Morgunblaðið - 31.10.1997, Blaðsíða 44

44 FÖSTUDAGUR 31. OKTÓBER 1997
MINNINGAR

MORGUNBLAÐIÐ
ÞORGERÐUR
HA UKSDÓTTIR
+Þorgerður
Hauksdóttir
fæddist í Garðs-
horni í S-Þingeyjar-
sýslu 3. október
1920. Hún lést á
Fjórðungssjúkra-
húsinu á Akureyri
miðvikudaginn 22.
október síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru Hauk-
ur Ingjaldsson,
bóndi og smiður í
Garðshorni, f. 28.
febrúar 1892, d. 31.
október 1971, og
Nanna Gísladóttir, kona hans,
f. 13. desember 1891, d. 2. októ-
ber 1984.
Systur Þorgerðar eru Ásta,
f. 18. júní 1918, d. 2. júní 1948,
María, húsfreyja á Akureyri, f.
29. janúar 1924, Helga, fv. tóm-
stundastjóri á dvalarheimilinu
Hlíð, Akureyri, f. 11. ágúst 1925,
Sigrún, fv. forstöðumaður
þvottahúss Sjúkrahúss Húsavík-
ur, f. 30. des 1927 og Inga, tón-
listarkennari og kirkjuorganisti
í Fnjóskadal, f. 18. sept 1934.
Eiginmaður Þorgerðar var
Ingiberg Jóhannesson, iðn-
verkamaður frá Syðraósi á
Höfðaströnd, f. 10. nóvember
1919, d. 16. apríl 1991. Þau
bjuggu á Akureyri.
Sonur þeirra er Haukur, for-
stöðumaður Hagsýslu ríkisins,
f. 9. febrúar 1947. Börn hans
með fyrri konu, Jóhönnu Mar-
gréti Guðjónsdóttur, kennara,
f. 4. maí 1947, eru
Bergþór, eðlisfræð-
ingur, f. 4. apríl
1970, sbk. Sigríður
Olafsdóttir, kenn-
ari, börn þeirra eru
Breki og Antonaí,
Þorgerður,
hjúkrunarfræðing-
ur, f. 15. september
1971, sbm. Gísli
Bijánn Úlfarsson,
vélvirki, barn
þeirra Berglind
Björk, Guðjón,
nemi, f. 9. febrúar
1976, og Helga,
nemi, f. 27. september 1978.
Núverandi eiginkona Hauks er
Birna Bjarnadóttir, fram-
kvæmdasljóri Heilsugæslu-
stöðvar Kópavogs og bæjarfull-
trúi í Kópavogi, f. 16. mars
1948, en barn þeirra var Guð-
mundur ÓIi, f. 16. febrúar 1983,
d. 30. september 1992.
Á yngri árum átti Þorgerður
við vanheilsu að stríða vegna
berkla en frá 1960 starfaði hún
við kennslu á Akureyri, fyrst
við Gagnfræðaskólann og síðar
við Hvammshlíðarskóla. Hún
tók virkan þátt í félagsmálum,
var varabæjarfulltrúi Akur-
eyrar 1982-1986 fyrir Samtök
um kvennalista í eitt kjörtíma-
bil og sat þá í nefndum á vegum
bæjarins og í sljórn Útgerðar-
félags Akureyringa hf.
Útför Þorgerðar fer fram frá
Akureyrarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 11.
Þorgerður Hauksdóttir er látin.
Andlát hennar bar brátt að og kom
okkur öllum að óvörum. Hún hafði
að vísu verið með einhverja flensu
fyrir nokkrum dögum, en var nú
óðum að hressast og hafði áform
um að heimsækja okkur suður í
Kópavog. Að kvöldi dags um það
leyti sem kvöldfréttir voru að hefj-
ast í sjónvarpinu kenndi hún höfuð-
verkjar sem ágerðist hratt og rétt
upp úr miðnætti kvaddi hún þennan
heim.
Þorgerður var að mörgu leyti
mjög sérstök kona. Hún var hæg
og hlédræg í framkomu en skoðana-
föst og ákveðin þegar því var að
skipta. Aldrei vildi hún láta á sér
bera eða láta hafa nokkuð fyrir
sér, heldur vildi hún þjóna öðrum
og aðstoða eftir fremsta megni.
