Alþýðublaðið - 22.05.1992, Blaðsíða 5

Föstudagur22. maí 1992 5
Deilt hefur verið um jöfnunargjaldið í sambandi við EES- samninganna en þessi mynd var tekin í gær þegar Frank Andriesen EB-leiðtogi hitti EFTA-ráðherrana undir forystu Jóns Baldvins Hannibalssonar utanríkisráð-
herra íslands á Hótel Sögu, bændahóteiinu á Melunum.
vannýtta framleiðsluaðstöðu svo þeir
geta ekki fullnýtt sin vinnuafl, bygg-
ingar og ræktarland, þá tel ég að þetta
sé betri leið heldur en að halda verðinu
upþi og lenda í vítahring samdráttar.
Ý msir hafa gengið með þá hugmynd
að lítil verðtengsl væru á mjólkurmark-
aðnum. Reynslan hefur sýnt að það er
ekki svo. Menn hafa hins vegar vitað
að verðlagning á smjöri hefur mikil
áhrif á hvort það selst vel eða ekki
vegna þeirrar samkeppni sem það fær
frá jurtafeiti ýmis konar. Menn héldu
að það sama gilti ekki um mjólkina.
Hins vegar virðist mér að verðstríðið í
sykurdrykkjum og gosi að undanfömu
hafi ýtt mjólkinni meira og meira út af
borðinu.
Mjólkurmarkaðurinn í heild hefur
hins vegar ekki dregist saman nema
u..b. 10% á íbúa sl. 10 ár því nokkur
aukning hefur verið í sölu á ostum alls
konar. Fjölbreytni ostanna hefur vaxið
mjög mikið síðustu áratugi.
Nú stefnir i umtalsverðan flatan
niðurskurð hjá sauðfjárbœndum
þrátt fyrir uppkaupin í fyrra. Hvað
hefur brugðist?
Það sem var ákveðið í fyrra var að
laga svokallaðan heildarfullvirðisrétt
að innanlandsmarkaði. Það var ákveð-
ið að í ár skyldi hann vera 8.600 tonn
og er þar innifalin heimtaka bænda.
Þetta er um 30% niðurskurður á full-
virðisréttinum. Bændur voru handhafar
fullvirðisréttar fyrir um 12.000 tonn.
Hins vegar höfðu margir bændur
gert svokallaða kaupleigusamninga,
sem námu um það bil 1.200 tonnum,
sem voru ýrnist að renna út sfðasta
haust eða renna út nú í haust. Þá hafði
m.a. verið skorið mikið niður vegna
riðu. Framleiðslan hafði því ekki verið
nema um 9.100 tonn en bændur höfðu
sínar tekjur í gegnum þessi 12.000
tonn. Það var vitað að með því að færa
framleiðsluna að innanlandsmarkaði
myndi fullvirðisrétturinn fara niður um
tæp 30%. Hins vegar mátti bústofninn
sem var í fyrra ekki dragast saman
nema um 10% til þess að aðlaga fram-
leiðsluna. Það þýddi að fækka þurfti
ám úr um 550.000 í 500.000 ær.
Bændur hafa ekki að öðru
að snúa
Því var ákveðið að ganga til upp-
kaupa á fullvirðisrétti til að koma í veg
fyrir flatan niðurskurð. Það tókst að
kaupa upp þann fullvirðisrétt nokkum
veginn í fyrra. Það sem veldur hvað
mestum erfiðleikunum núna má kanns-
ki rekja til atvinnuástandsins, menn
hafa ekki að öðru að hverfa. Helnting-
ur þeirra sem höfðu leigt framleiðni-
sjóði réttinn sinn ákváðu að selja ekki
rétt sinn þegar upp var staðið.
Eins ákváðu flestir þeir sem skáru
niður fyrir riðu að byija aftur. Ekki var
reiknað með að þeir kæmu aftur í eins
miklum mæli inn í framleiðsluna
vegna þess að ýmsir voru búnir að vera
fjárlausir lengur heldur en þurfti. Þar
skeði það sama, vegna dapurs atvinnu-
ástands ákváðu þeir að koma í sauð-
fjárræktina aftur. Þannig ætla um 85%
þeirra sem skáru niður fyrir riðu að
koma inn aftur. Það þarf því að skapa
rými fyrir þá í haust og því þarf að
skera niður framleiðsluréttinn að sama
skapi hjá öðrum.
