Morgunblaðið - 17.04.1993, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. APRÍL 1993
33
---S***
SJON ARHORN
Gæðavara úr sjávarfangi er
forsenda framtíðarmarkaða
Fiskur er talinn til hollustufæðu, því er talið að neysla á fiski verði mikilvægur þáttur í neyslu-
munstri fólks í framtíðinni.
ÞEGAR FYLGST er með um-
ræðum hér um mikilvægi fisks
sem útflutningsvöru, virðist hún
aðallega snúast um óskilgreind
markaðsátök en ekki um fisk-
inn, afurðina sjálfa, né heldur
hvað þurfi að gera til að auka
verðmæti hans sem útflutnings-
vöru. Fiskurinn er og verður
okkar helsta útflutning^svara
næstu árin, það er því nauðsyn-
legt að umræða fari fram um
meðferð og vinnslu á físki og
hvert stefni á erlendum mörkuð-
um á næstu árum.
í erlendum tímaritum, bæði
breskum og bandarískum, þar sem
fiskneysla er tekin til umræðu ,og
reynt að sjá fyrir fiskneyslu í fram-
tíðinni, kemur fram að neysla á
fiski muni aukast á næstu árum.
Þar segir að neytendur séu þegar
farnir að huga mun meira að holl-
ustu fæðunnar en áður. Fiskurinn
er talinn til kjörfæðu vegna hjarta-
vænna fítusýra hann muni því fá
verðugan sess á matborði fólks,
ef gæðin standast kröfur neytenda.
Markaðsátök á
fiskmörkuðum
í bandarískri markaðsskýrslu
frá 1991 er getið um 10 helstu
útflutninglönd fískafurða til
Bandaríkjanna árið 1989. Inn-
flutningur var mestur frá Japan,
þá Kanada, Ráðstjórnarríkjunum,
Suður-Kóreu, Bretlandi, Frakk-
landi, Tævan, Ítalíu, Ástralíu og
Mexíkó. ísland var þar ekki á blaði.
í þessum skýrslum og öðrum kem-
ur fram að Asíulönd ætla sér stór-
an hlut í sölu fiskafurða í Banda-
ríkjunum og þau hafa stóraukið
útflutning sinn þangað. Þau leggja
sig greinilega mjög fram við að
gera fískafurðimar þannig úr garði
■ að þær falli að smekk bandarískra
neytenda, enda er mörgum þeirra
hrósað fyrir gæði.
íslands er getið í tengslum við
sölu á þorski til Bandaríkjanna svo
og áhrif kvótakerfís við Islands og
önnur Norður-Evrópulönd og aust-
urströnd Kanada, og samdrátt í
þorskafla og hátt verð á þorski.
En þar er líka haft eftir íslenskum
fískseljendum að þeim hafí gengið
svo vel að selja fiskinn til Mið-
Austurlanda og til Evrópu, þar sem
verðlag hefur verið hátt, að ekkert
hafi verið eftir fyrir bandaríska
markaðinn!
Skammsýni að vanrækja
trausta markaði
Það hefur verið mikil skamm-
sýni, til lengri tíma litið, að hafa
vanrækt bandaríska markaðinn
eins og gert hefur verið að undan-
förnu. Með því að halda þeim
markaði opnum, hefði verið auð-
veldara að skipuleggja framleiðsl-
una betur fram í tímann og halda
hér meiri stöðuleika. Einnig hefði
átt að rækta þann markað betur
og þróa nýjar fisk- og sjávarafurð-
ir á sama hátt og Asíulöndin hafa
gert með góðum árangri.
Þróun krefst þolinmæði. Trú á
hæfni okkar eigin fólks hefur aldr-
ei verið okkar styrkur. Fljótfenginn
gróði hefur líka lengi villt okkur
sýn. Það er að koma okkur í koll
nú þegar samdráttur er að verða
í sölu á lítt eða óunnum fiski til
Evrópulanda.
Tengsl verðfalls á fiski og
gæða fisksins
Mikið verðfall á físki hlýtur ann-
ars að vera umhugsunarefni. Getur
verið að orsakir verðlækkunar stafí
ekki eingöngu af auknu framboði
eða hafa gæði tvífrysts físks verið
hluti af verðfallinu. Ef gæðafiskur
hefði komið á borð neytenda Evr-
ópulanda er ekki að efa að þeir
hefðu nýtt sér lágt verð þegar það
stóð þeim til boða.
Hafa innlendir fiskseljendur
nokkurn tímann haft fyrir þvi að
kynna sér gæði tvífrysta fisksins
eins og hann lítur út þegar hann
er kominn á borð erlendra neyt-
enda?
