 90%.
Markvissar aðferðir við áburðarg-
jöf og vökvun plantna hafa gert
það að verkum að einungis er
notað lítið brot af þeim áburði sem
áður var notaður. Óhófleg notkun
áburðarefna getur leitt til þess
að áburður, sem plönturnar ná
ekki að nýta sér, berst niður í
grunnvatnið og mengar það. í
framtíðinni verða garðyrkjustöðv-
ar örugglega skyldaðar til þess
að endurvinna allt vökvunarvatn
og skila því „hreinu" frá sér.
Að baki ferðar sem þessarar
liggur gríðarleg undirbúnings-
vinna. Innan Garðyrkjuskólans
eru nokkrar námsbrautir og hver
braut fékk dagskrá við sitt hæfi.
Það er trú mín að í einni svona
ferð læri maður meira um garð-
yrkju og garðamenningu en í
mörgum fyrirlestrum um sama
efni. Því vona ég að Garðyrkju-
skólinn haldi þeirri stefnu sinni
til streitu að hver nemendaár-
gangur fari í slíka námsferð einu
sinni á námstímanum.
Guðríður Helgadóttir, garð-
yrkjufræðingur og aðalkenn-
ari á garðplöntubraut.
BLOM
VIKUNNAR
373. þáttur
llmsjón Ágústa
Björnsdóttir
IDAG
SKAK
Umsjón Margeir
Pétursson
HVÍTUR leikur og vinnur
STAÐAN kom upp á alþjóð-
lega Hellismótinu, sem nú
stendur yfir hjá Helli í
Þönglabakka 1 í Mjódd.
Finninn Heikki West-
erinen (2.410) var með
hvítt og átti leik, en
Björn Þorfinnsson
(2.105) hafði svart.
23. Hxa7! - Kxa7 24.
Dxc7+ og svartur
gafst upp, því mátið
blasir við.
Áttunda og næstsíð-
asta umferðin hefst í
kvöld kl. 17, en síðasta
umferðin verður tefld á
morgun og byijar þá
taflið kl. 13. Áhorfend-
ur eru velkomnir og
aðgangseyrir er eng-
inn.
BRIDS
Umsjón Guðmundur Páll
Arnarson
„Má ég sjá; hvað stendur
í gröndum hjá ykkur?“
Vestur hafði farið 1400
niður í þremur hjörtum
dobluðum og hans eina von
var að NS ættu upplögð sex
grönd, sem gefa 1440 á
hættunni. Spilið er frá tví-
menningskeppni Bridsfélg-
as Reykjavíkur síðasta
miðvikudag:
Vestur gefur; allir á
hættu.
Norður
♦ 72
V D952
♦ 6
♦ DGI0965
Vestur Austur
♦ G9865 ♦ 104
V K8764 IIIIH ▼ G3
♦ 42 111111 ♦ DG9853
♦ Á ♦ 432
Suður
♦ ÁKD3
♦ ÁIO
♦ ÁK107
♦ K87
Vestur hafði opnað á
tveimur gröndum til að
sýna háliti eða lágliti og
veik spil. Hann hitti illa á
makker og niðurstaðan
varð botn, því enginn hafði
sagt og unnið sex grönd.
En er hægt að vinna sex
grönd?
Það veltur á útspili. Ef
vestur spiiar út hjarta frá
kóngum, fást tólf slagir ef
sagnhafi hittir á að stinga
upp drottningunni.
Slemman vinnst alltaf með
tígli út, eða laufás. Þá
næst upp þvingun á vestur
í hálitunum, svonefnt „Vín-
arbragð“. I þriggja spila
iokastöðu á suður ÁK3 í
spaða, en blindur einn
spaða, og hjartadrottningu
aðra. Vestur getur ekki
bæði haldið í þijá spaða og
hjartakóng. En með útspili
í spaða hefur vörnin betur,
því vestur getur spilað öðr-
um spaða þegar hann
kemst inn á laufás og rofið
þannig nauðsynlegan sam-
gang sagnhafa fyrir þving-
unina.
