Morgunblaðið - 10.09.2000, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 2000 B 9
Ljósmyncl/V aldimar Leifsson
Thorwald Michelsen að vinna við drykkjarfötuna sem tekur hann um
eitt ár að fullgera. Þetta er sú síðasta sem hann mun gera og að hans
sögn kann enginn annar á austurströnd Grænlands að gera svona grip.
um við hvert hús - og eins og fyrr
segir eru krossarnir á þeim nafn-
lausir. Grænlendingar eru kristnir
en það eimir enn eftir af þeirra fomu
trúarsiðum. Nafnleysið á krossunum
stafar m.a. af því að Grænlendingar
trúa því að þegar einhver deyr þá
endurfæðist hann fljótlega aftur,
kannski í næsta barni sem fæðist.
Barni er þá gjarnan gefíð nafn hins
látna og þar með er hann enn á með-
al okkar. Vegna þess að í börnunum
búa sálir eldra fólks þykir ekki
ástæða til að siða þau - það þarf ekki
að segja gamalli manneskju hvernig
hún á að lifa. Grænlendingar láta
mikið með börnin sín og miðað við
okkar uppeldisvenjur finnst okkur
þau kannski nokkuð óöguð. Einnig
geta fjölskyldumál þeirra verið með
nokkuð lausara sniði en við þekkjum.
Grænlensk hjón sem við kynntumst
eiga t.d. tvær dætur og konan geng-
ur með barn sem á að fæðast í júlí.
Fyrir um ári eignuðust þau þriðju
stelpuna en það þótti föðurnum, sem
er veiðimaður, ekki nógu gott - hann
hafði ekkert með allar þessar stelpur
að gera. Þau gáfu því systur konunn-
ar nýfæddu stelpuna en hún hafði
ekki getað eignast bam. Ekkert þyk-
ir athugavert við þetta svo framar-
lega sem bamið er áfram í fjölskyld-
unni. Mörg fleiri dæmi heyrðum við
um flókin fjölskyldusambönd og
hálfsystkini hér og þar sem líklega
þættu nokkuð einkennileg hér á Is-
landi en of langt mál er að rekja hér.
Þó ferðamenn séu orðin algeng
sjón á götum þorpsins þá er annað
mál með erlend börn - þau era fáséð.
Það sást vel á því hversu vel bömin í
þorpinu fögnuðu komu Önnu Katrín-
ar. Fréttin um komu hennar virtist
fara eins og eldur í sinu um allt þorp-
ið og áður en langt um leið var kallað
á eftir henni: „Anja, Anja“ hvert sem
við fóram og börnin eltu okkur í hóp-
um. Hún var líka fljót að samlagast
krökkunum og lék sér með þeim hve-
nær sem færi gafst. Þau yngri tala
eingöngu grænlensku og Anna Katr-
Anna Katrín með hvolp en hundarnir á austurströnd Grænlands eru af upprunalega sleðahundakyninu.
Útskornir listmunir úr hvalbeini - sk. tupilak - og perlubróderí eru meðal listmuna Grænlendinga.

Um allt þorp cru grafir - eða dysjar - með hvi'tum, ómerktum krossi,
ín bara íslensku en eins og vanalega
hjá bömum þá gengu samskiptin af-
ar vel. Skólastarfinu lýkur ekki fyrr
en um miðjan júní svo Anna varð að
bíða þar til vinir hennar vora komnir
úr skólanum um þijúleytið á daginn.
í Grænlandi eru töluð þrjú afbrigði
af málinu og fólk á mismunandi stöð-
um á landinu skilur ekki hvað annað
nema það hafi lært tunguna sem töl-
uð er á hverjum stað. Austur-græn-
lenska málið er ekki til sem ritmál og
kennslubækurnar eru á vestur-
grænlensku; börnin á austurströnd-
inni þurfa því að læra það mál um
leið og þau læra að lesa á sinni eigin
tungu.
Handverk og
menning þorpsbúa
íslenskir ferðamenn sem koma til
Kulusuk koma flestir í dagsferð og fá
því rétt smjörþefinn af þessu samfé-
lagin nágranna okkar. En jafnvel
þótt ferðirnar séu stuttar þá era þær
engu að síður mikilvægur liður í að
efla tengsl á milli landanna og skiln-
ing okkar á þessu samfélagi okkar
næstu nágranna.
Dagsferðirnar hefjast á því að
gengið er frá flugvellinum - eða farið
á hundasleða, eftir aðstæðum. Síðan
er aðalgata þorpsins gengin út á
enda, að þorpskirkjunni, og þar er
stansað. Leiðsögumaður ferðarinnar
segir þá frá þorpinu og menningu
Grænlands og siðan gefst fólki færi á
horfa á trommudansara þorpsins
leika listir sínar, skv. fornri hefð, á
kletti við hafið eða inni ef þannig
viðrar. Að því loknu er gengið til
baka. A leiðinni hitta ferðalangar
auðvitað þorpsbúa sem fara nær allir
gangandi ferða sinna því aðeins örfá-
ir bílar era í þorpinu. Fólkið er af-
skaplega vingjarnlegt og allir heilsa
en nánari verða kynnin varla í stuttri
dagsferð. Rétt við flugvöllinn er nýtt
og fallegt hótel og þar er eini veit-
ingastaður þorpsins. Þangað fóram
við eitt kvöldið og fengum ekta
danska máltíð.
Margir þorpsbúar era mjög hagir
útskurðarmeistarar og skera sér-
stakar styttur - túpilka - og skart-
gripi úr hvalbeinum. Verðmætastir
era munir úr náhvalstönn því hún er
fágætari en aðrar hvaltennur. Græn-
lendingar mega veiða sér til matar
öll þau dýr sem eru í umhverfi þeirra
og nýta þá afurði sem þeir geta haft.
af veiði sinni. Tennur og bein era því
notuð til listmunagerðar og selskinn-
in era verkuð og úr þeim saumaðar
fallegar flíkur og margs konar mun-
ir. Mikill happafengur er að fá ís-
bjarnarskinn því þau era ekki auð-
fengin og því hægt að selja fyrir háa
fjárhæð. Veiðarnar sjá ekki nema að
litlu leyti fyrir þörfum þorpsbúa og
segja má að á austurströnd Græn-
lands sé engin verðmætasköpun sem
heitið getur, m.a. vegna þess hversu
lágt verð er á selskinnum. Þetta hef-
ur m.a. haft þær afleiðingar að unga
fólkið flykkist brott. Margir telja að
það eina sem hugsanlega gæti
skapað verðmæti væri aukin