Morgunblaðið - 08.11.1986, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 1986
41
Morgunblaðið/Gunnar Þorateinsson
„Rafmagnsflugvélin svokallaða. þessi Airbus A 300-þota er notuð til
að prófa rafeinda- og tölvustýrt stjórnkerfi Airbus A 300-þotunnar.
Þotan á myndinni er þriðja Airbus-vélin sem var smíðuð og um
miðjan ágúst sl. hafði heni aðeins verið flogið 2.235 klst. í 1.057
flugferðum, sem er hlægilega lítið fyrir þessa 13 ára gömui vél.
Morgunblaðið/Gunnar Þorsteinsson
Ein útgáfa af fyrirbæri sem margir telja að verði flugvélarhreyfiU
framtíðarinnar og muni marka aldahvörf, a.m.k. í farþegaflugi. A
myndinni er líkan af 578-X-hreyflinum sem fyrirtækin Pratt &
Whitney og Allison standa að, en hann verður prófaður á Douglar
MD 80-tilraunaþotu á næsta ári. Þegar er hafið tiiraunaflug með
hreyfil frá General Electric og hefur það gengið betur en bjartsýn-
ustu menn þorðu að vona.
fyrst opinberlega fyrir tveimur
árum þegar bandaríska General
Electric-fyrirtækið afhjúpaði líkan
í fullri stærð af sinni útgáfu hreyf-
ilsins, GE 36. Þá voru margir
vantrúaðir á þetta nýja fyrirbæri
en síðan hefur mikið vatn runnið
til sjávar. Enda er nú svo komið
að því sem næst allir helstu fram-
leiðendur hreyfla og stórra far-
þegaflugvéla eru komnir með sína
eigin útgáfu af hreyflinum og hvar
beri að staðsetja hann á flugvélun-
um.
Það er ekki lengur spurning um
tækni hvort „Prop-fan“-hreyfillinn
verður að raunveruleika heldur ein-
ungis tímaspursmál hvenær það
verður. Um þetta eru flestir sam-
mála. Talsmenn General Electric
segja að þegar þar að kemur verði
umskiptin frá þotuhreyflinum yfir
í „Prop-fan“-hreyfilinn jafn þýðing-
armikil fyrir flugið og þegar
þotuhreyfillinn leysti bulluhreyfíl-
inn af hólmi.
En á hverju byggist „Prop-fan“-
hugmyndin? í grundvallaratriðum
er um að ræða nýja útfærslu á hinni
þrautreyndu tækni sem skrúfuþotu-
hverfíllinn byggist á, þ.e. loftskrúfa
sem tengd er við gashverfil. Skrúfu-
blöð nýja hreyfílsins eru í laginu
eins og blöð á skipsskrúfu og að
auki er búið að betrumbæta gas-
hverfilinn svo meiri afköst fást með
minni eldsneytiseyðslu. Þetta er
auðvitað mikil einfoldun en verður
að duga að sinni en að öðru leyti
vísast á ljósmynd hér á síðunni sem
sýnir eina útgáfu „Prop-fan“-hreyf-
ilsins. Annars eru margar mismun-
andi hugmyndir um hvernig beri
að útfæra hreyfilinn og á margt
eftir að skýrast í þeim efnum.
Sem eðlilegt er hefur General
Electric talsvert forskot eftir nokk-
urra mánaða árangursríkar tilraun-
ir með GE 36-hreyfíl sinn á jörðu
niðri og kannski ekki síst eftir að
tilraunaflug í samvinnu við Boeing
hófst í ágúst sl. Árangur tilrauna-
flugsins er betri en bjartsýnustu
menn þorðu að vona og m.a. hefur
komið fram að „Prop-fan“-hreyfíll-
inn er um 40% spameytnari en
algengustu gerðir þotuhreyfla og
allt að 25% spameytnari en nýir
þotuhreyflar sem verða teknir í
notkun á næstu ámm. Fast á hæla
GE koma fyrirtækin Allison og
Pratt & Whitney með 578X-hreyfil-
inn, en líkan af honum var í fyrsta
sinn sýnt á flugsýningu nú á Fam-
borough. Verið er að reyna 578X-
hreyfílinn á jörðu niðri núna og
hefur það gengið vel en á næsta
ári heíj'ast flugprófanir í samvinnu
við McDonnel Douglas. Þá er að
geta þess að breska Rolls Royce-
fyrirtækið hóf á þessu ári viðamikla
rannsókn og tilraunir á hagkvæmni
og notagildi „Prop-fan“-hreyfla og
á þessu fyrsta stigi málsins hefur
fyrirtækið aðrar hugmyndir en
keppinautarnir.
