Alþýðublaðið - 22.05.1992, Blaðsíða 11

Föstudagur 22. maí 1992
11
Rannveig Guðmundsdóttir alþingismaður, skrifar
Lausaganga Iríifiár
Verjum viðkvœman gróður á Reykjanesi
Á nýafstöðnu þingi flutti
undirrituð ásamt átta þingmönnum
úr öllum flokkum tiUögu tíl þingsá-
lyktunar um friðun Landnáms Ing-
ólfs fyrir lausagöngu búfjár. Sam-
kvænmt tillögunni yrði umhverfis-
ráðherra og landbúnaðarráðherra
falið að vinna áætlun í samvinnu við
viðkomandi sveitarfélög sem miði að
því að koma í veg fyrir Iausagöngu
búijár og skyldi áæúunin lögð fyrir
Alþingi í upphafi næsta þings.
TiUagan fékkst rædd og fór tíl nefn-
dar en náði því miður ekki fram að
ganga á þessu þingi.
Sérstaða svæðisins
Það svæði sem nefnt er Landnám
Ingólfs er Gullbringu- og kjósarsýsla,
Þingvallahreppur vestan þjóðgarðs,
Grafningshreppur, Ölfushreppur,
Hveragerðishreppur og Selvogshrepp-
ur og brot af Selfosshreppi. Lands-
svæðið talmarkast af línu sem dregin er
úr Hvalfjarðarbotni í þjóðgarðinn á
Þingvöllum og þaðan suður Þing-
vallavatn, Ulfljótsvatn, Sog og Ölfusá
til sjávar.
Sérstaða þessa svæðis er mjög mikil
hvað varðar búsetuþróun því mikill
meirihluti landsmanna eða yfir 2/3
hlutar býr á þessu svæði. í landnámi
Ingólfs eru 20 sveitarfélög og yfirgnæ-
fandi meirihluti íbúa býr í þéttbýli.
í landnámi Ingólfs eru 17 friðlýst
svæði sem skiptast þannig eftir gerð
friðlýsingar: 1 þjóðgarður, 4 friðlönd, 8
náttúruvætti og 4 fólkvangar. Þingval-
laþjóðgarður er ekki friðlýstur sam-
kvæmt náttúruvemdarlögum og er því
ekki undir stjóm Náttúmvemdarráðs.
Með framkvæmd friðlýsingar í þjóð-
garðslandinu fer sérstök þingskipuð
nefnd.
Hversvegna að hefta
lausagöngu?
Mikill áhugi hefur verið á því á
undanfömum ámm meðal áhugafólks
um vemdun og eflingu gróðurs í land-
inu að þetta svæði verði friðað fyrir
lausagöngu búfjár. Félögin Líf og land,
Landvemd og Ámesingafélagið í
Reykjavík hafa ítrekað bent almennin-
gi og stjómmálamönnum á hve brýna
nauðsyn beri til að hefta hina geigvæn-
legu gróðureyðingu sem orðið hefur,
og allt of víða viðgengst enn á suðvest-
urhomi landsins.
Náttúmvemdarþing hefur sent frá
sér áskomn til Álþingis og áskomn
sem þingmönnum var send í september
1990 var undirrituð af ijórtán félögum
og félagasamtökum skipuðum áhuga-
fólki um vemdun og eflingu gróðurs í
landinu sem bundist höfðu samtökum
til að vinna að framgangi þess að Land-
nám Ingólfs verði friðað fyrir lausa-
göngu búfjár.
Lögð hefur verið áhersla á að semja
þurfi um málið við sauðfjárbændur á
svæðinu og gera áætlun um fyrirkomu-
lag framkvæmdá í einstökum atriðum
og áætla kostnað.
Erfitt mál.
Þessi mál hafa áður verið til umræðu
á Alþingi í mismunandi umgjörð.
Þannig hefur verið flutt stjómarfum-
varp um vörsluskyldu búfjár á
Reykjanesskaga stutt með áskorun frá
sýslunefnd Gullbringusýslu og í fyrra
var flutt tillaga um takmörkun
lausagöngu búfjár við þjóðvegi og þar
sem gróður er viðkvæmur fyrir beit. í
greinargerð með þeirri tillögu var ein-
nig lagt til að halda áfram samningum
við bændur um afmörkun og staðsetn-
ingu beitarhólfa fyrir takmarkaðan
fjölda búfjár.