Nokkur pör spiluðu sex
lauf, en sú slemma vannst
aðeins á einu borði. Verði
suður sagnhafi í þeim
samningi, virðist vera til
vinningsleið á opnu borði,
jafnvel með spaða út.
Sagnhafi snertir ekki
trompið, heldur tekur ann-
an spaða og trompar þann
þriðja í borði. Spilar síðan
ÁK í tígli og trompar síð-
asta spaðann í blindum!
Síðan sendir hann vestur
inn á blankan laufás, sem
verður að gefa slag á hjarta
eða spila spaða út í tvöfalda
eyðu.
Æ,æ, austur getur eyði-
lagt þessa áætlun með því
að henda báðum hjörtun-
um!
VELVAKANDI
Svarar í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Klórlegin
svið?
GUÐRÚN hringdi og
sagðist taka undir með
þeim sem þættu hreins-
uðu sviðin algjört óæti
því einna líkast væri að
þau hefðu legið í klór.
Hún segist hafa borðað
svið af og til í 30 ár án
þess að verða meint af.
Henni þykir verra ef
þessi þjóðlegi réttur, sem
sviðin eru, hverfur af
borðum landans, en telur
jafnframt allar líkur á
að svo verði haldi fram
sem horfi. Hún vill fá að
hreinsa sín svið sjálf og
einnig vill hún að seldar
verði lappir, og helst
svartar.
Óþarfa
eyðsla
ELDRI borgari hringdi
og sagði að stóru og auð-
ugu verslunarfyrirtækj-
unum, með sínum ótelj-
andi dótturfyrirtækjum,
væri nær að gefa eins
og einn milljarð til lista
eða sjúkrahúsanna hér á
landi heldur en nota
gróða sinn í að byggja
stærstu verslunarbygg-
ingu á landinu í Smára-
hverfinu í Kópavogi.
Tapað/fundið
Gleraugu töpuðust
VÖNDUÐ sporöskjulaga
gleraugu í titan-umgjörð
með munstri á spöngum
töpuðust á Stór-Reykja-
vikursvæðinu fyrir u.þ.b.
mánuði. Hafi einhver
fundið gleraugun er hann
beðinn að hringja í síma
551-0563 eða í vinnu-
síma 569-1287, Guðný.
Gleraugu fundust
TVENN gleraugu hafa
fundist. Önnur eru kven-
gleraugu sem fundust við
Réttarholtsveg í vor, hin
eru karlmannsgleraugu,
í Ray-Ban-hulstri og
fundust þau á sunnudag-
inn fyrir viku á horni
Vesturvallagötu og Sól-
vallagötu. Upplýsingar í
síma 552-3478 og
899-1290.
Gæludýr
Kettlingar
FJÖGURRA mánaða
gullfallegir kettlingar,
svartir með hvíta bringu
og loppur, fást gefins á
góð heimili. Þeir eru
kassavanir og vanir
börnum. Upplýsingar í
síma 565-0780.
ÉG átti síðasta orðið. lampinn sem við gáfum
Kveðja, Gerður. á tombólu í fyrra.
Víkveiji skrifar...
VASAFJÁRLÖG, fjárlagafrum-
varp 1988 í hnotskum, heitir
lítill bæklingur frá fjármálaráðu-
neytinu. Tvær hlutfallstölur gjalda-
megin stinga í augu Víkveija, þeg-
ar þær em bornar saman. Annars
vegar mennta- og menningarmál,
sem taka 10,4% af heildarútgjöld-
um. Hins vegar vaxtagjöld, sem
gleypa svipaða úárhæð, 9,9%!
