Morgunblaðið - 04.01.1969, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. JANÚAR 1969
13
Vestur-Þjóðverjar fylgj-
andi inntöku Breta í EBE
en vináttan við Frakka er mikilvœgari
YFIRLEITT eru Vestur-Þjóðverj
ar því eindregið fylgjandi, að
Bretar fái inngöngu í Efnahags-
bandalagið. Vinátta Frakka er þó
Vestur-Þjóðverjum enn mikil-
vægari og það er ein helzta
ástæðan fyrir því, að Frökkum
hefur tekizt að koma í veg fyrir
inngöngu Bretlands í EBE.
Þetta kom m. a. fram í erimdi.
sem dr. Alexamder von Hase
flutti fyrir nokkru á hádegis-
verðarfundi hjá félögunum Varð-
bergi og Samtökum um vest-
ræna samvinnu. Taldi hann, að
sú skoðun væri útbreidd í Vest-
ur-Evrópu, að Bandaríkjamenn
myndu ekki vilja grípa til
kjarnavopna, ef Rússar réðust á
Vestur-Þýzkaland, höldur beita
þar öðrum venju'legum nútíma-
vopnum. Þetta væri sennilega
ein helzta ástæðan fyrir við-
leitni Frakka til þess að koma
upp eigin kjarnavopnum, sem
þeir hefðu til þe&s að hræða
Rússa frá hvers konar árás á
Vesrtur-Evrópu. Frakkar myndu
þá ek'ki hika við að beita þess-
um vopnum, því að þar yrði um
að ræða baráttu upp á líf og
dauða fyrir þá sjálfa, en ekki er
víst, að Bandaríkjamenn myndu
líta svo á, hvað sjálfa sig snerti.
Enda þótt Vestur-Þýzkaland
væri efnahagslega sterkara en
Frakkland, þá hlyti Frakkland
óhjákvæmilega að hafa forys’t-
una í Efnahagsbanalaginu á
undan Vestur-Þjóðverjum og
væru ástæðurnar fyrst og fremst
þessar: 1. Nazistafortíð Þýzka-
lands, 2. Skipting Þýzkalands, 3.
Berlín.
Frakkland ætti ekki við vanda
mál svipuð þessum þremur að
glíma og því væru Frakkar í allt
annarri og betri aðstöðu til póli-
tísks forystuhlutverks í Vestur-
Evrópu nú en Vestur-Þýzka-
land.
Dr. von Hase gerði grein fyrir
stöðu stórveldanna nú á dögum
og sagði þar m. a., að rúm, iðn-
aður og mikill mannfjöldi væru
einkenni og forsendur stjórvelda
nútímans. Stórveldi 19. aldiarinn-
ar, Bretland, Frakkland og
Þýzkaland fullnægðu þessum
þremur forsendum ekki og það
væri ástæðan fyrir því, að þau
væru 2. flokks stórveldii nú.
Banidaríkin og Sovétríkin hefðu
öll þessi þrjú skilyrði til að bera
í ríkum mæli. Kína réði yfir
miklum mannfjölda og stóru
landsvæði. þegar öiflugur iðmaðui
væri kominn þar á fót, sem vel
gæti orðið fyrir lok þessarar ald-
ar, yrði Kína vafalítið eitt mátt-
ugasta stórveldi heims.
í viðtali við blaðamann Morg-
unblaðsins eftir fundinn rifjaði
dr. von Hase upp uppreisnartil-
raun þá, sem gerð var gegn Hitl-
er 20. júií 1944, en faðir hans,
Paul von Hase, sem var yfirher-
stjóri í Berlín, var tekinn af lífi
fyrir þátttöku í tilrauninni og
fleiri náir ættingjar. Sjálfur var
Alexander von Hase sem þá var
19 ára, settur í fangelsi og bróðir
hans yngri, sem þá var aðeins 7
Dr Alexander von Hase.
ára, var settur í fangabúðir naz-
ista. Var Alexander hafður í SS
fangelsi í Berlín Moabit og telur
hann það undur, að hann skyldi
lifa hinar skelfilegu loftárásir á
borgina, því að aldrei var farið
með fangana í fangelsinu í loft-
varnabyrgi, er loftárásir dundu
yfir. SS verðirnir flýttu sér
þangað sjálfir.en skildu fangana
eftir í læstum klefum og létu
þar að auki þá von í ljós, að
yrði fangelsið fyrir sprengju,
sem kom fyrir hvað eftir annað,
þá yrði það til þess að granda
föngunum.
