Morgunblaðið - 10.09.2000, Blaðsíða 14

14 B SUNNUDAGUR10. SEPTEMBER 2000
MANNLIFSSTRAUMAR
MORGUNB LAÐIÐ
LÆKNISFRÆDI/A/' veruleg umhverfismengun afvöldum lyfja f
Lyfjaleifar
ínáttúrunni
LYF geta mengað náttúruna og um-
hverfi okkar eftir ýmsum leiðum. Par
er einkum um að ræða lyf sem líkam-
"inn skilur út, förgun fyrndra lyfja á
ófullnægjandi hátt, notkun dýralyfja í
náttúrunni (t.d. við fiskeldi í kvíum)
og iðnaðarmengun.
Nýlega voru birtar niðurstöður
ítalskrar rannsóknar þar sem í
ljós kom að fjölmörg lyf voru í mælan-
legu magni í drykkjarvatni eða ám á
Norður-Italíu.
Þetta er ekki fyrsta
rannsóknin sem
gefur svona niður-
stöður en hún ætti
að vera okkur
áminnig um að gera
eftir Mognús þarf miklu betur í
ióhonnsson þessum efnum.
- Þúsundirtonnaaflyfjafræðilegavirk-
um efnum eru notaðar árlega til að
meðhöndla og koma í veg fyrir sjúk-
dóma í mönnum og dýnun. Við eldi
dýra til manneldis er notað mikið af
lyfjum, m.a. sýklalyfjum, hormónum
og lyfjum við snýkjudýrum. Mörg
þessara efna Oyfja) útskiljast óbreytt
eða sem umbreytt en virk efnasam-
bönd, þau dreifast með þvagi og saur
út í náttúruna og valda mengun.
Stundum er lyfjunum bætt í fóðrið og
þegar það er gert, t.d. í fiskeldi, getur
verulegt magn lyfja borist beint út í
náttúruna. I sumum tilvikum er um
iðnaðarmengun að ræða, þ.e. þegar
lyf berast út í náttúruna frá framleið-
anda viðkomandi efna. Þetta gerist
einkum á tvennan hátt, vegna mis-
taka eða þegar framleiðandinn er að
losa sig við gallaða framleiðslu með
sem minnstum tilkostnaði; því miður
eru þekkt dæmi um slíkt. Förgun á
fyrndum lyfjum eða lyfjaleifum sjúkl-
inga er oft ábótavant. Fólki er iðulega
bent á að lyfjabúðir taki við ónotuðum
og fymdum lyfjum til fórgunar en við
kannanir sem gerðar hafa verið er-
lendis hefur komið í Ijós að einungis
hluti lyfjaleifa skilar sér á þennan
hátt. Eg veit ekki til þess að þetta hafi
verið athugað hér á landi. Lyfjaleifar
sem losaðar eru í salemi eða vaska
eða er hent með venjulegu sorpi fara
beint út í náttúmna og valda mengun.
Lyfjaleifum sem skilað er í lyfjabúðir
er hins vegað fargað á mismunandi
hátt eftir því hvaða lyf á í hlut, sum lyf
fara til framleiðandans til endur-
vinnslu en önnur fara í brennslu, sem
veldur oftast mun minni umhverfis-
mengun en ef lyfinu væri fleygt. Þetta
stafar af því að sum lyf em mjög stöð-
ug í náttúmnni og flokkast sem þrá-
virk efni sem geta valdið mengun ár-
um eða áratugum saman. Ekki em
þekkt dæmi um að svo mikið af lyfjum
sé til staðar í drykkjarvatni eða mat-
vælum að neysla þeirra valdi lyfja-
verkun, venjulega er magnið minna
en þúsundasti hluti þess sem þarf.
Sum lyf eru í mælanlegu magni í ám og vötnum.
Þetta er engu að síður vemlegt
áhyggjuefni vegna þess að þó að magn-
ið sé lítið em langtímaáhrif efnanna í
náttúrunni og á líkamann óþekkt.
I ítölsku rannsókninni sem nefnd
var í upphafi vora gerðar mælingar á
16 algengum lyfjum. Mælt var í
drykkjarvatni, árvatni og setlögum í
ám á þremur stöðum í Norður-Italíu.
Af þessum 16 lyfjum vom þijú í mæl-
anlegu magni í drykkjarvatni og ein-
ungis tvö vora ekki mælanleg í neinu
af sýnunum. Þessar niðurstöður valda
fólki töluverðum áhyggjum vegna
þess að hugsanleg langtímaáhrif á líf-
ríkið em óþekkt. Ennfremur hefur
lítið verið gert af svona mælingum og
ástandið gæti þess vegna verið jafn-
slæmt eða jafnvel mun verra annars
staðar. Ýmislegt er hægt að gera til
að draga úr þessari mengun. Beita
má þungum viðurlögum gegn þeim
sem verða uppvísir að vísvitandi um-
hverfismengun með lyfjum, setja þarf
mjög strangar reglur um notkun lyfja
í dýraeldi og draga verður úr slíkri
notkun eins og kostur er og farga þarf
lyfjaleifum á eins hættuh'tinn hátt og
hægt er. Margt af þessu er vissulega
gert nú þegar en við þurfum greini-
lega að gera mun betur en hingað tdl.
Eitt af því sem allir geta gert er að sjá
til þess að lyfjaleifum af heimiiinu sé
skilað í lyfjabúð til förgunar.
líiiND'
HAND
REPAIR
Þýskar fSrðunarvSrur
Ekta augnahára- og augnabrúnalitur,
er samanstendur af litakremi og geli
sem blandast saman, allt í einum
pakka. Mjög auðveldur í notkun, fæst
í þremur litum og gefur frábæran
árangur. Hver pakki dugir í 20 litanir.