Við kynntumst fyrst að nokkru
gagni fyrir um tíu árum. Þá var
hún enn við fulla kennslu á veturna
en dvaldi sumarlangt að Garðs-
horni, þar sem hún var fædd og
uppalin. Barnabörnin hennar dvöldu
þar hjá henni við sveitastörf sem
þau unnu að Kvíabóli hjá náfrænd-
um sínum. Börnin voru hennar líf
og yndi og naut hún þess að fá að
stjana í kringum þau.
Það urðu henni mikil viðbrigði
þegar hún fyrir um fimm árum
hætti kennslu þá nær 72 ára og
nær samtímis voru barnabörnin
orðin svo stór að þau hættu að
koma norður í sveitina. Þá fór fyrir
henni eins og svo mörgum af henn-
ar kynslóð að það reyndist henni
erfitt að finna sér verkefni sem
henni fundust verðug. Það var henni
erfítt að hafa ekki föst verk að
ganga til og henni fannst hún koma
að litlu gagni. Þetta er reynsla svo
margra sem hafa vanist því að
sleppa aldrei verki úr hendi og taka
mikinn þátt í félagsmálum.
Hún gerðist snemma virkur þátt-
takandi í starfsemi Samtaka um
Kvennalista og var enn að lesa og
skrifa um lífsskoðun kvenna. Marg-
ar stundir höfum við átt saman í
umræðum um stjórnmál og afstöðu
okkar til hinna ýmsu þátta mann-
legs lífs. Ekki vorum við ávallt sam-
mála, en okkur tókst að virða þann
skoðanamun þannig að ekki kom
til deilna okkar í milli. Reyndar
greindi okkur aldrei á, heldur var
bara áherslumunur í afstöðu okkar.
Þorgerður kenndi handavinnu til
margra ára og einnig hafði hún á
yngri árum af því nokkra atvinnu
að sauma föt fyrir fólk. Þess nutu
bamaböm hennar einnig og nú á
síðustu árum líka bamabörnin henn-
ar þijú. í vinnuherbergi hennar stóð
ekki aðeins vefstóllinn hennar heldur
einnig pijónavinna sem hún var að
ljúka við. Það er mér minnisstætt
þegar við fórum einhveiju sinni sam-
an að skoða aðstæður í Punktinum
oma
^arashom
v/ T-ossvo^sUiAjwgarð ,
W Símii 554 0500
Kammerkór Langholtskirkju - Jón Stefánsson
Með listrænan metnað - Sími 894 1600
Upplýsingar í símum
562 7575 & 5050 925
£
D
2S
I HOTEL LOFTIBÐIK.
M « C * 75 4k «L O - A I * S b T t L i
Glæsileg kaffihlaðborð
FALLEGIR SALIR
OG MJÖG GÓÐ ÞJÓNUSTA
í gömlu Sambandsverksmiðjunum á
Akureyri. Þar hafði verið komið upp
aðstöðu fyrir fólk til að vinna að
ýmiss konar handverki, og hún var
strax boðin velkomin til starfa af
fólki sem þar var og vissi að hún
kynni nokkuð til verka og vildu hafa
hana með til skrafs og ráðagerða.
Það var raunar sama hvar við kom-
um saman og hittum fólk á Akur-
eyri, allir þekktu Þorgerði ef ekki í
raun þá af afspum og vildu ræða
við hana. Þann næsta vetur á eftir
veit ég að hún kom þangað og vann
nokkra fallega dúka, því hún færði
mér þá síðastliðið vor.
Hún sat líka oft viö_ lestur og
naut þess að lesa ljóð. Á mynd af
einkasyni hennar ungum situr gam-
all gulnaður miði með ljóði Hannes-
ar Péturssonar sem hljóðar svo:
Sem dropi tindrandi
tæki sig út úr regni
hætti við að falla
héldist í loftinu kyrr.