Það getur því farið svo að í haust
þurfi að færa niður framleiðslurétt hjá
bændum um 14-18%, gangi illa að
kaupa hann upp. Þetta er þó mjög mis-
munandi milli svæða vegna þess að við
greiðslumarksúthlutun næsta haust
verður tekið tillit til hvað hefur selst á
hveiju og einu svæði alls árin 1991 og
1992. Ef við tökum t.d. Reykjanesið þá
er búið að fækka fé það mikið að þeir
bændur sem búa t.d. upp í Kjós lenda í
engri niðurfærslu.
Uppkaupamarkmiðum þar er náð.
Hins vegar getur niðurskurðurinn farið
um og yfir 18% á einstökum svæðum
verði ekkert af réttinum þar seldur.
Er ekki réttast að koma á alveg
frjálsu markaðskerfi í landbúnaðin-
um þar sem hver bóndi selur sína af-
urð til þess sem tilbúinn er að greiða
best Jyrir hana?
Ég von að þetta verði aldrei ná-
kvæmlega þannig. Ég held að það sé
ekki raunhæft að fara út í það sem hef-
ur stundum verið kallaður „fijáls mark-
aður“. Ef það eru 3.000 bændur sem
eru að selja og t.d. 10 sem eru að kaupa
þá á þetta ekkert skylt við fijálsan
markað. Fijáls markaður er það þegar
álíka margir vilja kaupa og selja. Slíkt
kerfi er alla vega ekki til í EB eða á
Norðurlöndunum eða Bandaríkjunum.
Umboðs- eða umsýslusala
Hins vegar er til annað kerfi sem við
kunnum að stefna í, sem er umboðssala
eða umsýslusala. Það er rétt að það hef-
ur verið full verðábyrgð á framleiðslu
bænda. Nú verður það hins vegar ekki
lengur til staðar en frá og með í haust
verður ekki um að ræða neina ríkis-
ábyrgð. Hún er því ekki fyrir hendi
lengur.
I dag fer verðlagning alfarið fram í
sexmannanefndinni sem er opinber
nefnd. Það er lögvemdað verð líkt og
samningar um kaup og kjör. Menn geta
spurt sig hvort það væri rétt að það
væm engir kauptaxtar í gildi og hver og
einn vinnuveitandi hefði heimild til að
ráða menn i vinnu á þvf verði sem hann
kýs, sérstaklega þegar það er atvinnu-
leysi.
Ég sé miklu heldur fyrir mér að hlut-
imir þróist út f það að bændur bindist
samtökum um afurðasölu. Það er það
kerfi sem við þekkjum allsstaðar í
kringum okkur, að bændur leggja inn í
umsýslusölu. Þeir eiga þá eða standa á
bak við sláturhúsin og afurðasölumar
en með því er ég ekki að segja að það
geti ekki verið til einkarekin sláturhús,
sem bjóði síðan bóndanum að kaupa
vömna af honum á ákveðnu verði.
Sú hugmynd að hver og einn bóndi
standi í því að selja sjálfur sitt kjöt er að
mínu mati ekki skynsamlegt því það
sýnir sig að þar sem að bændur eru að
selja milliliðalaust em afkoma bænda
lélegri en ella. Það fer einfaldlega svo
mikil vinna í það ef hver og einn bóndi
á að fara að standa í sölu og markaðs-
setningu á sinni eigin vöm. Þó menn
tali um jjessa bölvaða milliliði, sem
taki allt til sín. þá er það bara einn lið-
urinn í verkaskiptingunni og hagræð-
ingunni.
Nú standa fyrir dyrum samningar
um EES og GATT. Munu þeir brey-
ta miklu í landbúnaði?
Varðandi EES-samninginn þá hefur
verið, alveg frá því að við gengum í
EFTA. til ákveðinn listi sem kallaður
var „bókun 2“ þar sem tilteknar vom
þær vömrsem kallaðarem iðnaðarvör-
ur úr landbúnaðarhráefni. Að öðm leyti
náði EFTA-samningurinn ekki til land-
búnaðarvara. Varðandi þessar vömr
höfðu þjóðimar heimild til að beita
ákveðnum breytilegum jöfnunargjöld-
um. Það var heimildarákvæði sem
flestar þjóðir hafa nýtt sér.
