Morgunblaðið - 19.04.1995, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 19. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Tónlistarskólinn í
Reykjavík
Lokapróf
einsöngvara
og1 selló-
leikara
Sigurður Bjarki
Gunnarsson
TVENNIR lokaprófstónleikar verða
haldnir á vegum Tónlistarskólans í
Reykjavík í kvöld og á morgun.
Fyrri tónleikarnir eru í íslensku
óperunni í kvöld kl. 20.30 og eru
þeir síðari hluti einleikaraprófs
Sigurðar Bjarka Gunnarssonar,
sellóleikara.
Krystyne Cortes
leikur með á
píanó.
Á efnisskrá
eru Svíta fyrir
einleiksselló eftir
J.S. Bach, Són-
ata fyrir selló og
píanó eftir Beet-
hoven, Fantasi-
estucke eftir
Schumann og
Sónata fyrir selló
og píanó eftir
Prokoffiev.
Seinni tónleik-
arnir eru í Nor-
ræna húsinu
fimmtudaginn
20. apríl kl.
20.30 og eru þeir
síðari hluti ein-
söngvaraprófs Erlu Berglindar
Einarsdóttur, sópran, frá skólan-
um. Anna Guðný Guðmundsdóttir
leikur með á píanó.
Á efnisskrá eru Pur Dicesti, o
bocca bella eftir Antonio Lotti, Sex
sönglög við ljóð Cásars Flaischlen
eftir Jóseph Haas, Mens jeg vent-
er og En dröm efter Edward Gri-
eg, September og Beim Schla-
fengehen eftir Richard Strauss og
The Lilacs og No Prophet I eftir
Sergei Rachmaninoff.
Aðgangur að tónleikunum er
ókeypis.
Erla Berglind
Einarsdóttir
- kjarni málsins!
Af bókmenntum og Biblíu
BOKMENNTIR
F r æ ð i r i t
BIBLÍAN OG BÓKMENNTIRNAR
Ritnefnd: Gunnlaugur A. Jónsson (ritstjóri), Einar
Sigurbjömsson og Pétur Pétursson. Guðfræði-
stofnim - Skálholtsútgáfan. Reykjavík 1994.
Á UNDANFÖRNUM árum hefur samgangur
orðið meiri en áður milli fræðigreina. Á þetta
ekki síst við um hugvísindi. Það þarf því ekki
að koma á óvart að safnað skuli saman greinum
í rit, Biblían og bókmenntirnar, þar sem megin-
þemað er tengsl bókmenntafræði og guðfræði.
I því er Biblían skoðuð sem bókmenntaverk og
áhrif hennar á bókmenntir eru könnuð. Það er
helgað minningu Jakobs Jónssonar dr. theol
og er það vel til fundið. Almennt sýnist mér
að vel hafi tekist til enda þótt hér séu býsna
ólík verk á ferð bæði hvað varðar efni og rann-
sóknaraðferðir og raunar eru þau leikmönnum
einnig misaðgengileg.
Tvær ritgerðanna eru textaathuganir í mál-
fræðilegu ljósi. Af því tagi er ritgerð Guðrúnar
Kvaran, Nokkur orð um málið á Steinsbiblíu.
Sú biblíuþýðing hefur raunar verið talin með
verstu þýðingum trúarritsins á íslensku. Bendir
Guðrún á að samtímamenn hafi í reynd ekki
fárast svo mjög yfir dönskuskotnu málfari
hennar heldur miklu frekar því að þýðandinn,
Steinn biskup Jónsson, hafi þrætt dönsku þýð-
inguna af nákvæmni þannig að hann hniki orða-
lagi víða frá fyrri þýðingum með þeim afleiðing-
um að íhaldssömum lesendum hafi þótt nóg
um. Jón G. Friðjónsson nálgast Biblíuna einnig
út frá málfræðilegu sjónarhorni í greininni
Áhrif Biblíunnar á íslenskt mál og sýnir fram
á það með ótal dæmum hversu ríkuleg áhrif
Biblían hefur haft í gegnum tíðina á íslenskt
mál. Ýmis orð og orðatiltæki eiga þannig rætur
sínar í henni. Vitaskuld er hér ekki um tæm-
andi úttekt að ræða. Engu að síður eru dæmin
fjölmörg og fræðandi.
Höfundar ritgerðanna nálgast viðfangsefni
sín á ólíkan hátt. í greinum þeirra Gunnars
Kristjánssonar, „Útaf Edens foldu“, og Gunn-
ars Stefánssonar, „Ég kveiki á kertum mín-
um“, þar sem fjallað er um Paradísarmissi
Miltons og trúarljóð Davíðs Stefánssonar, er
áherslan mest á túlkun og innlifun. Þessi að-
ferð er vandmeðfarin en hentar greinilega
ágætlega í þessum tilvikum. Þannig finnst mér
umfjöllun Gunnars Kristjánssonar um Paradís-
armissi og þýðingu Jóns frá Bægisá á henni
andrík og skemmtileg. Hann lýsir verkinu með
mörgum dæmum og túlkar það en leggur þó
ekki síst áherslu á það megingildi verksins að
vekja spurningar með lesendum.
