Morgunblaðið - 28.09.1997, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MEETUS-fossar sem eiga fáa sína líka í veröldinni.
A EFTIRLAUNUM UM ASTRALIU
á fallna trjáboli sem voru holir að
innan. Ég er rúmlega 190 cm á hæð
og með því að tylla mér á tær og
teygja handleggina eins hátt og ég
gat, rétt náði ég frá botni upp í
topp á einum slíkum bol. Það er til
ágætismynd af mér við þessa iðju
sem ég get því miður ekki birt.
Dótturdóttir min, sem er illa haldin
af unglingaveikinni, rak upp skræk
þegar til greina kom að senda mynd-
ina með greininni og sagði: „Afi þó,
þú ætlar þó ekki að birta þessa
mynd í Mogganum, hún er ýkt hall-
ærislegi" Og það er víst öruggara
að sjá til þess að barnabömin geti
látið sjá sig á götu án hauspoka.
Tasmaníudjöflar í mannsmynd
Við fómm síðan og skoðuðum
Port Arthur en þar vom þeir saka-
menn sem voru álitnir hættulegastir
geymdir.
Bresk yfirvöld vom mjög ströng
í öryggisgæslunni í þessum fanga-
búðum. Yfirmönnum hersveita vom
gefin ákveðin fyrirmæli um að þegar
fangaverðir vom valdir á þennan
stað skyldu mestu hrottarnir valdir
og á þeim var víst enginn skortur.
Vinátta eða jafnvel kunningsskapur
milli fanga og fangavarða var litinn
homauga og til þess að koma í veg
fyrir slíkt var skipt reglulega um
fangaverði. Fjöldi fanganna sem
urðu að gista þetta helvíti á jörð var
um 12.500.
Þegar við gengum um þessar
gömlu fangabúðir var sem ill-
mennskan lægi ennþá í loftinu. Ég
get ímyndað mér að svipað andrúms-
loft sé þar og í Dachau og fleiri
fangabúðum nasista þó svo að ég
hafi aldrei komið þangað. Ég er
ekki viss um að ég kæri mig um
það eftir þessa reynslu.
Fangarnir voru látnir þræla
myrkranna á milli og ennþá má sjá
árangur erfiðis þeirra. Þeir byggðu
til dæmis elstu brú sem er að finna
á eyjunum 1823 og er elsta brú sem
enn er í notkun í gervallri Ástralíu
og einnig elsta vitann. Þetta eru
glæsileg mannvirki miðað við þann
tíma sem þau voru reist, en glæsi-
leikinn fellur í skuggann af þeim
þjáningum sem vitað er að gerð
þeirra kostaði.
Fangabúðimar í Port Arthur voru
stofnaðar áríð 1830 og voru reknar
í 47 ár eða þar til 1877. Fangarnir
þar voru einvörðungu karlkyns.
Þetta voru menn sem höfðu framið
glæpi á Englandi og ekki látið sér
segjast, heldur héldu uppteknum
hætti eftir að til Ástralíu var komið.
Þetta voru því síbrotamenn síns
tíma.
Staðurinn var valinn þar sem
hann var afskekktur og föngunum
var talin trú um að hafið milli eyjar-
innar og meginlandsins væri mor-
andi í mannætuhákörlum. Einnig
voru allar undankomuleiðir, sem
voru fáar, varðaðar af grimmum
hundum og ekki elskulegri vörðum.
Refsingar voru í þyngri kantinum
ef einhver fanganna lét það eftir sér
að víkja frá þeim ströngu reglum
sem þeim voru settar, nánari útlist-
anir á þeim verða látnar liggja milli
hluta með tilliti til lesenda.
Upp úr 1860 fóru fangabúðimar
í Port Arthur að láta á sjá. Sumir
fanganna höfðu afplánað sinn dóm
og yfírgáfu staðinn. Þeir sem eftir
voru, vora sjúkir, gamlir og hrein-
lega geðbilaðir eða svo uppgefnir
að Port Arthur breyttist smám sam-
an í hæli fyrir óvinnufæra karlmenn.