„Prop-fan“-kapphlaupið er sem
sé í algleymingi núna. Á sl. tveimur
ámm hafa verið stigin stórstíg
skref, auknum mannafla og auknu
fyármagni hefur verið varið til rann-
sókna og þróunar á þessu nýja
fyrirbæri. Ef framhaldið verður með
svipuðum krafti er aldahvarfa í far-
þegaflugi að vænta fyrr en síðar,
Það verður því gífurlega spennandi
að fylgjast með framvindunni.
Athyglisverð sýning í
París næsta sumar
Næsta alþjóðaflugsýning verður
í París í júní á næsta ári og hún
verður alveg ömgglega mjög at-
hyglisverð. Þá verður að öllum
líkindum búið að taka stóran hluta
þeirra mikilvægu ákvarðana sem
flugiðnaðurinn stendur nú frammi
fyrir. Þá skýrast línumar með
„Prop-fan“-hreyfíllinn sem allt
snýst nú um og sömuleiðis með
nýju þotumar sem em á teikniborð-
um „risanna", svo tvö dæmi af
mörgum séu nefnd. Sömuleiðis er
líklegt að gestir á Parísar-sýning-
unni fái að beija augum athyglis-
verða gripi á borð við tilraunaflug-
vél með „Prop-fan“-hreyfli og
líklega hina svokölluðu X-vængju
frá Sirkosky-þyrlufyrirtækinu sem
gæti þýtt byltingu í þyrluflugi. Og
ekki má gleyma því að þátttaka
flugiðnaðarins í fyrirhugaðri geim-
vamaáætlun Reagans Bandarikja-
forseta mun setja æ meiri svip á
umræður og baktjaldamakk á
næstu flugsýningum. Flugiðnaður-
inn mun gegna veigamiklu hlut-
verki í að móta þetta tækniundur
sem enginn veit í dag hvemig kem-
ur til með að líta út.
„Utan einu sinni“
eftirEið Guðnason
Stórskemmtilegur kafli í ævi-
minningum Vilmundar Jónssonar
landlæknis ber yfírskriftina „Utan
einu sinni“. Þar greinir frá viður-
eign á Alþingi á vordögum 1933,
„einn þessara ömurlega mollulegu
þingdaga, þegar deildin, sem í er
setið, er orðin að súrefnisvana, fúl-
um stöðupolli og þingmennirnir að
geispandi fiskum, sem bera varla
við að bæra tálknin af því að þeir
ná hvort sem er engum anda“.
Mergjuð lýsing atama. Til sögunnar
eru nefnd auk Vilmundar þau
Hriflu-Jónas og frú Guðrúnu Lárus-
dóttir.
Deiluefnið var hvort tiltekinn
klerkur hefði auglýst að hann væri
hættur að gefa sóknarbömum
sínum kaffí eftir messu. Frú Guðrún
var málið skylt og hún vitnaði í
símskeyti sóknamefndar, sem lauk
með svofelldum orðum: „Algerlega
tilhæfúlaust hann hafi nokkurn
tíma auglýst að kirkjugestum yrði
ekki gefið kaffi, utan einu sinni
vegna sykurleysik'. Svo mörg voru
þau orð. Um þetta sagði Hriflu-
Jónas við Vilmund: „Enginn okkar
karlmannanna í þinginu hefði
heimskað sig á því að fara að rek-
ast í þessari auglýsingu. Jú, við
hefðum getað spurzt fyrir um hana.