Á milili þeirra, sem að upp-
reisnartilrauninni stóðu, Dg Vest
urvaldanna hafði verið komið á
sambandi, þannig að Allan Dull-
es, yfirmaður njósnakerfis Banda
ríkjanna í Evrópu, viss’i um fyr-
irhugaða uppreisnartilraun og
enn fremur, að þeir, sem að
henni stóðu, vildu gefast upp fyr
ir Vesturveldunum. Skyldd bar-
dögum hætt stig af stigi, þannig
að fyrst skyldu Þjóðverjar
hverfa burt úr Frakklandi, en
Vesturveldin hætta loftárásum á
Þýzkaland. Uppgjöfin fyrir Vesi
urveldunum átti ekki að verða
skilyrðislaus. Þannig var hún
bundin því, að Rússar fenigju
ekki að ryðjast inn í Mið-
Evrópu.
Áætlun uppreisnarmanna varð
andi Þýzkaland var fyrst og
fremst þessi.
1. Tekið skyldi aftur upp rétt-
arfar í landinu, sem byggðist á
lögum og rétti.
2. Fangabúðir nazista skyldu
lagðar niður og föngum þar veitt
frelsi.
3. Ríkisleynilögreglan, Gesta-
po, skyldi handtekinn og sömu-
leiðis yfirmenn SS. a
4. Nazistaflokkurinn skyldi
leystur upp.
5. Frjálsar kosningar skyldu
fara fram í landinu. Afleiðing-
arnar af þessu hefði það náð
fram að ganga, hefði m. a. verið:
Óeirðir við
kínverskt
sendirdð
1. Samkomulag hefði tekizt
með Þjóðverjum og Vesturveld-
unum.
2. Rússum hefði ekki tekizt að
vaða inn í Mið-Evrópu og gera
hana að áhrifasvæði sínu.
3. Þýzkaland hefði verið gert
að lýðræðisríki.
4. Þýzkaland hefði gengið í
bandalag með frjálsum ríkjum
Evrópu, en hugmyndir svipaðar
hugmynd Roberts Schumanns
um sameiningu Evrópu efnahags
lega og stjórnmálalega voru mik
ilvægur þáttur í fyrirætlunum
uppreisnarmanna.
Sagði dr. Alexander von Hase
að lokum, að það hefði verið
s'kammsýni, að neita boði upp-
reisnarmanna, en það var gert
af hálfu Vesturveldainna. Fyrir
bragðið varð miklu erfiðara um
vik um alla andstöðu gegn Hitl-
er, Hefði þettá náð fram að
ganga, liti Evrópa allt öðru visi
út nú, s’em hverjum manni mætti
vera augljóst. Kommúnisminn
hefði ekki náð að breiðast út til
Mið-Evrópu og löndin þar
myndu ekki vera það stórveldi
sem þau eru nú.
Nýju Delhi 30. des. NTB
TÍBETANSKIR flóttamenn réð-
ust í dag inn í kínverska sendi-
ráðið í Nýju Delhi á Indlandi og
gerðu þar mikinn óskunda,
brutu húsgögn og skrautmuni og
að minnsta kosti einn starfs-
manna sendiráðsins hlaut nokk-
ur meiðsl.
Lögregla kom fljótlega á vett-
vang og reyndi að fjarlægja ó-
eirðaseggina, sem reyndu árang-
urslaust að rífa niður kínverska
fánann á byggingu sendiráðsins.
Fyrr í dag hafði verið efnit til
almenns mótmælafundar á öðrum
stað í borginni til að láta í ljós
andúð á kjarnorkusprengjutil-
raun Kínverja fyrir nokkru, en
tíbetönsku flóttamennirnir tóku
sig síðan út úr hópnum og héldu
til sendiráðsins.
Flóttamönnum í
Evrópu fjölgar
Obeiserver/Max Wilde.
SÍÐAN Rússar hernámu
Tékkóslóvakíu í ágúst síðast-
liðnum hefur Flóttamanna-
nefnd Evrópulanda verið beð-
in um hjálp til handa fleira
fólki en nokkru sinni síðan
uppreisnin var gerð í Ung-
verjalandi fyrir tíu árum.