Hversvegna er málið erfitt? Það ætti
að vera hagsmunamál allra aðila, ekki
síst búíjáreigenda að þessum málum sé
komið í gott horf, að gerðir séu
samningar um fyrirkomulag búfjár-
halds og áætlun um hvemig þeim
markmiðum sem aðilar settu sér yrði
náð. En það em einmitt hagsmu-
nasamtök bænda sem leggjast gegn því
að mál sem þetta nái fram að ganga og
ótti og vöm einkenna umræðuna,
þannig að ætla mætti að verið væri að
leggja búfjárhald af á svæðinu.
Ástand gróðurs
I umsögn Ingva Þorsteinssonar um
"friðun Landnáms Ingólfs” kemur fram
að gróðurfarslega er mikill hluti þessa
landsvæðis illa farinn og vart hægt að
finna óspilltan náttúrulegan gróður
nema þar sem land hefur verið friðað
fyrir beit í langan tíma eins og í
þjóðgarðinum á Þingvöllum og í elstu
hlutum friðlandsins í Heiðmörk. Hins-
vegar bendir hann á að ekki sé hægt að
tala um umtalsverða gróður eða jarð-
vegseyðingu á Kjalamesi eða í Kjós og
gróðurfar á því svæði sé í eðli sfnu slit-
sterkt og ekki sömu rök fyrir banni við
lausagöngu búfjár.
Skiptar skoðanir
Skiptar skoðanir eru um að hefta
lausagöngu búfjár og stundum dregin
sú álykúin að átakapunkmrinn sé
ábúendur og þeirra súiðningsmenn
annars vegar, gegn þéttbýlisfólkinu,
vegfarendum og jafnvel umhverfis-
sinnum. Svo einfalt er málið ekki, en
þó er ljóst að alltof algengt er að bæn-
dum þyki umræðu um þessi mál stefnt
gegn hagsmunum sínum, meðan aðrir
telja að í lausn þessara mála felist
hagsmunir allra aðila.
Fyrir skömmu bar það við að
sveitarfélag á Austfjörðum setti oddvi-
ta sinn af þar sem hann þótti of mikill
talsmaður jsess að hefta lausagöngu
búfjár. í Ölfushreppi lýstu hinsvegar 70
íbúar, búandi á lögbýlum í hreppnum,
vilja sínum með undirskriftarlista sem
sendur var hreppsnefndinni þar sl vor.
Þeir töldu brýnt að auknar skorður
verði settar við lausagöngu sauðfjár í
hreppnum.
Það sjónarmið hefur verið sett fram
varðandi bann við lausagöngu búfjár í
Landnámi Ingólfs að þar hafi búska-
parhættir breyst svo mjög að ekki sé
þörf afskipta af þessum málum. Þar
hafl orðið mikil fækkun sauðQár og
jafnvel að framkvæmd búvörusamn-
ings geri það að verkum að smám
saman verði slík fækkun að ekki sé
aðgerða þörf. Jafnvel er því sjónarmiði
hreyft að vegna hins mikla niður-
skurðar á svæðinu skapi slík tillaga
glundroða og sé árás á Landnám Ing-
ólfs og til þess fallin að skapa ótta hjá
þeim fáu ábúendum sem eftir séu.
Sú tillaga sem hér er til umræðu
tekur að fullu tillit til þessara sjónar-
miða þar sem lagt er til að unnin verði
áætlun í samvinnu við sveitarfélögin
og sú áætlun verði lögð fyrir Alþingi.
Með því er fallist á það sjónarmið að
ekki sé æskilegt að setja lagaboð um
þetta efni, sem þó hefur verið kallað
eftir á liðnum árum.
Ný vinnubrögð
Sveitarfélögin fengu með lögum um
búfjárhald sem sett voru á sl vori heim-
ild til að koma í veg fyrir ágang búfjár
og að ákveða að eigendum búfjár sé
skylt að hafa það í vörslu allt árið eða
tiltekinn hluta ársins. Með samvinnu
við sveitarfélögin er jafnframt tryggt
að tekið sé tillit til sjónarmiða ábúenda
á svæðinu, Það liggur líka í hlutarins
eðli að inn í áætlun eins og hér er lögð
til komi kostnaðaraðgerðir og hlutdeiid
ríkisins í þeim.
Það væru ný vinnubrögð og sam-
ábyrgð Alþingis að slík áætlun væri
lögð fyrir þingið.
