Morgunblaðið - 28.09.1997, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
EYÐIBÝLI
DULÚÐIN kringum eyðibýlin heillar mig; hvemig náttúran og
tíminn hafa sameinast við að brjóta niður þessar byggingar sem
eitt sinn vom reisulegar." Það er Nökkvi Elíasson sem er að út-
skýra þetta áhugamál sitt sem felst í því að taka myndir af eyði-
býlum víðsvegar um landið, en hér gefur að líta nokkrar mynda
hans.
í átta ár hefur Nökkvi verið að „safna“ eyðibýlum þegar tími
hefur gefist til, en hann er annars menntaður rafeindavirki og
starfar við klippingar hjá Stöð 2. Ljósmyndun hefur lengi verið
áhugamál og hann segist hafa laðast af hálfhrundum byggingum
þar sem honum þóttu þær myndrænar og henta fyrir svarthvíta
ljósmyndun. „Það má segja að byggingarnar gefi myndunum
þann ljóðræna blæ sem ég sækist eftir.“
Þegar tími gefst til hefur Nökkvi farið í leiðangra; skoðað á
korti hvar hugsanlega gætu verið áhugaverðir staðir og rennt
síðan á staðinn. „En það er ekki nóg að þar séu eyðibýli, umhverfið og birtan þurfa að vera
áhugaverð en svo er ekkd alltaf.
Þá kemur líka oft íyrir þegar ég er á ferð um landið, að ég sé yfirgefin býli og þá leggur mað-
ur bflnum og tekur fram myndavélina.
Það kemur nú æ oftar fyrir að Nökkvi sér hvar búið er að ryðja niður eyðibýlum sem hann
hefur myndað. „Þá fýkur venjulega í mig,“ segir hann. „Myndefnið er farið og tækifærið til að
taka aðra mynd að eilífu glatað. En tilfinningin er þó blendin, því ég náði þó að mynda húsin áð-
ur en þau voru eyðilögð - og fyrir mér verða myndimar dýrðmætari fyrir vikið."
í VAÐLAVÍK.
Hvernig
maður
heimsækir
eyðibýli á
haustmorgni
í FÁSKRÚÐSFIRÐI.
ÞAÐ Á AÐ skoða eyðibýli á lognkyrrum haust-
morgni, þegar vindur sefur á heiðum og tröll
blunda í klettum. Á slíkum morgnum skynjar mað-
ur söguna sem býr í feysknu timbri, ryðguðu báru-
járni og morkinni steypu; maður á að vakna á und-
an sólinni, hella uppá kaffi, smyrja ofaní bitaboxið,
smeygja sér í þykka peysu, stinga landakorti og
sjónauka á sig, fara út, gangsetja bílinn: aka útúr
steypunni og hverfa inní kyrrð landsins.
Það á ekki að aka alveg að eyðibýlinu, heldur
ganga upp heimkeyrsluna sem er kannski horfin
undir gras. Húsið getur verið steinsteypt, á tveimur
hæðum, og steypan þá víða skellótt, flestar rúður
brotnar, hurðin skökk og fúin í falsinu; það er
strompur á þakinu en ekkert sjónvarpsloftnet. Ég
minnist svona sérstaklega á loftnetið, því fólk er
alltaf jafn hissa að sjá svoleiðis fyrirbæri
á þaki eyðibýlis. Sjónvarpið er nefnilega
nútíminn en það er eins og fólk trúi því
ekki, að nútúninn getur líka farið í eyði.
Maður á að standa í dyragættinni og
segja upphátt: Það held ég nú, og bæta
við eftir stundarþögn: Hér sé guð. Þetta
gerir maður vegna þess, að það er
tryggara að fara með eitthvað þjóðlegt
í yfirgefnum húsum. Síðan er best að
þreifa fyrir sér með fætinum, kanna
burðarþol gólfsins áður en gengið er
inn. Og maður á að fara þögull milli
herbergja, drepa fingurgómum á veggi, stijúka yf-
ir hillur, klappa kolaeldavélinni, heilsa skelfdri
mús, halla sér upp að dyrastöfum og að lokum
standa við brotna rúðu í stofunni og horfa út. Þeg-
ar fótakið er hljóðnað seytlar þögn eyðibýlisins inní
þig. Og þá heyrist ekkert nema andardráttur þinn
og þetta veika hljóð þegar geislar morgunsólar
skera sig á rúðubrotum. Maður lokar augunum og í
eitt augnablik er liðinn tími ekki liðinn; húsið lifnar
við: Það gengur einhver um gólfið fyrir ofan, karl-
maður ræskir sig í næsta herbergi, kaffiilm leggur
úr eldhúsinu og barn hlær. Síðan verður allt sem
áður og maður stendur við brotna rúðu í húsi, sem
áratugum saman hefur staðið óvarið fyrir slætti
regnsins og barsmíðum vinda. En þetta furðulega
augnablik hefur kennt manni, að þó fólk yfirgefi
hús og skilji það varnarlaust eftir, þá er það fullt af
minningum. Og minningar lifa í veggjum, glugga-
kistum, lifa í braki gólfsins, lifa og hverfa ekki fyrr
en húsið hrynur, fyrr en grasið vex yfir rústirnar
og allt verður eins og það var í upphafi.
En það er langt þangað til að grasið vex yfir
steinsteypta og tvflyfta eyðibýlið. Og eftir að hafa
skoðað húsið, sest maður uppvið vegg í haustbirt-
unni, hellir snarpheitu kaffinu í málið, fær sér
brauðsneið með kæfu, fer síðan inná sig og dregur
fram vasapela fullan af íslensku brennivíni; lokar
augunurn, sýpur á, opnar augun og þá situr hann
við hlið manns, bóndinn sem flutti suður fyrir
mörgum árum. Auðvitað löngu dáinn en það er
alltflagi; maður ók nefnilega útúr gnýi steypunnar
og inní kyrrð landsins og sýndi eyðibýlinu þá virð-
ingu sem því ber. Og maður situr þarna dágóða
stund með dánum bónda og við tölum kannski um
þá makalausu töfra sem búa í lognkyrrum haust-
morgnum við eyðibýli.
Jón Kalman Stefánsson
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 1997 B 13