Morgunblaðið - 19.04.1995, Blaðsíða 35

34 MIÐVIKUDAGUR 19. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 19. APRÍL 1995 35
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
VIÐREISN OG
VARADEKK
SJÁLFSTÆÐISFLOKKUR og Alþýðuflokkur hafa starfað sam-
an í tveggja flokka ríkisstjórnum tvisvar sinnum á lýðveldis-
tímanum. í hið fyrra skipti stóð samstarf þeirra í nær 13 ár eða
frá 1959 til 1971. Það var eitt mesta, ef ekki mesta, umbótaskeið
í sögu lýðveldisins. I seinna skiptið stóð samstarf þeirra í fjögur
ár þ.e. frá 1991 þar til í fyrradag. Þessi fjögur ár hafa líka reynzt
merkilegur umbótatími. í bæði skiptin stóðu þessir flokkar við
stjórnvölinn þegar verulega harðnaði á dalnum. Tvær af þremur
mestu efnahags- og atvinnukreppum á þessari öld skuilu á í
stjórnartíð flokkanna. í báðum tilvikum tókst þeim að sigla þjóðar-
skútunni upp úr öldudalnum. Reynslan af sarhstarfi þessara
tveggja flokka er því sú, að þeir hafa náð meiri árangri við stjórn
landsins en ríkisstjórnir, sem skipaðar hafa verið á annan veg.
Ástæðan er augljós: flokkarnir tveir eiga meiri samleið en aðrir
tveir stjórnmálaflokkar á íslandi.
í ljósi þessarar reynslu var afstaða Morgunblaðsins skýr, þeg-
ar úrslit þingkosninganna lágu fyrir. í forystugrein Morgunblaðs-
ins hinn 11. apríl sl. sagði m.a.: „Þjóðin hefur veitt Sjálfstæðis-
flokki og Alþýðuflokki umboð til þess að endurnýja stjórnarsam-
starf sitt til næstu fjögurra ára. Þetta eru merkileg tíðindi í ljósi
sögunnar en þessir tveir flokkar stóðu að bezt heppnuðu ríkis-
stjórn lýðveldisins, Viðreisnarstjórninni fyrri, sem sat að völdum
í þrjú kjörtímabil. Nú gefst tækifæri til að halda áfram á þess-
ari braut og það tækifæri eiga stjórnarflokkarnir að nota.“
Forystumenn Sjálfstæðisflokksins hafa komizt að þeirri niður-
stöðu, að meirihluti flokkanna tveggja sé of naumur til þess að
leggja út í nýtt fjögurra ára tímabil. Til rökstuðnings þeirri af-
stöðu benda þeir á, að a.m.k. þrír þingmenn stjórnarflokkanna
hafi helzt úr lestinni á liðnu kjörtímabili og ekki sé hægt að leggja
út í nýtt ferðalag án þess að hafa varadekk.
Um þá röksemd að meirihlutinn væri of naumur fjallaði Morgun-
blaðið einnig í forystugrein hinn 11. apríl sl. og sagði: „Þetta
er nákvæmlega sami meirihluti og Viðreisnarstjórnin fyrri bjó við
í tvö kjörtímabil af þremur. Bent er á, að nú starfi stjórnmála-
menn í sviðsljósi fjölmiðlanna og hver og einn fari sínu fram, ef
honum hentar og ekki ríki sami agi í þingflokkum og tíðkaðist
áður fyrr. Vafalaust er það rétt. Það mun áreiðanlega kosta
mikla vinnu og margvíslegar fórnir og erfiðar málamiðlanir að
halda þingmönnum stjórnarflokkanna við efnið. En ekki kostar
það minni vinnu að bæta þriðja hjóli undir þennan vagn. Þegar
á allt er litið eiga stjórnarflokkarnir að láta á það reyna, hvort
samstarf þeirra getur gengið upp, þótt meirihlutinn sé naumur.