Við hefðum kannski beðið um
skeytið. En eftir að við hefðum séð,
hvemig það hljóðaði hefðum við
ekki verið svo einfaldir að fara að
lesa það upp á Alþingi. Áreiðanlega
hefði enginn okkar verið svo vit-
laus. Það er að segja: Við hefðum
lesið upp skeyti, — en við hefðum
sleppt aftan af því“. Lýkur hér
tilvitnun í æviminningar Vilmundar
andlæknis. Svona áttu stjómmála-
menn nú til að hugsa í þann tíð, —
árið 1933, að sögn Vilmundar land-
læknis.
Nú er árið 1986 og þótt ótrúlegt
sé, fínnast enn dæmi um svipaðan
málflutning á Alþingi Islendinga.
Við fyrstu umræðu um fjárlaga-
frumvarpið fyrir árið 1987, sem
fram fór á fímmtudag í fyrri viku,
vitnaði sá sem þetta skrifar meðal
annars í erindi prófessors Þorvaldar
Gylfasonar á ráðstefnu Félags við-
skiptafræðinga og hagfræðinga 16.
þ.m. um að hætt væri við að í ijár-
lagafrumvarpinu fælist þenslu-
stefna sem stofnaði jafnvægi
Eiður Guðnason
efnahagsmála í hættu á næsta ári.
Var þetta stutt gildum rökum.
Þorsteinn Pálsson fjármálaráð-
herra svaraði og taldi þetta fjar-
stæðu. Vitnaði hann í erindi Bolla
Þórs Bollasonar aðstoðarforstjóra
Þjóðhagsstofnunar, flutt á sömu
ráðstefnu, máli sínu til stuðnings.
Hér fer á eftir tilvitnum Þor-
steins Pálssonar í erindi Bolla. Þetta
er tekið orðrétt úr ræðu Þorsteins,
í sameinuðu þingi 30. október:
„Niðurstaðan af þessari umfjöll-
un um áhrif hallabúskapar hins
opinbera á efnahagslífíð almennt
er því sú að á undanfömum árum
hafí hann fremur aukið þenslu í
þjóðarbúskapnum en dregið úr
henni. Þessi þróun hlýtur að vera
nokkurt áhyggjuefni ekki síst í
ljósi þeirra þrálátu vandamála
sem einkennt hafa íslensk efna-
hagsmál þetta tímabil, verðbólgu
viðskiptahalla og erlendrar
skuldasöfnunar. Aftur á móti er
rétt að taka fram að síðustu
áætlanir benda til þess að veru-
lega muni draga úr lánsfjárþörf
hins opinbera á þessu ári. Gildi
þá einu hvort litið er á þrönga
skilgreiningu þess eða í víðara
samhengi, þ.e. að meðtöldum
opinberum fyrirtækjum og sjóð-
um. Þannig virðast í fyrsta sinn
allgóðar líkur á að ríkisfjármálin
færist nær því marki að stuðla
að bættu jafnvægi í efnahags-
málum. Þetta yrði mikilsverður
árangur ekki síst þegar þess er
gætt að nú stefnir í vérulegan
hallarekstur á ríkissjóði vegna
kostnaðarauka í tengslum við
kjarasamninga fyrr á árinu."
Svona vitnaði Þorsteinn P&lsson
fjármálaráðherra í erindi Bolla Þórs
Bollasonar aðstoðarforstjóra Þjóð-
hagsstofnunar.
En, — „Utan einu sinni“, tilvitnuð
málsgrein í erindi Bolla var einni
setningu lengri og sú setning er^
svona: „Hinu má þó ekki gleyma,
að heiidaráhrifin eru enn til þess
fallin að auka þenslu fremur en
draga úr henni". Þessari setningu
kaus fjármálaráðherra að sleppa,
enda gekk hún í öndverða átt við
málflutning hans. Hann hafði sem
sé þann háttinn á að vitna ekki
lengra en honum þótti henta.
Dæmið frá 1933 sem vitnað er
til í upphafi þessarar greinar kemur
sjálfsagt ekkert sérstaklega á óvart.
En dæmið frá 30. október 1986,
þar sem í hlut átti ungur formaður
Sjálfstæðisflokksins og fjármála-
ráðherra, kemur hinsvegar áreiðan-
lega mörgum á óvart.
