Morgunblaðið - 24.09.1963, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 24. sepl. 1963
MORGUN BLAÐIÐ
13
Þjóðleikhusið:
ÍRSKI rithöfundurinn Brendan
Behan, höfundur leikritsins
„Gísl“ (The Hostage), sem Þjóð-
leikhúsið frumsýndi sl. láugar-
dagskvöld, er maður á léttasta
skeiði, fæddur 1923 í Dublin.
Hann hefur til þessa samið að-
eins tvö leikrit, „The Quare
Fellow" 1956 og „Gísl“, sem fyrst
var sýnt í Dublin árið 1958. —
Vöktu þessi leikrit þegar mikla
athygli, einkum „Gíál“, sem sýnt
hefur verið víða um heim, meðal
annars í London og New York
og hlotið hvarvetna frábærar
viðtökur bæði áhorfenda og gagn
rýnenda. En þó að rithöfundar-
ferill Behans sé ekki langur, þá
á hann engu að síður viðburða-
ríkan og erfiðan lífsferil að baki
sér. Hann var barn að aldri þeg-
ar hann hóf þátttöku sina í frels-
isbaráttu þjóðar sinnar gegn
brezku ofurefli og hann hefur
hvað eftir annað setið í brezk-
um fangelsum. Hafa þessi bar-
áttu- og fangelsisár án efa mót-
að mjög skapgerð og lífsviðhorf
hins unga amnns, enda hefur
hann æ síðan verið eins konar
Meg Dillon (Helga Valtýsdóttir) og Pat (Valur Gíslason).
leynir sér ekki, að á bak við
gáskann og hið hrjúfa yfirborð
leiksins slær hið írska hjarta höf-
undarins. — Höfundurinn hefur
„enfant terrible", óeirinn og i , .... .
”, , . . ... . ... sagt um sjalfan sig: „Eg virði,
ofsafenginn og íðulega att í uti-
stöðum við lögregluna í heima-
landi sínu, einkum þegar hann
hefur verið við skál, sem oft mun
koma fyrir að sögn þeirra, sem
til þekkja.
„Gísl“ er skemmtilegt og safa-
mikið leikhúsverk, er fjallar um
frelsisbaráttu íra, sem í raun-
inni stendur yfir enn í dag, enda
þótt meirihluti frlands hafi losn-
að undan yfirráðum Ertglen|linga
fyrir meira en fjörutíu arum,
eftir blóðuga baráttu og mikið
mannfall. Höfundurinn talar
öllu öðru fremur, góðvildina til
manna og dýra. Ég virði ekki
lögin og hef óbeit á þjóðfélags-
málum, nema þeim, sem gera
vegina öruggari, bjórinn sterkari,
fæðuna ódýrari, yljar gömlum
mönnum og konum í vetrarkuld-
anum og veitir þeim meiri ham-
ingju á sumrin.“ Kannski lýsa
þessi orð hinum óstýrilátá höf-
undi vel.
Leikritið „Gísl“ fer fram í
Dublin fyrir nokkrum árum, í
gömlu og hrörlegu húsi við ó-
þarna engri tæpitungu, en það. þrifalega hliðargötu í borginni.
Mr. Mulleady (Baldvin Halldórsson) og Miss Gilchrist (Herdís
> Þorvaldsdóttir).
Þar er margt misjafnra sauða á
vist, vændiskonur og hvers kon-
ar lýður annar. Eigandi hússins,
sem jafnan er nefndur virðingar-
nafninu „monsjur", er gamall for
ingi úr frelsisstríði íra, og lifir
enn og hrærist í þeim gömlu tím-
um. En hinir raunverulegu hús-
bændur eru Pat og Meg Dillon
koná hans. Hin leynilega frelsis-
barátta heldur áfram og í þetta
hús er komið með ungan enskan
hermann, sem leyniherinn hefur
tekið sem gísl fyrir ungan Ira
frá Belfast, sem dæmdur hefur
verið til dauða og á að hengjast
daginn eftir. Og í leikslok er
gerð árás á húsið og skothríðin
dynur yfir. — — —
írski leikstjórinn Thomas Mac
Anna hefur sett leikinn á svið,
en hann er leikstjóri við þjóð-
leikhús íra, hið fræga Abbey-
leikhús í Duþlin og hefur einnig
starfað við önnur leikhús í Dubl-
in, enda fjölhæfur leikhúsmaður.
Er vissulega mikill fengur í því
að fá hingað slíkan mann, sem
þekkir til hlítar írskt þjóðlíf, til
þess að setja þennan há-írska
leik á svið. — Það er bersýnilegt,
að leikstjórinn hefur unnið að
sviðsetningunni af mikilli gleði
og áhuga samfara ágætri kunn-
áttu og hugkvæmni. Engu að
síður er ég leikstjóranum ekki
fyllilega sammála um £itt atriði
leikstjórnarinnar, finnst þar
gæta nokkrar ofstjórnar. Á ég
þar við hin tíðu og hröðu hlaup
upp og niður stigann, sem vek-
ur óþarflegá mikinn óróa eða jafn
vel ringulreið á sviðinu. Annars
er heildarsvipur leiksins mjög
góður og hópatriðin prýðileg.
Hlutverk leiksins eru 'mörg.