Stundum er meira að segja betra að stjórna með svo litlum meiri-
hluta, að ekki má út af bregða.“
Skoðun Morgunblaðsins í þessu efni hefur ekki breytzt á einni
viku. Þess vegna veldur það vonbrigðum, að forystumenn Sjálf-
stæðisflokksins hafa komizt að annarri niðurstöðu. Þetta er i
annað sinn á rúmum áratug, sem tækifæri til að mynda Viðreisn-
arstjórn er ekki notað. Sumarið 1978 var einnig til staðar meiri-
hluti þessara tveggja flokka á Alþingi. Þá var það Alþýðuflokkur-
inn, sem var ekki reiðubúinn að efna til slíks samstarfs.
Samvinna Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks hefur vissu-
lega skilað margvíslegum árangri, þótt einungis sé vísað til
tveggja samstjórna þessara flokka á síðustu tveimur áratugum.
Má í því sambandi nefna útfærslu fiskveiðilögsögunnar í 200 sjóm-
íiur árið 1975. En sú samvinna reyndist báðum flokkunum erfið
og olli verulegri óánægju innan þeirra beggja. Flokkarnir hafa
þá helzt tekið höndum saman um landsstjórnina, þegar ekki hef-
ur verið annarra kosta völ.
í ljósi þeirrar baráttu, sem Morgunblaðið hefur háð nokkur
undanfarin ár fyrir þeirri grundvallarbreytingu á fiskveiðistefn-
unni, að útgerðin greiði fyrir afnot af auðlindinni, og menn hvorki
selji, kaupi, veðsetji né erfi það sem aðrir eiga, þ.e. þjóðin, þá
hlýtur blaðið að hafa nokkrar áhyggjur af því, hvert stefnir í
sjávarútvegsmálum í samstjórn þessara tveggja flokka. Og það
eru fleiri sem af því hafa áhyggjur um allt land. Innan Sjálfstæð-
isflokks og Framsóknarflokks er að finna þá aðila, sem harðast
hafa barizt gegn breytingum til siðferðilegs réttlætis í þessum
*efnum. Þegar þessir tveir flokkar taka höndum saman um lands-
stjórnina er augljós hætta á því, að það hróplega ranglæti, sem
nú ríkir í tengslum við þessa mestu auðlind þjóðarinnar verði fest
í sessi. í kosningabaráttunni mættu frambjóðendur allra flokka
mikilli og vaxandi andstöðu við óbreytta fiskveiðistefnu. Þess
vegna verður mjög eftir því tekið hvernig fjallað verður um sjávar-
útvegsmálin í væntanlegum málefnasamningi nýrrar ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. En auðvitað er það svo,
að grundvallarumbótum í sjávarútvegsmáium og landbúnaðarmál-
um verður ekki komið fram nema með stuðningi þessara tveggja
flokka. Þá er aðhald í ríkisfjármálum eitt mikilvægasta verkefnið
nú um stundir en reynslan með nokkrum undantekningum er sú,
að vinstri stjórnir hafa meiri tilhneigingu til aukinnar skatt-
heimtu en aðrar ríkisstjórnir.
Að öðru leyti er ástæða til þess að bíða niðurstöðu stjórnar-
myndunarviðræðna flokkanna tveggja og þess málefnasamnings,
sem þeir gera sín í milli áður en frekari afstaða er tekin til þeirr-
ar stjórnarmyndunar, sem nú er í bígerð.
STJÓRIMARMYNDUN
Framsókn varð að
hrökkva eða stökkva
Forystumenn Framsóknarflokksins mátu
það svo að þeir yrðu að hrökkva eða stökkva
er Sjálfstæðisflokkurinn leitaði eftir við-
ræðum, annars hefði Alþýðubandalagið
— - ■ ■
gripið tækifærið. Olafur Þ. Stephensen,
--*--—----------------------------------
Omar Friðriksson og Guðmundur Sv.
Hermannsson iylgdust með atburðum
í stjómarmyndunarviðræðum.
FORYSTA Framsóknarflokks-
ins taldi sig ekki eiga ann-
arra kosta völ, þrátt fyrir
yfirlýsingar fyrir kosningar
um vilja til að mynda vinstri stjóm,
en að samþykkja boð sjálfstæðismanna
um stjómarmyndunarviðræður um
páskana. Að öðrum kosti töldu fram-
sóknarmenn að alþýðubandalagsmenn
myndu skjótast fram fyrir þá og hefja
viðræður við Sjálfstæðisflokkinn.