Útsölustaðir: Apótek og
snyrtivöruverslanir
ATH. nú! Frá Tana Maskara Stone (Köku-maskari). Þessi (svarti) gamli
góði með stóra burstanum. Uppl. í smáblaði sem fylgir augnbrúnalitnum.
Vatnsþynnanlegt vax- og
hitatæki til háreyðingar. Vaxið
má einnig hita í örbylgjuofni.
Einnig háreyðingarkrem,
„roll-on“ eða borið á
með spaða frá
Frábærar vörur á frábæru verði
Laboratorios byly S.A.
Úlsölustaðir: Snyrtivöruverslunin Nana, Rvik, Líbía, Mjódd, Hringbrautar Apötek, Rima Apótek,
Grafarvogs Apótek, Lyf & heilsa, Álfabakka, Lyf & heilsa, Háteigsvegi 1, Borgarapótek, Álftamýri,
Fína Mosfellsbæ, Gallerl Föröun Keflavík, Sauöárkróks Apótek, Stykkishólms Apótek, Fínar Linur,
Vestmannaeyjum, Árnesapótek, Selfossi.
Fást i apótekum og snyrti- BMr
vöruverslunum um land allt.Bn
Ath. naglalökk frá TíiiiSD fást í tveimur stærðuni
Allar leiðbeiningar á íslensku
Nýjung
Dreifing: S. Gunnbjörnsson ehf. Sími 565 6317
'TÆVL'NllAf hveijuflýgur hún áfram?
Geimstöðin Mír
Áhöfn geimstöðvarinnar Mír kveður.
Associated Press
SOVÉSKA og síðar rússneska geim-
stöðin Mír er enn á lofti og er hvað af
hverju með æ hýrari há. Svarið við
spurningunni af hverju hún flýgur er
einfalt. Það er vegna aðdráttar-
lögmáls Newtons sem togar í hana
inn að jarðarmiðju og vegna annars
lögmáls Newtons.
að yrði meira og kostnaðar-
samara mál ef hún hætti að
fljúga. Stöðin hefur verið
einkum í fréttum út af sífelldum bil-
unum en nær væri að halda henni á
lofti í fjölmiðlum fyrir það að hún er
búin að skila miklu meira og vera
miklu lengur á lofti en hún átti að
gera í upphafi. Hún hefur veitt
mannkyninu miklu meiri reynslu en
annarsstaðar hefur fengist - meðal
annars af áhrifum landdvalar manna
í geimnum. Þar hafa Rússar dvalið
svo að áram nemur og slík reynsla er
dýrmæt forsenda þess að hefja geim-
ferðir manna til annarra reikistjama
svo sem er ráðgert innan tveggja
áratuga. Einmitt nú er verið að
senda næstu geimstöð á braut í hlut-
um og mörgum áföngum. Hún er al-
þjóðaframtak og er upp á amerísku
nefnd ISS (International Space Stat-
ion) og er send og rekin undir forystu
Bandaríkjamanna. Meðal annars
leggja Rússar til nokkra hluta henn-
ar og gengur hægt að hafa þá tilbúna.
Nokkurs kurrs hefur gætt meðal
bandarískra út af því að verið sé að
eyða nokkmm sköpuðum hlut af
mannafla og fé í Mír-stöðina því að
það kynni að taka fé frá ISS-stöðinni.
Tuttugu milljónum bandaríkjadala af
vestrænu fé var varið nýlega, ásamt
rússnesku fé, til að endurgera stöð-
ina svo að hún yrði íbúðarhæf í orðs-
ins vanalega skilningi. Komið verður
fyrir í henni fjarskiptabúnaði og
margvíslegar áætlanir em um nýt-
ingu hennar - þá gjarnan sameigin-
lega nýtingu vestrænna og rúss-
neskra aðila. Rússneska félagið sem
rekur Mír eyðir alls tífaldri téðri
upphæð f að gera upp útbúnað og
auka við hann og þessi vinna fer fram
nú í september. Aætlanirnar um
notkun era margvíslegar og þar er
innifalin bæði taka bíómynda og jafn-
vel em uppi áætlanir um að selja
ferðir í stöðina með hóteldvöl. Sem
stendur lítur út fyrir að farmiðinn og
dvöl einhvern tíma kosti eitthvað á
annan milljarð íslenskra króna en
farmiðinn gildir vel á minnst bæði
fram og aftur.
Ekki þarf að taka fram að stöðin er
full af mælitækjum til vísinda-
athugana og slíkur útbúnaður geng-
ur vart að ráði úr sér í loftleysinu.
Stöðin sér sjálfri sér fyrir orku með
ókjömm af sólarrafhlöðum sem
hanga utan á öllum hlutum hennar. í
miðjunni er eldhús og afþreyingar-
pláss, enn fremur er líkamsræktar-
aðstaða sem er vitaskuld frumskil-
yrði þess að menn komist af í mjög
löngum geimferðum þar eð ella verða
þeir fórnarlömb mikillar vöðvarým-
unar. Aðstaða er til afar fjölbreyti-
legra vísindatilrauna í líf- og læknis-
fræði svo og eðlisfræði. En auk þess
að Mír sé stolt rússnesku þjóðarinn-
ar og vel að merkja orðin tU á þeim
tíma er landið bjó enn við sovéskt
skipulag er aðalástæðan til að nota
eigi hana áfram sú að fáránlegt sé að
henda dýrmætum útbúnaði sem er
þegar kominn á braut um jörðu. Auk
þess sem til reiðu era Soyus-geimför
til að ferja allt sem þaif að og frá og
mikil tækniþekking færi forgörðum
ef Mír væri kastað fyrir róða.