Gullæðið
Fijálsir innflytjendur til Tasmaníu
höfðu lengi kvartað yfír fanganý-
lendunni. Töldu að fangarnir tækju
vinnu frá fólki sem virkilega þyrfti
að vinna fyrir sér, en kvartanir
þeirra reyndust árangurslausar.
Þá fannst gull á eyjunni. Bresk
yfírvöld voru ekki lengi að sjá að
í síðasta pistlinum úr
Astralíureisu sinni segir
Eyjólfur Jónsson frá
sex daga ferð til Tasman-
íu þar sem hann fræddist
bæði um einstaka sögu
þessarar sérstæðu eyjar
o g myrka fortíð hennar
og sá ummerki margra
ára þrælkunar og harð-
ræðis sem fangar í Port
Arthur máttu sæta.
GARÐARNIR í Tasmaniu eru stolt eyjarbúa og þeirra aðferð til að gleyma myrkri fortíð eyjarinnar.
hennar og manngæska sem ég kunni
best að meta. Að eignast svona vin
þegar maður er ferðalangur í ann-
arri heimsálfu er meira virði en orð
fá lýst.
Þegar ég lagði af stað til Tasman-
íu þann 8. febrúar ók hún mér á
flugvöllinn og þar sem töf varð á
fluginu lagði hún það á sig að bíða
með mér og við sátum og drukkum
kaffí og spjölluðum, þannig að biðin
leið eins og örskot.
Tasmanía er engu lík
Tasmanía var tengd meginland-
inu með eiði þar til fyrir 13.000
árum. Þá braut sjórinn það niður,
en eiðið hafí gert það að verkum
að ýmsar dýrategundir áttu greiðan
aðgang til eyjarinnar og nú lifa þar
dýr sem eru útdauð á meginlandinu.
Eyjan er 66.000 ferkílómetrar að
stærð og þar búa 480.000 manns.
Þar af búa 129.000 í höfuðborginni
Hobart og 97.000 í borginni Lance-
ton. Mikið er um smábæi og sveita-
býli og eyjan er mjög fijósöm, þótt
fjöllótt sé. Meðalhiti yfír árið er um
20-25° og því mun bærilegra þar
en á meginlandinu þar sem hitinn
getur orðið yfírþyrmandi yfir há-
sumarið. Það verður aldrei mjög
kalt á Tasmaníu, en þó geta pollar
verið ísilagðir á morgnana í júlí. Það
MINNISMERKIÐ um þá sem fjöldamorðinginn drap í fyrra. íbúar
Port Arthur sjá til þess að ný blóm eru ávallt við krossinn.
telst víst varla til tíðinda á sumum
stöðum á íslandi.
Landslag eyjarinnar er mjög fjöl-
breytt, mikið um fjöll og skóga.
Trén geta orðið mjög stór og mikil
um sig. Til að mynda rákumst við
EFTIR heimkomuna frá
Kengúrueyju slakaði ég
á í smátíma og na.ut lífs-
ins í Adelaide. Ég hef
ekki áður getið eins
besta vinar sem ég eignaðist í ferð-
inni, en það var kona að nafni Mary
Pilgrim, sem er næsti nágranni Joe.
Hún er fimmti ættliður frá fyrstu
fijálsu innflytjendunum og á átta
systkini sem öll eru bændur í New
South-Wales. Mary skar sig úr
systkinahópnum að því leyti að hún
og maður hennar, sem nú er látinn,
bjuggu í Adelaide og ráku blómlega
límósínuleigu. Maiy hefur haldið
rekstrinum áfram eftir lát manns
síns, en þau voru bamlaus, og reynd-
ist mér mjög vel þann tíma sem ég
dvaldi í Ástralíu. Hún veitti mér
aðgang að faxtæki sínu sem gerði
mér kleift að vera í stöðugu sam-
bandi við ættingja mína heima á
íslandi. Ennfremur sá hún til þess
að mér var ekið í límósínum á flug-
velli og annað sem ég þurfti að fara
og tók á móti mér í glæsikerrunum,
það var gaman að ferðast eins og
poppstjarna í smátíma, en það urðu
samt fagnaðarfundir hjá mér og
gamla Saabinum mínum við heim-
komuna. Þetta var ferðamáti sem
ég hafði vitanlega ekki vanist, en
ég verð að játa að það var vinátta
Töfrar Tasmaníu