Ummæli forystumanna flokkanna
um stjórnarmyndun, einkum Halldórs
Ásgrimssonar, formanns Framsókn-
arflokksins, fyrir kosningar hafa verið
rifjuð upp vegna ákvörðunar Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknarflokks að
hefja stjórnarmyndunarviðræður. I
sjónvarpsumræðum 7. apríl, kvöldið
fyrir kjördag, sagði Halldór: „Ég nátt-
úrlega stend við það, sem ég hef sagt
í þessari kosningabaráttu, að ég tel
eðlilegt, ef Framsóknarflokkurinn fær
til þess afl, að ég ræði fyrst við stjórn-
arandstöðuflokkana. Ég tel það mína
skyldu og okkar að ræða saman, sem
höfum verið í stjórnarandstöðu, en
Framsóknarflokkurinn gengur óbund-
inn til þessara kpsninga eins og flest-
ir aðrir flokkar gera og það mun ráð-
ast af málefnunum hvaða ríkisstjórn
verður hér mynduð.“
í sömu umræðum sagði Davíð
Oddsson, aðspurður hvort Sjálfstæð-
isflokkur og Alþýðuflokkur myndu
halda áfram samstarfi ef meirihluti
þeirra á Alþingi héldi:
„Nei, það er ekki sjálfgefið. Flokk-
arnir þurfa að ræða saman ef það
gerist og ég hef sagt og það sama
hefur utanríkisráðherrann sagt að við
göngum algerlega óbundnir til þeirra
kosninga og ég hef engan kost valið
öðrum kostum fremur. En ef það
myndi gerast — því miður er ekki lík-
legt að sú staða muni verða uppi —
þá myndu þeir þurfa að ræða saman.“
Davíð sagði einnig: „Þannig að ég
vil vera algjörlega óbundinn af öllum
kostum og geta rætt við menn eftir
málefnum og ég hef tekið það fram
að ég útiloka engan ...“ Hins vegar
tók Davíð skýrt fram að hann kysi
tveggja flokka stjórn.
I kosningunum laugardaginn 8.
apríl fór síðan svo, að stjórnarflokk-
arnir héldu tæpasta meirihluta, eða
32 þingmönnum á móti 31 manni
stjórnarandstöðunnar.
Jón Baldvin hafnaði fjögurra
flokka viðræðum
Á mánudagsmorgni eftir kosning-
arnar óskaði Halldór Ásgrímsson eftir
fundi með Jóni Baldvin Hannibalssyni
og sagðist gera það í umboði Alþýðu-
bandalags og Kvennalista.
Sá fundur fór fram á heimili Hall-
dórs milli klukkan 12 og 13. Þar
kynnti Halldór þau áform sín að
freista þess að mynda ríkisstjórn Al-
þýðuflokks, Alþýðubandalags, Fram-
sóknarflokks og Kvennalista. Sam-
kvæmt heimildum úr forystu Fram-
sóknarflokks þótti framsóknarmönn-
um ýmis ummæli Jóns Baldvins á
þessum fundi benda til að hann væri
vantrúaður á stjórnarsamstarf við ein-
staka alþýðubandalagsmenn og
Kvennalistann.
Jón Baldvin sagði að eins og lýst
hefði verið yfir fyrir kosningar myndu
stjórnarflokkarnir láta reyna á frek-
ara stjórnarsamstarf. Hann myndi
ekki eiga í stjórnarmyndunarviðræð-
um við aðra á meðan þessar viðræður
færu fram.
Jón Baldvin sagði einnig, að ef
slitnaði upp úr viðræðunum við Sjálf-
stæðisflokk þá væri Alþýðuflokknum
ekkert að vanbúnaði að mæla með
því að Halldór fengi umboð til að
freista þess að mynda slíka stjórn.
Áfram látið reyna á samstarfið
Síðar á mánudaginn héldu bæði
Alþýðuflokkur og Sjálfstæðisflokkur
þingflokksfundi og var þar samþykkt
að veita flokksformönnunum umboð
til að ræða um áframhaldandi sam-
starf. í báðum tilfellum litu flokksfor-
mennirnir svo á að þeir hefðu fengið
víðtækt umboð til stjórnarmyndunar.