Þannig fer unaðssönnum
aupablikum hins liðna
þau taka sig út úr
tímanum og ljóma
kyrrstæð, meðan hrynur
gegnum hjartað stund eftir stund
Eg veit að henni þóttu samveru-
stundir okkar allt of fáar og stopul-
ar nú síðustu árin og hefði viljað
deila með okkur lengri tíma. Við
áttum nokkra góða daga síðsumars
í Garðshorni og þá var að venju
Ijölmennt í bænum hennar. Hún lét
þá eftir okkur að taka upp nokkrar
aspir sem hún hafði verið með í
ræktun í garðinum sínum til að við
gætum gróðursett við nýja húsið
okkar. Svo var ætlunin að hún
kæmi og liti eftir þeim hjá okkur
þegar við værum flutt inn. Því mið-
ur vorum við of sein því hún fór
alltof fljótt.
Það er með djúpri virðingu og
kærri þökk fyrir allt og allt ég kveð
Þorgerði Hauksdóttur.
Birna Bjarnadóttir.
Mæt kona er fallin frá, Þorgerður
Hauksdóttir kennari. Kona sem
lagði sitt af mörkum til kvennabar-
áttunnar. Ekki með neinum hávaða
og látum. En það munaði um hana.
Þorgerður skipaði 3. sætið á
framboðslista Kvennalistans í Norð-
urlandskjördæmi eystra í fyrstu
kosningunum sem við tókum þátt
í árið 1983. Það voru spennandi
tímar, þar sem sköpunargleðin og
baráttuviljinn réðu ríkjum. Hún
kom til Reykjavíkur að norðan til
að taka þátt í gerð kynningarþáttar
í sjónvarpi. Þá hitti undirrituð hana
fyrst, en vissi þó vel hver hún var,
hafði heyrt getið þeirra Hauks-
systra frá Garðshorni í Kinn. Að
góðu einu. Það var því traustvekj-
andi að vita hana meðal hinna
ágætu frambjóðenda Kvennalistans
í Norðurlandi eystra, og hún brást
ekki því trausti þá né síðar. Það
er sjónarsviptir að Þorgerði í hópi
Akureyrarkvenna, sem svo mjög
hafa sett svip á starf Kvennalistans.
Öll starfsár Kvennalistans hefur
Þorgerður lagt hreyfíngunni lið af
alúð og festu. Hún lét sig sjaldan
vanta á landsfundi, vorþing eða
aðra þá fundi og samkomur sem
Kvennalistinn stóð fyrir. Síðast
sáumst við á skemmtilegum fundi
um nýjar leiðir í kvennabaráttu,
sem þingkonur héldu í vor með
konum á Akureyri.
Þorgerður hafði sínar skoðanir á
því sem við vorum að fást við og
ræða hveiju sinni, en beitti sér aldr-
ei af hörku, ræddi frekar málin und-
ir fjögur augu eða í litlum hópi. Hún
tranaði sér aldrei fram, enda hógvær
og lítillát og sannfærð um að allar
aðrar væru henni fremri og færari
um að halda málstaðnum á lofti.
En hún var ekki í vafa um þann
málstað og hefði svo sannarlega
mátt láta oftar og hærra í sér heyra.
I sjónvarpsþættinum fyrmefnda
birtist grönn, fíngerð, virðuleg, frek-
ar alvörugefin kona. Þannig kom
hún flestum fyrir sjónir. Þeir sem
þekktu Þorgerði vissu hins vegar,
að undir virðulegu, hófstilltu yflr-
bragðinu ríkti tilfínningahiti og rík
réttlætiskennd.
Kvennalistinn þakkar Þorgerði
Hauksdóttur fyrir ómælt framlag
hennar til íslenskrar kvennabaráttu
og vottar aðstandendum hennar
einlæga samúð.
Kristín Halldórsdóttir.
Fyrir örfáum vikum hitti ég hana
síðast. Það var milt kvöld á Akur-
eyri. Þetta var í göngugötunni miðri
og hún sagðist hafa skroppið út til
að ná sér í frímerki. Ekki veit ég
hver átti að fá bréfið frá henni.
Hitt veit ég að sá hinn sami hefur
ekki verið svikinn af lestri þess, því
að Þorgerði Hauksdóttur var lagið
að koma skýrri 0g fijórri hugsun
sinni skemmtilega á pappírinn. Orð-
færi hennar var vandað en laust
við skrúðmælgi hvort sem hún tók
til máls eða ritaði á íslenskri tungu,
málinu sem henni var svo ástkært.