Viðhorf neytenda,
markaðssetning og gæði
Bandaríkjamenn eru mjög
skipulagðir og þeir eru stöðugt að
kanna markaðina. Hin mikla sam-
keppni sem þar ríkir um markaði
og athygli neytenda, hvetur til
stöðugra kannana m.a. á neyslu-
munstri neytenda og viðhorfum til
ákveðinna vöru- og fæðutegunda.
Kannanir gera framleiðendum
auðveldara með að framleiða vöru
sem neytendum gæti þótt eftir-
sóknarverð og geta þeir skipulagt
markaðssetningu með markvissari
hætti en annars væri hægt.
Þennan þátt bæði vanmetum við
ogvanrækjum.
I bandarískum könnunum sem
gerðar voru á fískneyslu í Banda-
ríkjunum seint á síðasta áratug,
kemur fram að neytendur telja
ferskleika fisks mikiívægasta eig-
inleikann. Könnuð voru viðhorf
neytenda og þar kom fram að þeir
sem borða físk sögðust leggja
mesta áherslu á ferskleika fisksins
og settu hann efstan á lista (eða
96%), bragð fersk físks var talið
mjög mikilvægt (hjá 92%), næring-
argildi mjög mikilvægt (hjá 57%)
og verðið var mikilvægt atriði hjá
50 prósentum þeirra sem spurðir
voru. Þeir sem ekki borða fisk
sögðu að þeim geðjaðist ekki að
lyktinni.
Um 46 prósent aðspurðra sögð-
ust oft verða fyrir mjög miklum
vonbrigðum með gæði á þeim
ferska fiski (þ.e. fiski sem aldrei
hafði frosið) sem þeir höfðu keypt,
og tveir þriðju sögðu að það væri
erfitt að meta ferskleika út frá
útliti fiskins. Sami fjöldi sagðist
myndu borða meira af fiski ef þeir
gætu treyst á gæðin.
Neytendur þurfa aukna
fræðslu
í niðurstöðum þessara kannana
kemur fram að mikið skortir á að
neytendur fái næga fræðslu um
hráefnið, hvernig meta eigi gæðin,
meðferð vörunnar, geymsluaðferð-
ir og ekki síst matreiðslu á físki.
Fræðsla er einnig nauðsynleg
þeim sem meðhöndla fískinn áður
en hann kemur á disk neytenda.
Gæðin byggjast á réttri meðferð á
fiskinum, hvort sem er við veiðar,
í fískvinnslustöðvum, hjá seljend-
um, í matvöruverslunum, á heimil-
um, sjúkrastofnunum, í mötuneyt-
um eða á veitingastöðum. Bent er
á fjölmargar leiðir til að koma
fræðslunni á framfæri. Kennslan
getur verið í formi bæklinga, fyrir-
lestrahalds, myndbanda og með
sámkeppni í matreiðslu fiskrétta
svo eitthvað sé nefnt.
Á árunum 1983-1988 varð mik-
il aukning á neyslu á fiski vestan
hafs, en það dróg úr neyslu þegar
framboð á fiski minnkaði. Sjávar-
fang eins og fískur er mjög við-
kvæm verslunarvara og hvorki
framleiðendur eða seljendur geta
fyrirhafnarlaust snúið við þróun
sem verður á neyslumunstri neyt-
enda þegar sveiflur verða í fram-
boði matvæla eins og físki. Áhersl-
ur verður því að leggja á stöðugt
framboð vörunnar og heilnæmi
afurðanna. Verðið skiptir einnig
máli. Ef fiskverð hækkar t.d.
vegna aukinnar eftirspumar þá
mun það einnig þýða að gerðar
verða auknar kröfur til framleið-
enda um sölu á betri físki og jafn-
ari gæðum. Neytendur munu gera
kröfur til þess að fá físk sem er
peninganna virði.
Hertar gæðakröfur í
viðskiptalöndum
í ljósi þessara upplýsinga um
gæðakröfur er fyllsta ástæða til
þess að hafa verulegar áhyggjur
af viðbrögðum neytenda við tví-
frystum fiski sem sendur hefur
verið héðan á Bandaríkjamarkað.
Það tekur mörg ár að vinna traust
neytenda á ákveðinni vöru eða
vörumerki, en aðeins eina
skemmda vörusendingu til að rífa
niður margra ára uppbyggingar-
starf. Þetta á ekki aðeins við mark-
aði í Bandaríkjunum, heldur einnig
hér á landi og annars staðar.