í þingflokki sjálfstæðismanna var
• samstaða um að reyna stjórnarmynd-
un með Alþýðuflokknum. Að minnsta
kosti tveir þingmenn, þau Sigríður
Anna Þórðardóttir og Kristján Páls-
son, bæði af Reykjanesi, vöruðu hins
vegar sterklega við stjórnarsamstarfi
við Framsóknarflokkinn og tók Einar
K. Guðfinnsson af Vestijörðum undir
með þeim, samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins.
Ríkisstjórnin kom saman á fundi á
þriðjudagmorgni. Davíð Oddsson lét
þar svo um mælt að viðræður um
áframhaldandi samstarf yrðu hafnar,
en hann áskildi sér rétt til að ræða
við forystumenn annarra flokka, „ef
mál myndu skipast með þeim hætti“.
Góður andi í fyrstu en efasemdir
hjá Sjálfstæðisflokki
Viðræður Alþýðuflokks og Sjálf-
stæðisflokks hófust að afloknum rík-
isstjórnarfundinum. Tveir ráðherrar
frá hvorum flokki skipuðu viðræðu-
nefndina og þar var farið yfir helstu
mál sem gætu orðið ásteytingarsteinn
flokkanna tveggja. Eftir þær viðræður
voru forystumenn beggja flokka
nokkuð bjartsýnir á að málefnaleg
samstaða gæti náðst, og kom mönn-
um úr báðum flokkum saman um að
góður andi hefði verið á ríkisstjórnar-
fundinum og viðræðufundinum að
honum loknum.
Ákveðið var að nefndin myndi hitt-
ast aftur um páskahelgina og fund-
artími var síðar ákveðinn síðdegis á
laugardag, en næstu daga var Jón
Baldvin upptekinn vegna heimsóknar
kínverska utanríkisráðherrans til
landsins.
Talsverðar efasemdir voru frá upp-
hafi innan Sjálfstæðisflokks um
áframhaldandi samstarf stjórnar-
flokkanna vegna þess hve þingmeiri-
hluti þeirra væri naumur. Þegar leið
á vikuna munu þessar efasemdir hafa
orðið stöðugt meiri, enda ljóst að lítið
gæti þurft til að velta ríkisstjórninni.
Almennt blasti staðan þannig við for-
__ Halldór -- Davíð Jón Baldvin
Ásgrímsson Oddsson Hannibalsson
ystumönnum Sjálfstæðisflokksins að
afar erfitt gæti reynst að ná tökum
á t.d. ríkisfjármálum, ef hver einstak-
ur þingmaður gæti til dæmis staðið í
vegi fyrir samþykkt fjárlaga og gert
kröfur um aukin fjárútlát.
Forysta Sjálfstæðisflokksins hafði
einnig áhyggjur af að ráðherrar í
helstu útgjaldaráðuneytunum væru
teknir að þreytast á niðurskurði, og
af þeim sökum gæti orðið erfitt að
ná utan um vandann í ríkisfjármál-
unum.
Þá töldu sjálfstæðismenn fyrirsjá-
anlegt að mun auðveldara gæti orðið
fyrir Alþýðuflokkinn en Sjálfstæðis-
flokkinn að mynda nýja stjórn með
stjórnarandstöðuflokkunum, ef slitn-
aði upp úr viðræðum stjórnarflokk-
anna, og því gæti Sjálfstæðisflokkur-
inn setið eftir í stjórnarandstöðu fyr-
irvaralaust.
Jafnframt höfðu sjálfstæðismenn á
orði að svipuð staða gæti komið upp
ef upp úr stjórnarsamstarfinu siitnaði
eftir eitt til tvö ár vegna hins nauma
meirihluta, og þá gæti Alþýðuflokkur-
inn gert bandalag við aðra, eins og
hann gerði þegar ríkisstjórn Fram-
sóknarflokks, Alþýðuflokks og Sjálf-
stæðisflokks sprakk árið 1988. Ekki
væri hægt að gripa til þess úrræðis
að rjúfa þing og boða til kosninga ef
slíkt gerðist, þar sem samþykki beggja
stjórnarflokka þyrfti í raun til að nota
þingrofsréttinn eins og komið hefði í
ljós síðastliðið sumar er Alþýðuflokkur-
inn hindraði haustkosningar.