Samkeppni á grundvelli
gæða og framlegðar
Breytileg jöfnunargjöld em að þvf
leit ólík tollaígildi að þar er á ferðinni
ákveðin regla sem gildir um notkun
breytilegra jöfnunargjalda. Hún er sú
að tekinn er mismunurinn á skráðu
heimsmarkaðsverði og innanlands-
verði. Síðan má leggja á jöfnunargjald
sem nemur mismuninum á heimsmark-
aðsverðinu og innanlandsverðinu, .e.
rniðað við hráefnisverð. Síðan á sam-
keppnin að vera. eins og þar segir, á
gmndvelli gæða og framlegðar. Það
þýðir að jöfnunargjald má aldrei vera
meira en sem nemur jöfnun á hráefnis-
kostnaði. Þetta er það kerfi sem hefur
verið í gildi í verslun með þessar vömr
á milli landa.
Nú hafa menn deilt um á hvaða
vörur megi setja umrcett jöfnunar-
gjald?
Þegar þessi EES-samningur var í
undirbúningi var okkur sagt að það
yrði beitt breytilegum jöfnunargjöldum
og það yrði einnig gert varðandi þær
vömr sem á listanum em en við ekki
nýtt okkur. Við getum tekið sem dæmi
jógúrt sem er inn á þessum frílista en
við höfum hins vegar bannað að flytja
hana inn þar sem við höfum haft nóg af
henni og á hana hefði átt að setja jöfn-
unargjald.
Óljóst með jöfnunargjaldið
Iðnaðar- og viðskiptaráðherra sagði
einu sinni að hann dæmdi alltaf neyt-
endum í hag ef um væri að ræða svo-
kölluð jaðarmál. Það hafa hins vegar
verið fluttar hingað alls konar vömr
sem hafa lotið jöfnunargjöldum meðal
annarra þjóða en ekki hjá okkur. Við
teljum því að í þeim tilvikum eigi að
nota jöfnunargjaldið. Við höfum hins
vegar áhyggjur af að okkar menn hafi
klúðrað þessu. Því þrátt fyrir að vör-
umar séu inni á þessum frílista þá segir
á öðmm stað að hömlur eða gjöld megi
aldrei verða meiri en þau vom í árslok
1991.
Utanríkisráðuneytið segir núna að
það gildi ekki um vömr sem aldrei vom
fluttar inn. Jógúrt var aldrei flutt inn og
við spyijum því hvemig á að reikna
jöfnunargjald á hana ef að ekki á að
nota jöfnunargjaldakerfið. Þá segja
þeir að það megi bara finna hvað niður-
greiðslumar hafa verið innanlands og
útflutningsbætumar og umreikna það
til jöfnunargjalda. Það hefur verið hug-
mynd um tollaígildi hjá GATT en það
hefur aldrei verið meiningin í þessu
jöfnunargjaldakerfi eins og við er mið-
að í EES. Það kann að vera að það sé
hægt að bjarga þessu fyrir hom. Mér
sýnist þó alveg Ijóst að ekki sé unnt að
setja jöfnunargjöld á allar þær vömr,
sem em á listanum og menn hafa verið
að flytja inn á undanfömum ámm án
jöfnunargjalda,“ sagði Haukur Hall-
dórsson, formaður Stéttarsambands
bænda að lokum 1' viðtali við Alþýðu-
blaðið.
HYUNDAI-bílar á Islandi
Kóreumenn eru í
stórsókn á íslensk-
um markaði
Hvundai, eitthvert stærsta fyrir-
tæki heims er komið með sölu á
nánast annarri hverri einkatölvu
sem hér er seld. - og nú um helgina
kynna Bifreiðar og landbúnaðar-
vélar hf. bfla frá þessu risavaxna
fyrirtæki, sem framleiddi meira en
milljón bfla á síðasta ári.
Hyundai hóf bflaframleiðslu 1967
og hefur vöxtur framleiðslunnar verið
ótrúlega hraður. Hyundai bfla sjá
menn á götum flestra stórborga - og til
sveita.
Bifreiðar og landbúnaðarvélar
bjóða mönnum á fmmsýningu á fjór-
um gerðum bflanna frá Kóreu. stóra
bfla og smáa. Sölumenn B&L sögðu í
gær að hjá Hyundai færi saman „há-
gæði. fallegt útlit - og hagstætt verð“.