Morgunblaðið - 27.03.1971, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. MARZ 1971
EFTIR GflSLA SIGURÐSSON
Blýhólkur Svövu Jakobsdóttur hlaut
góðar viðtökur hjá leikfélaginu Grímu,
en þetta litla leikfélag hefur verið um
of utangátta í menningarlífinu og
margir halda að þar sé einungis hóp-
ur áhugasamra nýliða að leika fram-
úrstefnuverk. Það er engan veginn svo;
Gríma hefur getað teflt fram ágætum
leikurum en leikritavalið er að sjálf-
sögðu smekksatriði. Fátt eða ekkert
af því sem Gríma, hefur sýnt, hefur
þó gengið öllu betur en leikrit Svövu
Jakobsdóttur, sem nú hefur verið sýnt
í sjónvarpi. Skýringin á því er líklega
nokkuð augljós: hér er á ferðinni dag-
skrármál, sem kemur hverjum einasta
manni við; vel gerð þjóðfélagsádeila
og nýtázkiuieg án þess að vera fram-
úrstefnuverk. Svava hittir marga nagla
réttilega á höfuðið og kemst prýðilega
frá þeim vanda að prédika án þess að
verða leiðinleg. Baráttan fyrir kven-
réttindum eða öllu heldur jafnrétti
kynjanna er tæplega meðal þess efnis,
sem fólk mundi almennt halda, að væri
freistandi viðfangsefni fyrir sjónvarps-
leikrit. En veldur hver á heldur. Þó
væri rangt að telja þetta verk Svövu
listrænt stórátak. Hinn þjóðfélagslegi
boðskapur skiptir þarna tvímælalaust
mestu máli.
Efnið er öllum kunnugt, þótt getu
eða vilja hafi skort til að ráða bót á
ýmiskonar óréttlæti og misrétti. Það er
staðreynd að stuðlað er að hlutverka-
skiptingunni þegar á barnsaldri með
því að beina áhuga stúlkubarna að
barnauppeldi og heimilisstörfum. Aft-
ur á móti eru strákar ekki strákar,
nema þeir leiki sér að jarðýtum og
bílum. Eins og málum hefur verið hátt-
að, ræður það úrslitum í lífi konunn-
ar, hvort hún giftist, hverjum hún gift-
ist, eða hvort hún verður ein af þess-
um tíu af hundraði, sem pipra. Líf
karlmannsins stendur aftur á móti
sjaldan eða fellur með hjónabandinu.
Hann hefur sína menntun, heldur því
starfi, sem hann hefur kjörið sér og
munurinn felst einkum í því, að hann
eignast ánægjulegra heimilislíf, þegar
hann kvænist. Rauðsokkur hafa málað
með sterkum litum það gífurlega órétt-
læti, sem í þessu felst og má ráða af
ræðum þeirra sumra, að það sé kon-
unni hreinlega ósamboðið að vera hús-
móðir, bundin heima yfir búi og börn-
um. Engar slíkar ýkjur áttu sér stað
í leikriti Svövu; þvert á móti sýndi
hún einnig fram á, að afgreiðslustarí
í banka getur lika verið næsta innan-
tómt og kannski lítið skárra en upp-
vaskið.
Framan af minntu uppbygging og
meðferð verksins nokkuð á sænska
leikþætti um vandamál fjölskyldu og
og heimilis, en þegar frá leið reis verk-
ið ánægjulega og telst að mínum dómi
sigur fyrir Svövu Jakobsdóttur og aðra
sem að verkinu stóðu. Um framkvæmd
sjónvarpsins er gott eitt að segja: Um-
gjörð leiksins var smekklega af hendi
leyst hjá Ivan Török og um leikarana
má það segja, að allir skiluðu sínum
hlut óaðfinnanlega án þess þó að það
vekti sérstaka hrifningu. Fyrir utan
höfundinn, ætla ég að leikstjórinn,
María Kristjánsdóttir, eigi mestan þátt
í, hve giftusamlega tókst.
★
Tii þessa hefur sjónvarpið full lítið
gert til að vekja áhuga á trimm-herferð
inni, sem margir óttast að gufi upp,
þegar frá líður. Það fóik á förnum
vegi, sem Ómar Ragnarsson ræddi við,
var yfirleitt hlynnt því að annað fólk
hreyfði sig. En greinilegt var, að flestir
höfðu látið trimmið sem vind um eyru
þjóta, þegar þeir sjálfir áttu í hlut.