Ásakanir um viðræður við aðra
Bæði Jón Baldvin Hannibalsson og
Sighvatur Björgvinsson segjast þess
fullvissir að samtöl hafi hafist milli
Framsóknarflokks og Sjálfstæðis-
flokks skömmu eftir kosningar.
Sighvatur sagði í samtali við Morg-
unblaðið að á fyrsta fundi ríkisstjórn-
ar eftir kosningar hefðu menn orðið
sammála um að ræða áfram mögu-
leikana á áframhaldandi samstarfi og
sagði hann að sá fundur hefði verið
mjög jákvæður og lofaði góðu um
framhaldið.
„Sama máli gegndi um fyrsta við-
ræðufundinn sem við sátum fjórir
ráðherrar. Forsætisráðherra tók það
að vísu fram að hann hefði fengið
umboð frá sínum þingflokki til þess
að ræða við forystumenn hinna flokk-
anna en við gengum út frá því sem
gefnu að hann vildi láta reyna á þetta
fyrst, því það lá strax fyrir að meiri-
hlutinn væri tæpur. Á laugardags-
kvöldinu var hins vegar komið allt
annað hljóð í strokkinn og síðan hefur
komið í ljós að þeir dagar hafa verið
notaðir til þess að ræða við aðra,“
sagði Sighvatur.
Heimildarmenn innan Sjálfstæðis-
flokksins segja aðra sögu. Samkvæmt
þeim heimildum fóru engar viðræður
fram milli Sjálfstæðis- og Framsókn-
arflokks í seinustu viku. Hins vegar
ræddi forysta Sjálfstæðisflokksins það
fyrir fundinn með alþýðuflokksráð-
herrunum á laugardag að staðan
væri mjög þröng og meirihlutinn svo
tæpuL_.að varla væri reynandi að
halda stjórnarsamstarfinu áfram.
Engu að síður voru þau sjónarmið
uppi að sjálfstæðismenn yrðu að hafa
annan kost fastan í hendi áður en
viðræðunum við krata yrði slitið.
Þegar ráðherrarnir hittust í fund-
arsal ríkisstjórnarinnar kl. 18 á laug-
ardag lagði Friðrik Sophusson fjár-
málaráðherra fram gi-einargerðir um
stöðu ríkisfjármála. Þær greinargerðir
voru ræddar lauslega en samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins sagði
Halldór taldi að reyndi Framsóknar-
flokkurinn að ná saman að nýju við-
ræðum um fjögurra flokka stjórn
með Alþýðuflokk innanborðs, gæti
Sjálfstæðisflokkurinn náð Alþýðu-
bandalaginu í viðræður og þar með
útilokað framsóknarmenn, sem
sætu eftir í stjórnarandstöðu.
Davíð Oddsson síðan að ekki þýddi
að ræða málefni fyrr en menn hefðu
gert það upp við sig pólitískt hvort
stjórnarflokkarnir treystu sér til að
halda áfram samstarfi með svo nau-
man meirihluta.
Á fundinum var siðan rætt um
mögulega veikleika í röðum stjórnar-
flokkanna. Meðal annars var nefnt
að Egill Jónsson úr Sjálfstæðisflokki
hefði stundum farið eigin leiðir í mála-
fylgju. Einnig voru nefndir þingmenn
Sjálfstæðisflokksins á Vestfjörðum
vegna sjávarútvegsmála og að sumir
nýir þingmenn væru óskrifað blað.
Þá höfðu menn spurnir af því að
Guðmundur Árni Stefánsson, varafor-
maður Alþýðuflokks, hefði í samtölum
við menn gefið í skyn að hann myndi
ekki alltaf verða til friðs. Einkum
voru það ráðherrar Sjálfstæðisflokks-
ins sem sögðust sjá ýmsa annmarka
á samstarfinu.
Fundinum lauk engu að siður með
því að ákveðið var að hittast aftur
kl. 11 að morgni annars páskadags
og höfðu sjálfstæðismennirnir tveir
uppi orð um að rétt væri að hugsa
málin á sunnudeginum.