Trúarleg viðhorf Davíðs Stefánssonar eru
meginefnið í upplýsandi grein Gunnars Stefáns-
sonar sem upphaflega var erindi um skáldið.
Telur Gunnar Davíð eitt fremsta trúarskáld
íslendinga á þessari öld þótt margt af því sem
hann yrki um kunni að vera óskylt kristin-
dómi. Algengasta aðferð fræðimannanna við
að nálgast efni ritgerðanna, a.m.k. hvað fram-
setningu varðar, er einhvers konar afleiðsla
(deduction) en svo nefnist röksemdafærsla þar
sem niðurstaðan er fólgin í forsendunum. Oft
Davíð Jónas
Stefánsson Hallgrímsson
er þá farið á stað með vinnutilgátur ellegar
kenningar og sýnt fram á hvernig viðkomandi
verk samræmist þeim. Vissar hættur eru fólgn-
ar í þessari vinnuaðferð en á hinn bóginn auð-
veldar hún oft skýra og skematíska framsetn-
ingu. í þessum anda skoðar Ásdís Egilsdóttir
biskupasögur í ritgerðinni Um biskupasögur
út frá þeirri tilgátu eða forsendu að þær séu
tengdar svokölluðum játarasögum enda hafi
þær svipaða frásagnagerð og lík minni. Til-
gangur ritunar þeirra sé að koma á helgi aðal-
persónanna líkt og gert er í játarasögunum.
Einhæfni þessarar sagnagerðar stafi af því að
vinnubrögð höfundanna séu í samræmi við
guðfræðilegan persónuleikaskilning miðalda.
Hér tel ég þó þá hættu fólgna í rannsóknarað-
ferðinni að mönnum verði einum of starsýnt á
einhæfni textanna í stað þess að leita að sér-
kennum þeirra enda þótt vafalaust hafi Ásdís
margt til síns máls. Pétur Pétursson ritar grein-
ina Afturhvarfsreynsla Matthíasar Ólafssonar
og bændavakningin á Fellsströnd. í grein sinni
vinnur hann út frá kenningum William James
um fjóra áfanga slíkrar reynslu og reynir að
greina félagslegar og sálfræðilegar ástæður
hennar. Enn fremur kannar hann afleiðingar
hennar meðal sveitunga Matthíasar. í mínum
huga hefur umskipting Matthíasar frá þrætu-
gjörnum manni til elskandi og baráttuglaðs
hjálpræðishershermanns fyrst og fremst félags-
sálfræðilegt gildi. Mér sýnist ég litlu nær um
trúarreynslu hans þótt hún samræmist áföngum
William James.
Grein Einars Sigurbjömssonar, Píslarsaga
og Passíusálmar, fjallar um áhrif dulúðar á
lútherskan rétttrúnað og þátt píslarsögunnar í
henni. Það er hans vinnutilgáta að dulúðarguð-
fræði móti Passíusálmana og virðist hann hafa
margt fyrir sér í því. En umfjöllunin um Passíu-
sálmana verður einhliða fyrir bragðið, enda
nálgast Einar kvæðið sem guðfræðingur e'n
ekki bókmenntafræðingur. Grein hans veitir
hins vegar ágæta innsýn í heim dulúðarguð-
fræðinnar og hvernig trúarskáldið, Hallgrímur
Pétursson, fellir hana inn í kvæðið. Silja Aðal-
steinsdóttir kannar trúar- og siðferðishugmynd-
ir í fimm nýlegum verðlaunabókum í grein sem
hún nefnir Trú og siðferði í íslenskum bamabók-
um og ber saman við bækur tveggja klassískra
barnabókahöfunda. Hún grípur til siðferðisþro-
skakenningar Piagets til að varpa ljósi á siðferð-
isstig persóna í barnabókunum. Hún gætir þess
hins vegar vel að afleiðslan verði einungis eitt
af rannsóknartækjunum, leggur mikla vinnu í
að túlka efni bókanna og hefur þar að auki
góða yfirsýn yfir efnið. Helstu niðurstöður
hennar em þær að siðferðileg barátta í kristn-
um anda gegni áberandi veigameira hlutverki
í nýrri bókunum en þeim eldri. Með öfugum
formerkjum nefnist ritgerð Álfrúnar Gunn-
laugsdóttur en vinnubrögð hennar líkjast tölu-
vert vinnubrögðum Silju . Hún gerir grein fyr-
ir þremur suðuramerískum skáldsögum sem til
eru í íslenskri þýðingu, Forseta lýðveldisins,
Pedró Páramo og Hundrað ára einsemd. Hún
bendir á að persónur þessara sagna spegli
ýmsar hugmyndir existensíalismans.