Höfundur er alþingismaður fyrir
Alþýðuflokkinn.
Rannsóknar stofnun
uppeldismála:
Fyrirlestur .
um sögu iðn-
menntunar
LÝÐUR Björnsson, sagnfræðing-
ur, heldur fyrirlestur á vegum
Rannsóknarstofnunar uppeldis-
mála nk. þriðjudag.
Fyrirlesturinn nefnir Lýður:
„Saga iðnmenntunar á íslandi fyrir
1900“, fer hann fram í Kennara-
skólahúsinu við Laufásveg og hefst
kl. 16.30. Aðgangur er öllum heim-
ill.
Afmæliskveðja:
Magnús Bjarna-
son skipasmiður
Einn af mörgum starfsmönnum
Bátalóns hf. á nálega 40 ára starfs-
ferli er Magnús Bjamason skipa-
smiður, sem í dag, 9. nóvember,
verður 75 ára. Magnús hóf smíðar
snemma á árinu 1952 í Bátasmíða-
stöð Breiðfirðinga, er síðar varð
Bátalón hf., þar sem hann vann
fram á mitt ár 1986. Fyrir þennan
langa starfstíma, 34 ár, og dugnað
í starfí færi ég honum kærar þakkir.
Eins og við, sem stofnuðum
Bátasmíðastöð Breiðfirðinga, er
hann Breiðfírðingur að ætt og upp-
runa. Hann er fæddur í Akureyjum
í Helgafellssveit, en sú eyja til-
heyrir suðureyjum Breiðafjarðar.
Foreldrar hans voru Ólöf Sigmunds-
dóttir, fædd og uppalin í Akureyjum
og Bjarni Jónsson frá Sellátri við
Stykkishólm.
Magnús fluttist til Hafnarfjarðar
árið 1943 og hóf nám í Skipasmíða-
stöð Júlíusar Nýborg og lauk þar
námi. Magnús giftist Sigurfljóð Ól-
afsdóttur, ættaðri úr Tálknafirði.
Voru þau fyrstu 6 árin búsett í
Reykjavík, en fluttu svo til Hafnar-
fjarðar, þar sem þau byggðu sér
myndarlegt íbúðarhús og hafa búið
þar síðan. Eru þau hjón mjög sam-
hent og eiga myndarheimili með vel
ræktaðan garð, sem þau bæði
leggja mikla vinnu í allt sumarið,
enda ber hann þess glögg merki.
Hef ég fyrir satt að hann hafí ver-
ið nefndur í sambandi við verð-
launaúthlutun, sem einn af fegurstu
görðum Hafnarfjarðar. Sigurfljóð
er fyrirmyndarhúsmóðir og bráð-
lagin, enda mikið fengist við
ýmislegt, svo sem saumaskap.
Á því tímabili sem Magnús starf-
aði í fyrirtækinu voru smíðaðir 400
bátar af ýmsum stærðum úr tré og
stáli, fyrir utan allt viðhald og við-
gerðir, en mikið var unnið á tímabili
við viðgerðir á plankabyggðum bát-
um og munaði þá um þátttöku
Magnúsar við þau oft erfiðu störf.
Hin frábæra ástundun Magnús-
ar, hæfíleiki og dugnaður í starfí
nýttist vel og jók það traust fyrir-
tækisins útávið. Það kom greinilega
fram í því, að oft var ég spurður
af viðskiptamönnum: „Vinnur ekki
Magnús Bjamason í fyrirtækinu?"
Hann varð hluthafí I Bátalóni hf.
og komst ekki hjá því stundum að
vera með í að taka mikilvægar
ákvarðanir, en það einkennir hans
lífsstarf hvað hann er samvinnuþýð-
ur. í góðra vina hópi á Magnús það
til að koma manni á óvart með því
að setja fram vel rímaðar vfsur um
það sem til umfjöllunar er.
Fyrir störf hans í 37 ár hjá fyrir-
tækinu, frábæra samviskusemi og
ágætt samstarf færi ég honum
kærar þakkir á 75 ára afmælinu.
Konu hans og öllum hans nán-
ustu óska ég til hamingju með
afmælið.
Þórbergur Ólafsson