Halldór fús til viðræðna
Á laugardagskvöldinu ræddu for-
ystumenn Sjálfstæðisflokksins það sín
á milli að rétt væri að leita nú hóf-
anna um samstarf við aðra, og voru
á þeim tímapunkti orðnir afhuga frek-
ari tilraunum til að halda áfram sam-
starfi við Alþýðuflokkinn. Eftir samráð
við Friðrik Sophusson og nokkra nán-
ustu ráðgjafa sína ákvað Davíð Odds-
son að hafa samband við Halldór Ás-
grímsson, formann Framsóknarflokks-
ins, og bjóða honum upp á samstarf.
Heimildir Morgunblaðsins innan
Framsóknarflokksins herma að Hall-
dór hafi verið búinn að lesa þannig í
stöðuna, að talsverðar líkur hafi verið
á að slitnaði upp úr viðræðum Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðuflokks. Fréttir
af áhuga Ólafs Ragnars Grímssonar,
formanns Alþýðubandalagsins, og
fleiri þingmanna flokks hans á sam-
starfi við Sjálfstæðisflokkinn hafi
valdið Halldóri áhyggjum og hafi hann
talið að reyndi Framsóknarflokkurinn
að ná saman að nýju viðræðum um
fjögurra flokka stjórn með Alþýðu-
flokk innanborðs, gæti Sjálfstæðis-
flokkurinn náð Alþýðubandalaginu í
viðræður og þar með útilokað fram-
sóknarmenn, sem sætu eftir í stjórnar-
andstöðu. Hann hafi því metið það
svo að fengi Framsóknarflokkurinn
tækifæri til viðræðna við Sjálfstæðis-
flokkinn, ætti að grípa það hið snar-
asta.
Það mun því hafa komið forystu-
mönnum Sjálfstæðisflokksins nokkuð
á óvart, hversu fús Halldór var til
viðræðna er Davíð Oddsson hafði sam-
band við hann. Það varð að samkomu-
lagi á milli þeirra að Halldór myndi
ræða við trúnaðarmenn sína, og þeir
Davíð myndu síðan hittast og ræða
saman á sunnudagskvöldinu.
Á fundi Davíðs og Halldórs leitaði
forsætisráðherrann eftir stjórnar-
myndun með Framsóknarflokknum,
en vildi jafnframt tryggingu fyrir því
að framsóknarmenn færu í viðræður
við Sjálfstæðisflokkinn í fullri alvöru.
Varð að samkomulagi á milli þeirra
að Davíð myndi biðjast lausnar fyrir
ráðuneyti sitt eftir helgina. í samræð-
um við forseta Islands að þeirri gjörð
lokinni, myndi Halldór svo mæla með
því að Davíð fengi umboð til stjórnar-
myndunar, með það fyrir augum að
flokkarnir tveir freistuðu þess að ná
saman.
Alþýðuflokksmenn órólegir
Alþýðuflokksmenn höfðu orðið þess
áskynja á fundinum á laugardag að
sennilega væri ekki allt með felldu
og voru orðnir órólegir. Á sunnudags-
kvöld hringdi Jón Baldvin til Davíðs
Oddssonar en náði ekki í hann og bað
fyrir skilaboð um að hann óskaði eft-
ir einkafundi þeirra morguninn eftir,
kl. 10.
Sighvatur-Björgvinsson segir að af
þessum ástæðum hafi hann hringt í
Davíð Oddsson forsætisráðherra á
sunnudagskvöldið.