Siðfræði þeirra geri ráð fyrir ábyrgð manns-
ins á gjörðum sínum og ástleysi þeirra sé oft
meginástæða þess hversu vonlausar aðstæður
þeirra kunna að virðast. Þetta vonleysi verði enn
áhrifaríkara í ljósi þess að trúarbók kristinna
manna býður upp á von. í þessa bók vísi skáld-
sögumar þjár með öfugum formerkjum og ef
til vill stafi meint vonleysi þeirra af því. Miklu
ítarlegri sundurgreiningu efnisins er að finna í
ritgerðum þeirra Clarence E. Glad, Lestur og
ritskýring 1. Korintubréfs 8 , og Svövu Jakobs-
dóttur, Ljós og litir í Alsnjóa. Raunar lýsir Glad
rannsóknaraðferð sinni sem svo að það beri að
flækja málin fremur en skýra þau. „Þessi þver-
sögn, að markmiðið sé að flækja hlutina fremur
en varpa ljósi á þá, dregur fram mikilvægi þess
að sjá tiltekið sögulegt fyrirbæri í stærra sam-
hengi og láta ekkert ósnert sem fyrri rannsókn-
araðferðir hafa talið óviðeigandi í þeirri viðleitni
að vega og meta allt sem hugsanlega kann að
varpa ljósi á það sem rannsakað er.“(s.loo) í
anda þessarar sundurgreinandi rannsóknarað-
ferðar flækir hann lesandann í flóknar blæ-
brigðaskýringar á grískum fomyrðum og kenn-
ingum um uppeldismál svo að eitthvað sé nefnt.
8. kafla 1. Korintubréfs, þar sem fjallað er um
deilur Páls postula og hinna svonefndu „vitru“
í Korintuborg, tengir hann bókmenntum uppeld-
islegs eðlis gagnstætt öðrum fræðimönnum sem
lagt hafa áherslu á tengsl hans við heimsslita-
bókmenntir samtímans. Textinn sýni því fremur
en margt annað gagnrýni Páls á kennsluaðferð-
ir. Þótt þetta viðfangsefni liggi langt fyrir utan
áhugasvið undirritaðs er ekki hægt annað en
dást að lærdómi og glöggskyggni höfundar enda
þótt því verði vart neitað að ritgerð hans verði
aðferðarinnar vegna býsna óaðgengileg leik-
mönnum.
Ég hygg að svipað megi segja um ritgerð
Svövu Jakobsdóttur sem að minni hyggju er
eitt af fremstu rannsóknarverkefnum á sviði
bókmenntarannsókna hin seinni ár og mikil-
vægt innlegg í umræðuna um hið gagnmerka
kvæði Jónasar Hallgrímssonar, Alsnjóa. Svava
fer hér á kostum og flettir hveiju merkingarlag-
inu ofan af öðru í ástríðufullri leit að kjarna
ljóðsins sem _hún telur allegórískt trúarljóð og
helgimynd. Ég tel að Svava hafi með ritgerð
sinni gefið okkur nýja sýn á skáldið Jónas og
fram hjá henni verði ekki gengið í framtíðarum-
fjöllun um það. í heild finnst mér að vel hafi
tekist til um gerð og ritstjórn þessa rits og það
sé aðstandendum sínum til sóma.
Skafti Þ. Halldórsson
Fæst hjá öllum bóksölum
Ensk-íslensk orðabók
34.000 ensk uppflettiorð
íslensk-ensk orðabók
35.000 íslensk uppflettiorð
2.200 blaðsíður
Saman í fallegri gjafaöskju
á aðeins kr. 3.990.—
Gagnleg og glæsileg fermingargjöf,
sem nýtist vel í nútið og framtíð
Oröabókaútgáfan
Málaskólinn Mímir
Býður upp á stutt markviss
málanámskeið fyrir sumarleyfið:
Ensku, þýsku og spænsku fyrir byrjendur og
lengra komna. Einnig er boðið upp á
viðskiptaensku. Kennt er með aðferðum
hraðnámstækni (Accelerated Learning Technique).
Kennt tvisvar í viku í fjórar vikur.
Verð aðeins kr. 9.900.
Kennsla hefst mánudaginn 24. apríl.
Notfærið ykkur þetta einstaka tækifæri til þess
að bæta tjáskipti ykkar á erlendri grund og njóta
sumarfrísins enn betur.
Úrvals kennarar- úrvals kennsluaðferðir
- hagkvæmt verð
Málaskólinn Mímir er í eigu Stjórnunarfélags
íslands. Nánari upplýsingar i sima 10004.
Málaskólinn
Mímir
Stjórnunðrfélag
islands
Hilda Torres, spænska
Barry Green, enska
Reiner Santuar, þýska