Kvöldið sem ég hitti Þorgerði síð-
ast veitti ég því enn einu sinni at-
hygli hve fas hennar og yfirbragð
allt var gætt virðulegum þokka lífs-
reyndrar konu. Samtal okkar varð
ekki langt en hún kvaddi mig með
orðum sem glöddu mig. Þótt haust
náttúrunnar væri á næsta leiti var
ennþá vor í rödd hennar og
andblænum sem frá henni stafaði.
Þorgerður Hauksdóttir var ekki
hávaðasöm kona né margmál. En
hún hafði áhuga á lífinu og lét
margt til sín taka, bæði félagsmál
almennt og pólitík. Einhvern veginn
á ég samt erfitt með að sjá Þor-
gerði fyrir mér sem frambjóðanda
í kosningum og fulltrúa stjórnmála-
fylkinga í opinberum ráðum. í mín-
um huga minnti hún miklu meira á
indverskan speking eða stóískan
hugsuð. Æðruleysið einkenndi allt
hennar dagfar, gleði hennar jafnt
og sorgir ristu djúpt en tilfinningar
urðu aldrei fyrirferðarmiklar í lát-
æði hennar.
Ég kynntist Þorgerði Hauksdóttur
haustið 1985 þegar ég réðst skóla-
stjóri að Þjálfunarskóla ríkisins á
Akureyri, stofnun sem seinna fékk
heitið Hvammshlíðarskóli. Þorgerð-
ur hafði þá starfað við kennslu
þroskaheftra um árabil og þau fjög-
ur ár sem við vorum samtíða í
Hvammshlíðinni naut ég ævinlega
góðs af reynslu hennar og mann-
visku. Um skeið sat Þorgerður í
kennararáði skólans. Hún var þar
einstakur liðsmaður. Skynsamlegar
ábendingar hennar og réttsýn af-
staða til lífsins, manna og málefna
komu ætíð að góðu haldi. Hitt er
þó ekki síður minnisstætt að Þor-
gerður gat í góðum hópi flogið langt
út fyrir og upp yfir daglegt amstur
okkar og áhyggjur. Af Þorgerði þáði
ég eitt sinn eitthvert það hollasta
ráð sem mér hefur verið veitt um
ævina, ráð sem ekki einungis gagn-
aðist við þær aðstæður sem urðu
tilefni ráðlegginga heldur hefur æ
ofan í æ reynst mér farsæll kostur.
Fyrir það og öll mín kynni af Þor-
gerði Hauksdóttur verð ég ævinlega
þakklátur.
Niðjum hennar votta ég samúð
mína.
Trausti Ólafsson.
Þegar ég frétti lát vinkonu
minnar, Þorgerðar Hauksdóttur,
Doddu, hvarflaði hugurinn óralangt
aftur í tímann, heim í sveitina okk-
ar, Köldukinn. Ég minntist krakk-
anna sem gengu þar í skóla. Já,
við „gengum í skólann" í bókstaf-
legri merkingu þeirra orða, stund-
um nokkra kílómetra. Þetta var
farskóli og var kennt til skiptis á
bæjunum, 2-3 vikur í senn. Ekki
vorum við allan veturinn í skóla því
að sveitin var löng. Ætli það hafí
ekki þótt nokkuð gott ef hvert barn
gat haft skólavist í 5-6 vikur á vetri.
I mínu minni voru þetta glaðir og
góðir dagar. Kennarinn, Sigurður
Sigurðsson var ljúflingur og vinur
okkar allra. Ekki man ég eftir aga-
vandamálum, en víst var um það
að mikið var ærslast í frímínútum
og eflaust einhveijum strítt.
Mér finnst núna að það hafi allt-
af verið gott veður og færi, þegar
við röltum í skólann, fyrst á sauð-
skinns- eða leðurskóm en síðar á
gúmmískóm. Sjálfsagt er það mis-
minni en mér fínnst það benda til
þess að okkur hafí liðið vel.