Þar með kemur fram vilji stjómvalda
til að viðhalda búskap á svæðinu til
þess m.a. að tengja þéttbýli og Það er
mikilvægt fyrir íbúana en verður að
vera í ákveðnum böndum. Ábyrgð
búfjáreigenda hér á landi er minni en
víðast hvar annars staðar á Vestur-
löndum og hin síðari árhefurorðið vart
vaxandi spennu milli almennings og
bænda vegna lausagöngu búfjár, ekki
sfst vegna umferðarmála.
í takt við tímann
Viðbrögð við þeirri tillögu sem ég
hér hef fjallað um hafa verið tvenns-
konar. Annars vegar að hún sé aðför að
ábúendum, hún skapi ótta hjá fullorðnu
fólki sem óttast um afkomu sína og hún
sé boðskapur um að leggja eigi af
búskap. Hins vegar eins og fram kom í
umsögn Búnaðarþings að tillagan sé
óþörf. Hún er óþörf vegna þess að nú
sé starfandi nefnd sem eigi að móta
tillögur um þessi mál, auk þess sem
brýnt se að friða vegsvæði með griph-
eldum girðingum.
Ég spyr að því tilefni hvort sé eðlile-
gra að skipuleggja beitarsvæði fyrir 14
til 15 þúsund fjár á svæðinu eða girða
af vegi þess landsvæðis sem 2/3 hlutar
landsmanna búa. Svari hver fyrir sig.
Það er líka athyglisvert að Bún-
aðarfélag íslands skuli leggjast gegn
tillögu um áætlun sem lögð yrði fyrir
Alþingi um leið og þeir benda á að
nefnd sé hvort sem er að vinna verkið.
í áætlun sem lögð yrði fyrir Alþingi
kæmi að sjálfsögðu fram tímaáætlun
aðgerða og hver þáttur ríkisvaldsins
yrði í kostnaði við aðgerðir. Þar kæmi
fram vilji stjómvalda ti! að viðhalda
búskap á svæðinu. m.a. að tengja
dreifbýli og þéttbýli.
Samráð og samstaða
Ég hef í umfjöllun minni varðandi
Landnám Ingólfs lagt áherslu á
samvinnu og samstöðu í þessu máli.
Að það á að taka tillit til hagsmuna
allra.
Við höfum Reykjanesið með sinn
viðkvæma gróður, en þar stendur nú til
að girða þvert yfir nesið suður-
svæðunum til vemdar. Við höfum
Kjalames og Kjós þar sem gróðurski-
lyrði eru yfirleitt góð og við höfum
Þingvallasveitina þar sem aðstæður em
enn aðrar. Við eigum að taka tillit til
þessa en það er líka löngu tímabært að
tengja betur saman ábyrgð og réttinn til
landnotkunar.
Við eigum að sameinast um tengja
saman hagsmuni og sætta sjónarmið
íbúanna á þessu þéttbýlasta svæði
landsins og ég tek undir þau orð að
flóra, fána og fólk eigi saman í nánu
sambýli þar sem full tillitsemi ríkir.
Jafnaðarmenn!
Fundur meö
Jóhönnu Siguröardóttur
félagsmálaráðherra,
miðvikudaginn 27. maí
kl. 20.30 í Rósinni
Hverfisgötu 8-10.
KOSNING FULLTRÚA Á
46. ÞING
ALÞÝÐUFLOKKSINS
Dagana 30. og 31. maí n.k. fara fram kosningar fulltrúa Alþýðuflokksfélags Reykja-
víkur á 46. þing Alþýðuflokksins, Jafnaðarmannaflokks íslands.
Kosið verður kl. 13 til 18 báða dagana í Rósinni, Hverfisgotu 8-10.
Listi uppstillinganefndar mun liggja frammi á skrifstofu Alþýðuflokksins 22.-28. maí.
Hægt er að bæta nöfnum á listann til þess tíma.
Samkvæmt lögum flokksins skal kjósa einn fulltrúa fyrir hverja 20 félagsmenn og
jafnmarga til vara.
Við hvetjum alla félaga til að taka þátt í kosningunum og hafa þannig áhrif á hverjir
sitja flokksþingið.
Ákvörðun þessi er í samræmi við lög Alþýðuflokksins, Jafnaðarmannaflokks ís-
lands, og tilkynningu flokksstjórnar, sbr. auglýsingu í Alþýðublaðinu 28. apríl 1992.
28. apríl 1992.
STJÓRN ALÞÝÐUFLOKKSFÉLAGS REYKJAVÍKUR