„Erindi mitt var að benda honum
á að fyrir fjórum árum hefði það ver-
ið Alþýðuflokkurinn sem réð úrslitum
um að hann var fyrst valinn til þess
að mynda ríkisstjórn," segir Sighvat-
ur. „Ég minnti líka á að við höfðum
átt samtöl fyrr í vetur þar sem Davíð
kom meðal annars með þá hugmynd
að ef stjórnarmeirihlutinn stæði tæpt
gæti vel komið til greina að leita
stuðnings þriðja flokks og nefndi þá
Kvennalistann. Ég spurði hann ein-
faldlega að því, ef hann væri hræddur
um að þessi stjórnarmeirihluti væri í
tæpara lagi, hvort hann gæti ekki
hugsað sér að þeir flokkar sem hefðu
starfað saman'allt kjörtímabilið ættu
að reyna að leysa þau vandamál í
sameiningu. Hann hafði ekki áhuga
á því.“
Davíð Oddsson segist hafa greint
Sighvati frá því í símtali þeirra að
hann væri á leið til fundar við Hall-
dór Ásgrímsson. „Það má vel vera að
hann hafi í því samtali rætt um að
hann myndi tala við Halldór Ásgríms-
son, en ég verð að viðurkenna að ég
tók það ekki þannig að hann væri að
tilkynna mér að hann ætlaði tafar-
laust að vinda sér í stjórnarmyndunar-
viðræður við Haildór Ásgrímsson áður
én hann lyki samtölum við okkur,"
segir Sighvatur. „Eftir því sem Hall-
dór sagði okkur, tilkynnti forsætisráð-
herra honum þegar þetta kvöld að
hann myndi slíta stjórnarmyndunar-
viðræðunum við Alþýðuflokkinn og
biðja um lausn fyrir ríkisstjórnina.
Þannig að formaður Framsóknar-
flokksins vissi það talsverðu áður en
formaður Alþýðuflokksins."
Sighvatur segir að fram hafi komið
hjá Halldóri að ákvörðun hans að
ræða við Sjálfstæðisflokk hafi átt sér
lengri aðdraganda en sá fundur sem
þeir Davíð áttu saman að kvöldi
páskadags og að þeir hafi rætt áður
saman í síma. „Þessar þreifingar hafa
því staðið mun lengur yfir en við héld-
um. Okkur hefur líka verið sagt að
jafnframt hafi Sjálfstæðisflokkurinn
skýrt frá því að þeim hefði borist ein-
hver ábending frá Alþýðubandalag-
inu. Það virðist því vera að sjálfstæðis-
menn hafi verið að ræða við marga
á sama tíma og við vorum í viðræðum
við þá,“ segir Sighvatur.
Sjálfstæðismenn telja hins vegar
að ekki hafi verið alger heilindi af
hálfu Alþýðuflokksins. Davíð Oddsson
sagði í gær að hann hefði fyrst heyrt
af því á mánudag í þessari viku að
Jón Baldvin Hannibalsson hefði viku
áður tjáð Halldóri Ásgrímssyni að ef
viðræður Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks sigldu í strand, hefði hann
umboð til að til að mæla með því við
forseta að Halldór fengi umboð til að
mynda fjögurra flokka stjórn.
Stjórnarsamstarfinu slitið
Jón Baldvin Hannibalsson ræddi við
Guðmund Árna Stefánsson á mánu-
dagsmorgni til að ganga úr skugga
um að flokkurinn væri heill á bak við
sig og segir Jón Baldvin að Guðmund-
ur Árni hafi fullvissað sig um að svo
væri. Að því samtali loknu gekk Jón
Baldvin á fund Davíðs Oddssonar á
heimili forsætisráðherrans.
Þar rifjaði Jón Baldvin það upp að
þeir Davíð hefðu samið um að setja
þessa stjórn á laggirnar á sínum tíma.
Honum sýndist af ummælum hans og
athöfnum að nú fylgdi enginn hugur
máli og hann teldi sig eiga rétt á því
að heyra frá Davíð hvort hann væri
búinn að gera upp hug sinn um að
hann vildi slíta þessari stjórn.
Davíð svaraði að hann hefði gert
upp hug sinn að hann ætlaði að biðj-
ast lausnar fyrir ráðuneyti sitt. Hann
sagðist einnig hafa rætt við Halldór
Ásgrímsson kvöldið áður og þar hefðu
þeir bundið fastmælum að freista
stjórnarsamstarfs.
Eftir fund formannanna var fyrir-
huguðum fundi ráðherranna fjögurra
síðar um morguninn aflýst. Davíð hafði
samband við þá þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins, sem hann gat náð í og skýrði
þeim frá gangi mála. Hins vegar var
ekki ákveðið að boða til þingflokks-
fundar um málið strax og er fundur í
þingflokki Sjálfstæðisflokksins ekki
boðaður fyrr en á föstudag.