Lengi, lengi undanfarið hafa
löggjafar- og framkvæmdavald
haldið þann veg á ríkisfjármálum
að útgjöld hafa siglt langt fram
úr tekjum. Skuldir hafa hlaðizt
upp! Og í frumvarpi komandi árs
fara um 10% heildarútgjalda í
vaxtakostnað, m.a. í vasa erlendra
sparenda, eða litlu lægri fjárhæð
en til menntamála. Ef við hefðum
haft hagsýnni landsfeður, ráðdeild-
arsamari fjármálastjórn síðustu
áratugi, gætum við nú ráðstafað
ráðgerðum vaxtakostnaði 1998 til
heilbrigðis-, mennta- og menning-
armála - eða til annarra þarfra
mála.
xxx
AÐ ER máski ósanngjarnt að
beina gagnrýni af þessu tagi
að núverandi ríkisstjórn. Ríkisút-
gjöld hafa sum sé farið lækkandi
sem hlutfall af landsframleiðslu frá
árinu 1994, voru 51% þá, verða 43%
1998. Stefnt er að því að ríkissjóð-
ur verði rekinn með afgangi á kom-
andi ári, en hann hefur verið rekinn
með halla frá 1985. Hallalaus ríkis-
búskapur er forsenda þess að hægt
sé að lækka ríkisskuldir og bjarga
fjármunum, sem nú brenna á
vaxtabáli, til annarra hluta. í „vasa-
fjárlögum" segir:
„Ríkisskuldir á mann munu nema
um 1,3 milljónum króna árið 2010,
ef ríkissjóði verður ekki skilað með
tekjuafgangi á næstu árum. Ef rík-
issjóður verður hins vegar rekinn
með 1% afgangi á ári til 2010 verða
ríkisskuldir 870 þúsund á mann
árið 2010. íslenzka ríkið yrði síðan
skuldlaust árið 2025 ef áfram yrði
1% afgangur á ríkissjóði."
xxx
LÖGGJAFAR- og framkvæmda-
valdið bera að sjálfsögðu hina
pólitísku ábyrgð á samansöfnuðum
ríkissjóðshalla, þ.e. samansöfnuð-
um ríkisskuldum. Því má þó ekki
gleyma að þjóðkórinn hefur kyijað
útgjaldakröfu-sönginn stanzlaust í
áratugi. I þeim söng fer stjórnar-
andstaða hvers tíma á háa C-ið.
Stjórnarandstaða líðandi stundar
er þar enginn eftirbátur nema síður
sé.
Norðmenn hafa þegar greitt upp
allar ríkisskuldir, enda olíuríkir og
fyrirhyggjusamir. Danir sigla að
sama marki á ráðdeildarseminni
einni saman. Hér horfa ráðamenn
loks til réttrar áttar. Megi orð þeirra
í „vasafjárlögum" eftir ganga, en
þar er heitstrengingin þessi: „Að
halda ríkisútgjöldum í skefjum og
ná niður halla ríkissjóðs!"
xxx
MEÐ BETRI tíðindum eru frétt-
ir um fleiri og fleiri störf og
minnkandi atvinnuleysi. Störfum
hefur fjölgað jafnt og þétt síðustu
misserin. Þeim fjölgar um 2% í ár.
Gert er ráð fyrir að þeim fjölgi um
1,5% á næsta ári. Þá hefur þeim
fjölgað um nálægt fimm þúsund á
tveimur árum. Það hefur verið fagn-
að af minna tilefni!
Skráð atvinnuleysi fór niður í
4,3% árið 1996. Á þessi ári fer það
trúlega niður undir 4%. Fyrstu átta
mánuði ársins mældist atvinnuleysi
4,2% samanborið við 4,6% á sama
tíma í fyrra. Á næsta ári er búizt
við að atvinnuleysi minnki enn frek-
ar og fari niður í um 3,6%.
Hættan við aukinn hagvöxt, vax-
andi atvinnu, hækkandi laun og
önnur góðæristeikn er á hinn bóg-
inn þensluáhrif á verðþróun, sem
raskað gæti samkeppnishæfni ís-
lenzkra atvinnuvega við umheim-
inn. Óðaverðbólgan á áttunda ára-
tugnum ætti að vísu að vera okkur
ærin viðvörun um að fara ekki á
fram úr sjálfum okkur í meintu
kjarakapphlaupi - og enda á nýjan
leik úti í mýri þeirra þjóða sem
ekki kunna fótum sínum forráð.