Nefndin, sem nýlega sat sitt
29. þing í Genf gerir ráð fyrir
að hjálpa um 80 þúsund mann
eskjum að flytja búferlum á
næsta ári, þar af verða 48
þús. flóttamenn. Bretland,
sem fylgdi fordæmi Svíþjóðar
og Frakklands á síðasta ári
og sagði sig úr nefndinni, því
það leit út fyrir að fólksflutn-
ingar væru að minnka, hug-
leiðir nú aðstoð við flótta-
menn frá Tékkóslóvakíu, sem
eru aðallega í Austurríki,
Vestur-Þýzkalandi og Sviss.
Flestir þeirra vilja flytjast
til Ástralíu, Suður-Afríku,
Kanada og Bandaríkjanna.
I lok þessa é,rs mun nefndin
hafa hjálpað 4.500 Tékikósló-
vökurn að komast frá Eivrópu,
og gert er ráð fyrir að 10 þús-
und bætist við á áriinu 1969.
Formaður nefndarinnar, B W.
Havemánn, segir þó að þessi
tala geti stórhækkað, ef stjórn
málaástandið breytist til hins
verra.
Annað flóttamannavanda-
mál, sem nefndin hefur með
að gera, og sem lítið er vitað
um almennt, er stöðugur
straumur Kúbumanna til
Spánar. Flóttamenn þaðan eru
um 800 á mánuði, og flestir
vilja komast til Bandaríkj-
anna og nú 16 þúsund í við-
bót, sem hafa fengið vegabréf
til Spánar í Havana, eru
væntanlegir á næstu mánuð-
um.
Nefndin fær líka sífellt
fleiri hjálparbeiðnir frá fólki
í öðrum austurevrópulöndum
en Tékkóslóvakíu, og einnig
frá fólki sem tilheyrir þjóð-
leguim og trúarlegum minni-
hlutum í löndum nær og
Norður-Afrífcu,
„Eðlilegir“ fólksiflutningar
frá Evrópu eru einnig að
aufcast og — fyrir utan Suður-
Ameríkuáætlunina — verða
þeir yfir 25 þúsund sem flytj-
ast búferlum á þessu ári. Sér
staklega varð vart við aukn-
ingu í Grifcklandi, og á Ítalíu
ef talin eru með fórnarlömb
jarðs'kjálftanna miklu á Si'kil-
ey, 1967. Þau lönd sem aðal-
lega er flutt til eru Ástralía,
og Suður-Afríka þar sem bú-
seta hefur verið auðvelduð.
Sérstök áætlun var gerð
fyrir Suður-Afríku, og miðar
hún að því að fá þangað
menntaða og sérhæfða Evrópu
búa, sem geta hjálpað efna-
hags- og þjóðfélagslegri þróun
áleiðis. Nefndin hefur þegar
fengið rúmlega 20 þúsund um-
sóknir á þessuim grundvelli.
Á þessu ári er vitað um rúm-
lega 1500 sérhæfða Evrópu-
búa sem hafa flutt til Suður-
Amerífcu.
Eftir sjö ára starf, hefur nú
Haveman, sem er Hollending-
ur, sagt af sér formennsku og í
stað hans hefur verið valinn
John F. Thomas, frá Bandaríkj
unum. Hann er sem stendur
forstöðumaður Flóttamanna-
deildar bandarísku hjálpar-
stofnunarinnar í Vietnam, þar
sem hann reynir að finna bót á
vandamáluim 1200 þúsund
flóttamanna
S/ys um borð í togara
NÝLEGA var kveðinn upp í
Hæstarétti dómur í máli, sem
Guðjón Jónsson, sjómaður,
Reykjavík, höfðaði gegn Bæjar-
útgerð Reykjavíkur til innheimtu
skaðabóta, er hann taldi sig eiga
rétt á, vegna slyss, er hann varð
fyrir um borð í einum af tog-
urum BÚR.
Málavextir eru þeir, að þriðju
daginn 11. september 1962 var
B.V. Skúli Magnússon að veið-
um á Nýfundnalandsmiðum og
var Guðjón Jónsson, stefnandi
málsins, að störfum á þilfari.