Ekki andóf í þingflokkum
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins er nokkur óánægja meðal
sumra þingmanna Sjálfstæðisflokks-
ins að ekki hafí verið boðaður fundur
í þingflokknum til að ræða málin. Á
ýmsum þingmönnum er að heyra
ákveðna óánægju með að flokksfor-
ystan hafí séð sig tilneydda að ganga
til samstarfs við Framsóknarflokkinn,
en jafnframt viðurkenna flestir að
aðrir kostir kunni ekki að vera í boði,
og ekki sé líklegt að andóf verði í
þingflokknum gegn ákvörðunum
flokksforystunnar.
í þingflokki Framsóknarflokksins
var haldinn stuttur, óformlegur fund-
ur á mánudag. Þar upplýsti Halldór
Ásgrímsson þingmenn um stöðu mála
og fékk staðfest umboð til viðræðn;
við SjálfBtæðisflokk. Samkvæmt upp
lýsingum Morgunblaðsins andmælt
enginn fundarmaður slíkum viðræð
um. Forystumenn Framsóknarflokks-
ins virðast almennt líta svo á að fyrst
ekki hafi náðst samstaða milli vinstri
flokkanna eftir kosningar um að reyna
myndun fjögurra flokka stjórnar, hafi
flokkurinn nú átt fáa aðra kosti.
Framsóknarmenn taka flestir undir
það mat formanns síns, að hefði þetta
tækifæri ekki verið gripið, hefði Al-
þýðubandalagið getað skotið Fram-
sóknarflokknum ref fyrir rass.
Að auki telja þeir að í raun hefði
hvorki Framsóknarflokkur né Alþýðu-
bandalag getað hafnað viðræðum við
Sjálfstæðisflokkinn í því skyni að bíða
eftir að stjórnarmyndunarumboðið
losnaði, þar sem þá hefði Davíð Odds-
syni verið í lófa lagið að halda stjórn-
arsamstarfinu áfram og láta reyna á
hinn tæpa meirihluta um einhvern
tíma. Mat þeirra var að Davíð hefði
tæpast beðist lausnar fyrir stjórnina
nema eiga annan kost.
Önnur tilraun við vinstri stjórn
Jón Baldvin Hannibalsson ræddi við
Halldór Ásgrímsson kl. 13 á mánudag
og þar staðfesti Halldór að hann
myndi mæla með því við forseta ís-
lands að Davíð fengi stjórnarmynd-
unarumboð. Jón Baldvin lét síðan Ólaf
Ragnar Grímsson og Kristínu Ást-
geirsdóttur vita um hvaða stefnu mál
hefðu tekið. í þeim samtölum sögðu
Ólafur Ragnar og Kristín að Halldór
hefði ekki sagt þeim frá því að Alþýðu-
flokkurinn myndi taka jákvætt í mála-
leitan um viðræður ef slitnaði upp úr
viðræðunum við Sjálfstæðisflokk. Því
bauðst Jón Baldvin til að koma með
þeim til fundar við Halldór ef þau
óskuðu til að freista þess að koma á
viðræðum um vinstri stjórn. Var sá
fundur haldinn í þingflokksherbergi
Framsóknarflokksins í Alþingishúsinu
á mánudagskvöld.
Þar sagði Halldór að hann hefði
kvöldið áður skuldbundið sig með
Sjálfstæðisflokknum og hefði þegar
óskað eftir viðtali við forseta Islands
til að skýra henni frá hvernig mál
stæðu.
Farið var yfir fund Halldórs og
Jóns Baldvins viku áður, og staðfesti
Halldór frásögn Jóns Baldvins af
fundinum en sagði að það hefði verið
sitt mat á samtali þeirra að Jón Bald-
vin hefði engan áhuga á vinstri stjórn.
Halldór vildi á fundinum hvorki
neita því né játa að hann hefði haft
upplýsingar um að menn úr Alþýðu-
bandalagi hefðu leitað hófanna við
Sjálfstæðisflokkinn. Ólafur Ragnar
andmælti því hins vegar að slíkt hefði
gerst.