Veigamest þeirra eru Pat, sem
Valur Gíslason leikur og Meg
Dillon, sem Helga Valtýsdóttir
fer með. — Pat er gömul frelsis-
hetja, sem hefur frá mörgu að
segja um hin miklu afrek sín í
baráttunni við hina ensku. Er
gamli maðurinn ekki alltaf, í
þeirri frásögn, sjálfum sér sam-
kvæmur, en kona hans kemUr þá
jafnan með sínar óþægilegu at-
hugasemdir. Persóna þessi er
mjög skefnmtileg og vel gerð frá
hendi höfundarins og nýtur sín
til fulls í bráðsnjallri túlkun
Vals.
Meg Dillon er ærið kaldhæð-
in kona og ekki sérlega tepru-
leg eða siðavönd, enda hefur líf-
ið ekki farið um hana mjúkum
höndum, en hún er undir niðri
tilfinningarík og býr yfir heitri
sjónleihur eftir Brendnn Behcm
Leikstjóri: Thomns Mcc Annn
ættjarðarást. Leikkonan skilur
þessa persónu til hlítar, enda er
túlkun hennar snjöll og sannfær-
andi. Svipbrigði hennar og lát-
bragð er í fyllsta samræmi við
persónuna og leikur hennar all-
ur borinn uppi af ágætri kímni
samfara miklum skaphita, er
kemur hvað bezt fram er hún
syngur um páskadagsuppreisn-
ina (í síðari þætti leiksins). —■
Helgu lætur öðrum leikkonum
okkar betur að túlka slíka mann-
gerð' sem Meg er, sbr. leik henn-
ar í „Hart í bak‘‘, en þessi tvö
hlutverk eru allkeimlík.
„Monsjur“ gamla leikur Ró-
bert Arnfinnsson. Gamli mað-
urinn er brosleg og skemmtileg
persóna og finnur mjög til sín,
ekki hvað sízt er hann af mikl-
um virðuleik gengur inn á sviðið
og þeytir sekkjapípu sína. Gervi
Róbert er gott og leikur hans
afbragð, og söngur hans um þjóð
arstolt Breta er eitt af skemmti-
legustu atriðum leiksins, annað
en dúett þeirra Hérdísar Þor-
valdsdóttur, er leikur hjálpræð-
iskonuna miss Gilchrist og
Baldvins Halldórssonar, er leik-
ur „vin“ hennar ,mr. Mulleady.
Vakti þessi söngur þeirra mik-
inn hlátur, enda var hann kostu-
lega skemmtilegur.
Ungur leiknemandi, Arnar
Jónsson, leikur gíslinn, allveru-
legt hlutverk og gerir því furðu-
góð skil. Þykir mér sennilegt að
í honum búi gott leikaraefni.
— Teresu, hina ungu þjónustu-
stúlku á heimili Pats og Megs,
leikur Margrét Guðmundsdóttir.
Stúlka þessi er saklaus og við-
kvæm, enda fær hún ekki staðizt
töfra hins fríða fanga. Leikur
Margretar er yfirleitt tilþrifalít-
ill, en einkum þó í leikslok, þar
sem mest reynir á.
Tvo kynduga náunga, kynvill-
inga, að því er virðist, af tali
þeirra og tilburðum, er nefnast
Rio rita og Grace prinsessa, en
eru ekki allir sem þeir eru séðir,
eins og kemur í ljós í leikslok,
leika þeir Ævar Kvaran og Erf-
ingur Gíslason og fara báðir á-
gætlega með þessi hlutverk. —<
Önnur hlutverk eru minm. Eitt
þeirra, sjálfboðaliða, leikur
Árni Tryggvason og er skemmti-
legur að vanda.
Leiktjöld og búningateikning-
ar hefur Gunnar Bjarnason gert.
Hefur hann með hvort tveggja
lagt sinn skerf til að búá leikn-
um hinn rétta blæ og andrúms-
loft.
í leiknum eru sungin gömul
írsk þjóðlög við smellin ljóð,
sem þýðandi leiksins, Jónas
Arnason hefur snarað lauslega á
íslenzku og tekizt ágætlega.
Sama er að segja um þýðingu
hans á leikritinu sjálfu og hefur
það vissulega ekki verið vanda-
laust verk.
Leiknum var ágætlega tekið.
Að leikslokum ávarpaði leikstjór
inn leikhúsgesti nokkrum orð-
um og flutti á ensku skemmti-
legt kvæði eftir sjálfan sig, þar
sem, meðal annars, er vikið að
heimsókn Englendinga til ír-
lands fyrir sjö hundruð árum,
— heimsókn, sem ekki er lokið
enn.
Sigurður Grímsson.
Teresa (Marigrét Guðmundsdóttir) og gíslinn (Arnar Jónsson).
Dauðir koma til
dyra - nýbók
BENJAMÍN SIGVALDASON hef
ir nýlega látið frá sér fara bók,
sem hann nefnir. „Dauðir koma
til dyra“ og eru það sannar frá
sagnir frá liðnum tímum. Er
bókin 224 bls. og eru þættirnir
26 að tölu. Má þar til nefna.
Dansað við jarðarför, Þáttur af
Margréti á Grundarhóii, Dansað
út í dauðann, Gamli og riýi tím-
inn, Pétur fjallagarpur segir frá,
Alþingismenn Norður-Þingey-
inga — skrifað um 12 þjóðkunna
menn, Örn ræðst á mann, Gull
kista nirfilsins.
Þessi bók Benjamíns, eins og
fyrri bækur hans um samskonar
efni, hefir að geyma fróðleik um
liðna tíð, sem fengur er að fyr
ir þá kynslóð, er nú lifir og
þá koiman'di.