Umræður þeirra Eysteins Jónssonar,
Ástbjargar Gunnarsdóttur og Hjalta
Þórarinssonar voru mjög gagnlegar og
átti Ómar Ragnarsson sinn þátt í þvi
með glöggskyggni sinni og prýðilegri
stj órn.
Mér er tjáð eftir læknum, að mönn-
um hafi mjög hætt til að ofreyna sig
með því að byrja of geyst. Hjalti Þór-
arinsson lagði einmitt áherzlu á lækn-
isskoðun og rafrit af hjarta áður en
óvanir menn hefja skokk eða aðra
þrekþjálfun og vísaði hann til Coopers
læknis hins ameríska, sem gerzt hefur
mikill trimmfrömuður í heimalandi
sínu. Skal hér bent á, að á morgun
birtist í Lesbók grein um æfingakerfi
og kenningar Coopers.
★
Margt bendir til að ljóðlist eigi mikið
biómaskeið í vændum og marka ég það
ekki sízt af því, hve algengt er að ungt
fólk sendi Lesbókinni ljóð til umsagn-
ar eða birtingar. Það hefur verið sagt,
að íslendingar væru hættir að yrkja
ferskeytlur líkt og annar hver maður
gerði hér áður fyrr. Líklega er það
ekki allskostar rétt; hitt kynni þó að
koma meira á óvart, að margfalt fleiri
yrkja ljóð en menn hafa almennt hug-
mynd um. Þeirri spurningu hefur
stundum verið hreyft, hvort ekki væri
unnt að sameina ljóðlist og tónlist, sem
án efa virðist standa stórum fjölda
miklu nær en allar aðrar listgreinar.
Það er alveg tvímælalaust, að mörg
nútímaljóð gætu fallið vel að „beat“-
tónlist nútímans. Auk þess hefur færzt
í vöxt og er til fyrirmyndar, að söngv-
arar, sem syngja með slíkum hljóm-
sveitum, leggja sig oft sérstaklega fram
að fara skýrt með texta.
Nú hefur þetta verið reynt; ástar-
Ijóð Hrafns Gunnlaugssonar til litlu
reiðu sólarinnar skilaði sér vel í flutn-
ingi hljómsveitarinnar Náttúru við tón-
list eftir Atla Heimi. Ég hygg, að þarna
hafi verið fundinn merkilegur vett-
vangur fyrir nútímaljóðlist; vettvang-
ur sem færir hana nær almenningi og
ekki sízt unga fólkinu, sem virðist öðr-
um betur kunna að meta nýja ljóðlist.
Gagnstætt því, sem ef til vill hefur
verið ætlazt til, var hápunktur verks-
ins fólginn í myndatökunni og framúr-
skarandi skemmtilegri notkun á lýs-
ingu og oplistarbrögðum. Út af fyrir
sig var það mjög skemmtilegt, en þeg-
ar svo mikið er gert fyrir augað, gæti
farið svo, að eyrað sofnaði á verðinum
og skáldskapurinn færi fyrir ofan garð.
★
Af Markaðstorgi hégómans eru nú
komnir nokkrir þættir og hér er ein-
mitt á ferðinni efni, sem þeir hjá BBC
kunna að meðhöndla á listrænan og
sannfærandi hátt. í tveim síðustu þátt-
um hefur runnið rækilega upp fyrir
manni sú hugarfarsbreyting, sem orðið
hefur á þessari öld gagnvart styrjöld-
um. Um aldamótin 1800, og raunar í
byrjun fyrri heimsstyrjaldar, virðist
það hafa verið álitið fremur róman-
tiskt fyrirbrigði að fara í stríð. Ungu
mennirnir, sem Thackeray segir okkur
frá í Vanity Fair, eru búnir eins og
skrautlegir páfuglar og það að berjast
við her Napoleons er líkt og að fara í
skemmtiferð til Frakklands. Kvenfólk-
ið verður að fá að koma með til að
vera nálægt skemmtuninni og róman-
tíkinni, en ískaldur veruleikinn rennur
ekki upp fyrr en hin ungu glæsimenni
liggja í valkestinum. Nútíma hertækni
ásamt nákvæmum fréttaflutningi í fjöl-
miðlum hefur gengið af allri stríða-
rómantík dauðri. Sem betur fer hef-
ur margt ungt fólk slíka viðurstyggð
á hernaði, að það kýs fangelsi fremur
en herkvaðningu. Þegar allir vopnfær-
ir menn kjósa dýflissuna fremur en
að verða fallbyssufóður í tafli stjórn-
málamanna, verður fyrst von um betri
heim.