í Bandaríkjunum er verið að
herða gæðakröfur bæði á innlend-
um og innfluttum matvælum eins
og fiskafurðum. Það er því nauð-
synlegt að mun meira opinbert
eftirlit verði með framleiðslu mat-
væla sem flutt verða út á erlenda
markaði (og innlendan markað
líka). Setja verður gæðastaðla sem
neytendur geta treyst. Við þurfum
að geta treyst á ákveðna markaðs-
hlutdeild. Það ætti að vera hægt
með því að fylgjast betur með
umræðu sem nú fer fram um
stefnu í markaðsmálum, þar sem
reynt er að spá fram í tímann um
þróun í fisksölumálum fram á
næstu öld. Ef við höldum rétt á
málum getur fiskurinn verið áfram
okkur gullnáma.
Markaðurinn um árið 2000
í bandarískum spám í markaðs-
málum (spáin getur átt við önnur
vestræn lönd) segir að framleiðslu-
iðnaðurinn standi nú á krossgöt-
um. Það sem markaðurinn hefur
tekið sem sjálfgefíð síðustu 30-40
árin, sé að taka breytingum og
muni taka miklum breytingum á
næstu árum.
Ein ástæðan er sögð vera sú,
að aldurskipting þjóðarinnar er að
breytast. Yngri neytendahópurinn
er að færast yfir í hóp miðaldra
neytenda. En um leið færist
eyðslufjármagn yngri neytenda-
hópsins yfír í hóp hins miðaldra,
þroskaða og kröfuharðari mark-
aðshóps.
Markaðurinn er sagður illa und-
irbúinn undir þessa breytingu.
Hann hefur fram til þessa, bæði í
framleiðslu og auglýsingum, ein-
beitt sér að því að ná til yngri
neytenda, það hefur þýtt góð við-
skipti - þar til nú. Markaður hinna
ungu minnkar, þeim ungu fækkar
vegna þess að fjölskyldur eiga
færri böm en áður. Neytendur sem
koma úr hópum hinna bammörgu
eftirstríðsára eru að eldast. Eftir-
stríðskynslóðin sem fyrir ekki alls
löngu var á aldursbilinu 18-34 ára
em nú komin upp í 35-54 ára
markaðshópinn og um aldamót
verður hún komin í enn hærri ald-
ushópa.
Markaðsbreytingar
Þessi breyting sem er að verða
á aldursskiptingu í þjóðfélaginu
mun valda því að um aldamót mun
þriðjungur þjóðarinnar vera í hópi
miðaldra neytenda, 35-64 ára, og
það verður sá aldurshópur sem
mun hafa mestu peningaráðin.
Eftirstríðskynslóðin verður þá
komin á sextugsaldurinn og upp-
arnir í dag á fímmtugsaldurinn
með aðrar kröfur til lífsins. Álitið
er að þessi vel stæði og þroskaðri
markaðshópur muni leggja auknar
áherslur á heilbrigðari lífsstíl og
góða heilsu og hann mun sækjast
eftir matvælum sem eru allt í senn,
heilnæm, bragðgóð, fítuminni og
næringarrík. Talið er að allur iðn-
aður sera tengist heilsu og hollustu
muni blómstra. Markaðurinn muni
því á næstu árum þurfa að fylgj-
ast náið með sérstöku óskum þessa
þroskaða og vel stæða markaðs-
hóps sem gera mun miklar kröfur
um gæði.
Nýtum betur eigin auð
Þessar breytingar verða ekki
aðeins í Bandaríkjunum, þær eru
fyrirsjáanlegar í öðrum vestrænum
viðskiptalöndum þar sem lífsstíll
er svipaður. Framleiðendur og
fískseljendur í öðrum löndum
reyna að sjá fram í tímmann þegar
þeir meta framleiðslu sína. Kann-
anir eru undirstaða skipulags í iðn-
aði og því má ekki gleyma að fram-
tíð er orðin að nútíð fyrr en varir
þegar vinna á að þróun nýrra af-
urða. Það er því ekki eftir neinu
að bíða. Neysla fískafurða er talin
munu verða mjög mikilvægur þátt-
ur í neyslumunstri fólks í framtíð-
inni ekki síst frá heilsufræðilegu
sjónarmiði. Þetta er Asíuþjóðum
vel ljóst og vinna þær að því að
auka hlutdeild sína á mörkuðun-
um. Það gætum við líka gert - sem
sitjum að einum auðugustu físki-
miðum heims.
Það eru fleiri fisktegundir í sjó
en þorskur og ef við nýtum þær
ekki finna aðrar þjóðir leið til að
gera það. m. Þorv.