Hafði hann verið skipverji á tog-
urum af og til í 4 ár., Er verið
var að taka inn bakborðsyörpu
skipsins, vildi það til, að með
hemni komu upp gamlar netakúl-
ur, er vafizt höfðu utan uim róp-
keðjuna. Er kúlurnar komu upp
á borðstokkinn, sprungu a.m.k.
tvær þeirra og lentu brot úr þeim
í vinstri hendi stefnanda. Hlaut
hann af því meiðsli á hendi og
brotnaði litli fingur. Þegar eftir
slysið var búið að sárum stefn-
anda og var hann frá vinnu það
sem eftir var ferðarinnar. Komst
hann undir læknishendur hinn 20.
september, er skipið kom til
Reykjavíkur. Kom fram að um
brot inn í lið var að ræða á
fremstu kjúku litla fingurs
vinstri handar.
Mál þetta var rekið í tvennu
lagi í héraði, þ.e. sakarefni var
skipt á þann veg að sérstaklega
var fjallað um bótaskylduna og
síðan á eftir um bótafjárhæð.
Stefnandi taldi að BÚR bæri
óskipta sakarábyrgð á slysi þessu.
Taldi hann að slya þetta hefði
orðið fyrir handvömm og van-
gæzlu skipstjórnarmanna og
skipverja, sem BÚR bæri ábyrgð
á. Var því haldið fram, að eng-
inn hefði í raun og veru stjóm-
að verki, er verið var að hífa
vörpuna. Þá var því haldið fram,
að stefnandi hefði verið að vinna
að hættulegum störfum, en auk
þess hefði hér verið um að ræðia
bilun eða tjón á hlutum, enda
yrði að telja að BÚR bæri ábyrgð
á tjóni, sem yrði með þeim hætti
að hlutir splundruðust snögglega
við að verða fyrir hnjaski.
BÚR krafðist sýknu í málinu
og taldi að slysið hefði orðið fyr-
ir hreina óhappatilviljun og væri
hvorki að kenna lélegri verk-
stjóm né galla á skipinu eða
tækjum þess. Umræddar alumini
umkúlur hefðu verið aðskotahlut
ir, sem komið hefðu upp með
vörpu skipsins og yrðu skip-
stjórnarmönnum og þeim, sem
ábyrgð bæru á störfum þeirra,
á engan hátt um kennit. Þá var
því andmælt að reglur skaða-
bótaréttar Um hættulegáii ait-
vinnurekstur kæmu hér til á-
lita.
Niðurstaða að því er bótaá-
byrgðina snertir, varð sú sama
í Hæstarétti og fyrir héraði. Seg-
ir svo í forsendum héraðsdóms-
ins: „Það er ekki óalgengt við
togveiðar að gamlar netakúlur
komi upp með vörpu og togvír-
um og er ekki um slíkt að sak-
ast við skipsstjórnarmenn. Það
er regla á íslenzkum togurum,
að bátsmaður stjórni verkum á
þilfari á annarri vökunni. Það
er ekki í ljós leitt að nein van-
gæzla hafi verið höfð við að hífa
vörpuna með togvindunni, og
verður í því sambandi að leggja
til grundvallar, að vindan hafi
veirið stöðvuð, er Guðmundur
Helgason, bátsmaður, fór að að-
stoða stefnanda við verk hans.
Það er ljóst að netakúlurnar,
sem vafizt höfðu utan um róp-
keðjuna, hafi skapað stefnanda
nokkra erfiðleika við verk það,
sem hann átti að framkvæma, og
hefur hann við það þurft að vera
alveg við kúlurnar. Stýrimanni
þeim, sem á stjórnpalli var, og
var sjónarvottur að atburðinum,
var kunnugt um vissa eiginleka,
sem slíkar netakúlur kunna að
háfá og hætta getur stafað af, þótt
ebki hafi honum verið kunnugt
um, að slys hafi áður af hlotizt.
Gaf hann þó stefnanda ekki fýr-
irmæli um að framkvæma verk-
ið á annan hátt, seim þó átti að
vera hægt. Verður því að telja
að ekki hafi verið viðhöfð nægi-
leg aðgæzla við stjórn verksins
og því verði að leggja á stefnda
(þ.e. BÚR) óskipta fébótaábyrgð
á tjóni stefnanda af völdum slyss
ins.“
Niðurstaða málsins í heild varð
súj að Bæjarútgerð Reykjavíkur
var dæmd til að greiða Guðjóni
Jónssyni kr. 30.000.00 í skaðabæt
ur ásamt vöxtum og málskostn-
aði.