★
Ég- hef fyrir löngu fengiö illan bifur á
og slæma reynslu af svokölluöum land-
kynningarmyndum, þar sem erlendir,
ókunnir menn reyna að bregða upp
þjóðlífslýsingum. Við íslendingar höf-
um meðal annarra orðið fyrir barðinu
á þessu. Ég hef ekki verið í Færeyjum
og get ekki dæmt um danska Færeyja-
mynd öðruvísi en af líkum. En mér
sýnist þær benda til, að hér sé brugðið
upp mjög takmarkaðri mynd í þjóð-
lífi í Færeyjum og að sumu leyti
kynni hún einnig að vera brengluð.
Gæfi iandleguball í Vestmannaeyjum
eða venjulegt réttaball, trúverðuga og
sanngjarna mynd af íslenzku skemmt-
analífi? Varla mundu margir íslending-
ar vera á þeirri skoðun. Og hvernig í
veröldinni er hægt að gera kvikmynd
um Færeyjar og Færeyinga án þess að
sjósókn komi þar við sögu og önnur
sérkenni í lífsbjargarviðleitni, svo sem
bjargsig og eggjatekja. Aftur á móti:
Hvern varðar um kirkjusókn í ein-
hverri kiikju á Austurey? Og hver
er sú mynd, sem við fengum af Þórs-
höfn? Hún er nánast engin. Hinsvegar
var púðri eytt á langvarandi kjaftæði
tveggja menningarvita. Og satt að
segja man ég ekkert af því, sem þeir
sögðu. Holl lexia var það ungum höf-
undum, hér og annarsstaðar, að Stein-
björn Jakobsen, skáld, kvaðst einungis
hafa áhuga á að skrifa og yrkja um
færeyskt mannlíf og færeySkan veru-
leika. Fyrir bragðið verður hann for-
vitnilegur og sérstæður höfundur.
Gaman var að sjá myndskreytingar
Heinesens í skólanum. I texta var
minnzt á, að Heinesen væri jafnvel
kunnari sem myndlistarmaður í Fær-
eyjum en skáld. íslenzkur bókmennta-
maður, sem vel er kunnugur í Færeyj-
um, segir að þetta sé hreint út í blá-
inn. Heinesen er vitaskuld fyrst og
fremst skáld. Þrátt fyrir stórfenglegar
takmarkanir og galla þessarar myndar,
var hún á vissan hátt skemmtileg án
þess að vera fróðleg, og kannski var
athglisverðast af öllu að sjá hvað Fær-
eyingar eru nauðalíkir íslendingum.
Nauðungaruppboð annað og síðasta á hluta i Ljósheimum 20, þingl. eign Andrésar Walderhaug, fer fram á eigninni sjálfri, þriðjudaginn 30. marz 1971, kl. 15 00. Borgarfógetaembættið í Reykjavík. Sjúkraliðafélog íslands heldur aðalfund sinn í Tjarnarbúð upp fimmtudaginn 29. apríl kl. 8,30. Venjuleg aðalfundarstörf. STJÓRNIN.

N auðungaruppboð annað og síðasta á hluta í Hraunbæ 132, þingl. eign Astvaldar Gunnlaugssonar, fer fram á eigninni sjálfri, þriðjudaginn 30. marz 1971, kl. 11,30. Borgarfógetaembættið i Reykjavík. Sölumaður óskast Ákveðinn. röskur og hugsandi yngri maður, óskast til sölu- starfa hjá heildverzlun, til að selja fatnað, vefnaðarvöru o fl. Umráð yfir bifreið æskileg. Tilboð sendist Mbl. merkt; „Sölustarf — 7151" fyrir mánu- dagskvöld.
#má
3HovijunX»Iníiiíi
margfaldar
markoð yöar
SÖLDSÝNING
í DAG KL. 2-6
KOMIÐ SKOÐIÐ
OC REYNSLUAKIÐ