__________Brids_____________
Arnór Ragnarsson
Bridgefélag Hafnarfjarðar
Mánudaginn 5. apríl var spilað í
Stefánsmótinu og er staðan eftir ann-
að kvöldið eftirfarandi: A-riðill:
HalldórEinarsson - Guðmundur Þorkelsson 104
Hulda Hjálmarsdóttir - Ólína Kjartansdóttir 67
Þórarinn Sófusson - Friðþjófur Einarsson 61
Jón lngþórsson - Amon Þorfmnsson 50
Jón Sigurðsson - Jens Sigurðsson 49
B-riðill:
Sófus Bertelsen - Sigriður Guðmundsdóttir 11
Edda Jónasdóttir - Véný Lúðvíksdóttir 10
AmarÆgisson-ÞorvarðurÓlafsson 3
N.k. mánudag 19. apríl verður hald-
ið áfram með Stefánsmótið og að venju
hefst spilamennskan kl. 19.30 og er
spiiað í íþróttahúsinu v/Strandgötu.
Bridgeklúbbur Fél. Eldri
borgara, Kópavogi
Þriðjudaginn 6. apríl sl. var spilaður
tvímenningur og mættu 20 pör. Spilað
var í tveim 10 para riðlum og urðu
úrslit í A-riðli:
ÁmiJónasson-StefánJóhannesson 128
ÞórarinnÁmason-BergurÞorvaldsson 124
Gunnþórunn Erlingsd. - Þorsteinn Erlingsson 120
HelgaÁmundad. - Hermann Finnbogason 120
í B-riðli:
Heiður Gestsdóttir - Stefán Bjömsson 137
Sigurlín Ágústsd. - Guðm. A. Guðmundsson 122
Garðar Sigurðsson - Eysteinn Einarsson 116
Ásta Erlingsdóttir - Helga Helgadóttir 106
Meðalskor í báðum riðlum 108.
Bridsdeild Rangæinga
Spilamennsku vetrarins lauk með
þriggja kvölda tvímenning. Sigur
hlutu Daníel Halldórsson og Viktor
Björnsson sem tóku glæsilegan enda-
sprett síðasta kvöldið:
Hæstu skor fengu:
Daníel Halldórsson'- Viktor Bjömsson 193
Lilja Halldórsdóttir - Maria Halldórsdóttir 181
Indriði Guðmundsson - Pálmi Steinþórsson’ 180
KjartanJóhannsson-SævarJónsson 180
Lokastaðan: Daniel - Viktor 517
Einar Pétursson - Helgi Skúlason 506
Gunnar Andrésson - Gfsli Guðjónsson 497
Indriði - Pálmi 495
Bridsdeild Rangæinga óskar öllum
bridsspilurum gleðilegs sumars og
vonandi hittast menn og konur hress
við spilaborðið næsta haust!
Stjórnanda þáttarins þakkar deildin
gott samstarf í vetur.
Bridsfélag Breiðholts
Sl. þriðjudag var spilaður eins
kvölds tvímenningur. Efst urðu eftir-
talin pör:
BaldurBjartmarsson-HelgiSkúlason 142
Friðrik Jónsson - Guðjón Jónsson 124
Valdimar Sveinsson - Gunnar B. Kjartansson 121
GuðjónSiguijónsson-lngvarlngvarsson 116
Næsta þriðjudag hefst þriggja
kvölda vortvímenningur.
Bridsfélag Suðurnesja
Gísli Torfason, Jóhannes Sigurðs-
son og Logi Þormóðasson hafa tekið
forystu í meistaramóti félagsins í tví-
mennihgi en mótið er tæplega hálfn-
að. Staða efstu para er nú þessi:
Gfsli - Logi - Jóhannes 38
GuðjónJensen-KjartanSævarsson 28
Karl Karlsson - Karl Einarsson 23
Pétur J úlísson - Eysteinn Eyjólfsson 22
GunnarSiguijónsson-HögniOddsson 18
Gísli Halldórsson - Guðjón Jónasson 17
Keppni þessi er einnig spiluð með
forgjöf og þar eru nýliðamir okkar
Gísli Halldórsson og Guðjón Jónasson
langefstir en þeir eru með hæstu forg-
jöfina 310. Staðan í forgjafarkeppn-
inni:
Gísli - Guðjón 327
Ingimundur Eiríkss. - Randver Ragnarss. 260
GuðjónJensen-KjartanSævarsson 248
Helgi Guðleifsson - Gestur Rósinkarsson
208 Þorgeir Ver Halldórss. - Bjami Kristjánss. 206
Hæstu skor síðasta spilakvöld fengu
Kallamir (feðgamir Karl Einarsson
og Karl Karlsson) samtals 40 stig,
Gfsli og Jóhannes 34 og orgeir Ver
og Bjami 18 stig.
Næsta spilakvöld er í Stapanum nk.
mánudagskvöld kl. 19.30.