Við Dodda vorum jafnaldra og
vinkonur. Hún átti heima í Garðs-
horni en ég í Yztafelli og er dijúgur
spölur þar á milli. Ég minnist henn-
ar þá sem laglegrar ljóshærðrar
stelpu og man að ég öfundaði hana
af því hve prúð og dömuleg hún
var. Mér er óhætt að fullyrða að I
námi var hún með þeim bestu, þótt
ég muni reyndar engar einkunnir
frá þessum tíma. Dodda var greind,
samviskusöm og fylgin sér og snill-
ingur í höndunum.
Síðar skildu leiðir. Ég yfirgaf
sveitina okkar um margra ára bil. Á
þeim árum átti Dodda við erfíð veik-
indi að stríða. Berklarnir, vágestur
sem erfítt var að ráða við á þeim
árum, sótti á hana, en Dodda fór
með sigur af hólmi úr þeirri viður-
eign. Hún var ein af þeim sem þurfti
að „höggva" eins og kallað var, þá
voru numin burt nokkur rif í þeim
tilgangi að reyna að vinna bug á
sjúkdómnum. Margir hlutu varanleg
örkuml við þessa aðgerð og urðu
skakkir og lotnir á eftir, en Dodda
slapp við það og gekk bein og
spengileg til æviloka. Þar kom í lífs-
hlaupi mínu að ég flutti búferlum
til Akureyrar. Þá var Dodda búsett
þar og stundaði handavinnukennslu
og saumaskap en hafði áður dvalið
langtímum saman í Garðshorni með
drenginn sinn.
Enn liðu æðimörg ár og ýmislegt
breyttist. Konur á Akureyri fóru
að krukka saman um það að jafn-
rétti kynjanna væri í ýmsu ábóta-
vant og alda fór um bæinn. Á fjöl-
mennum fundi var stofnuð jafnrétt-
ishreyfing og upp úr því var farið
að ræða um Kvennaframboð til
bæjarstjórnar. I þessum hópi vorum
við Dodda, líklega aldursforsetar,
en drógum þó hvergi af okkur.
Kvennaframboðið vann frækinn
sigur 1982, við fengum 2 fulltrúa
í bæjarstjórn. Dodda var fyrsti vara-
fulltrúinn okkar og sat því oft bæj-
arstjórnarfundi, sat í nefndum og
fylgdist vel með bæjarmálunum. A
ýmsu hefur gengið með Kvennalist-
ann undanfarin ár og starfið hér á
Akureyri verið misjafnlega líflegt,
en alltaf var jafn gott að leita til
hennar Doddu. Hún hafði ákveðnar
skoðanir á málum en setti þær fram
með þeirri prúðmennsku sem henni
var í blóð borin og af fullri einurð.
Hópurinn sem eftir stendur hefur
mikið misst. Ég er þakklát fyrir að
hafa notið samvinnu við hana og
konur í Kvennalistanum á Akureyri
hafa beðið mig að koma þakklæti
sínu á framfæri og samúðarkveðj-
um til aðstandenda.
Mörg undanfarin sumur hefur
Dodda dvalið á föðurleifð sinni í
Garðshorni, hlúð þar að öllu og
meðal annars dundað við að rækta
skjólbelti. Nú gengur hún vinkona
mín ekki lengur þar um garða. Mér
finnst að lífshlaupið hennar hefði
mátt vera ögn lengra en hún lauk
því með sömu reisn og hún hafði
lifað lífinu.
Ég sendi fólkinu hennar innilegar
samúðarkveðjur.
Hólmfríður Jónsdóttir
frá Yztafelli.
Hún Dodda frænka mín er dáin.
Það er erfitt að kveðja þá, sem eru
sálinni nánir, enda er þar opið sár.
Smyrslin verða minningarnar, sem
lifa áfram. Þrír eiginleikar í fari
hennar eru mér efstir í huga á
kveðjustund og fléttast hver í ann-
an. Hún var kennari og jafnréttis-
sinni að eðlisfari, trúboði menntun-
ar og framfara og listakona af
Guðs náð.
I gegnum lífíð var hún óþreytandi
að hvetja og minna á gildi námsins.
Að öðlast vald á eigin máli var að
öðlast vald og stjórn á eigin lífi, eign-
ast eigið starf og traust til að hjálpa
öðrum til hins sama. Hún átti sjálf
þá rödd, sem til þurfti og fékk hljóð,
því mál hennar var skýrt og áhri-
faríkt. Sem „stóra“ móðursystir mín