Morgunblaðið - 11.09.1992, Qupperneq 17

Morgunblaðið - 11.09.1992, Qupperneq 17
MOHQUN»liAi)U) FÖS'CUiPAQUR l^ ^PTfíMBBR'1,9^2 a? Stórvirki er útgáfa þjóðsagna og ævintýra Jóns Arnasonar í sex bind- um sem hann bjó til prentunar ásamt Bjarna Vilhjálmssyni. Þegar hann fann að bækur skorti til þeirr- ar kennslu sem hann átti að ann- ast, brá hann skjótt við og bætti úr skortinum. Þannig samdi hann, til að mynda, kennslubækur í merk- ingarfræði og hljóðfræði og gaf út sýnisbók til að kenna lestur hand- rita. En mesta afrek hans, og það verk sem lengst mun halda nafni hans á lofti, er íslensk orðabók handa skólum og ahnenningi. sem út kom 1976. Önnur útgáfa, „aukin og bætt“, kom síðan 1983. Þetta er algert brautryðjandaverk, fyrsta stóra orðabók tungu vorrar með íslenskum þýðingum, ómetanleg handbók öllum þeim sem lesa og skrifa íslenskt mál. Árna hefur tek- ist merkilega vel að skýrgreina hvert orð í stuttu máli, og það er vissulega mikilvægt að svo vel skyldi til takast, því að skýrgrein- ingar þessarar bókar munu í ríkum mæli móta aðrar íslensk-íslenskar orðabækur um langa framtíð. Það sýnir hina miklu hógværð Árna Böðvarssonar að á titilblaði er hann aðeins kallaður „ritstjóri" bókarinn- ar, þó að nafn hans hefði með réttu mátt letrast sem bókarhöfundar með stórum störfum efst á blaðinu. Að sjálfsögðu hefur hann notið að- stoðar ýmissa góðra manna svo sem samviskusamlega er rakið í formál- um beggja útgáfnanna, en engu að síður er þessi bók hans verk og engra annarra. Vegna þessa lítil- lætis höfundar hefur bókin venju- lega verið kennd við útgefandann og kölluð „Orðabók Menningar- sjóðs“. En nú hafa íslensk stjórn- völd drýgt þá dáð að tortíma hinni gömlu og þjóðnýtu Bókaútgáfu Menningarsjóðs, og kemur þá af sjálfu sér að næsta útgáfa verður réttilega nefnd Orðabók Árna Böð- varssonar. Kynni okkar Árna urðu ekki náin á skólaárum okkar, enda staðfesti hann ráð sitt ungur og tók að lifa fyrir fjölskyldu sína og sín marg- háttuð störf. Eftirlifandi kona hans er Ágústa Árnadóttir frá Látalæti á Landi, og eignuðust þau tvö börn, Ernu námsstjóra í menntamála- ráðuneytinu og Sigurð lækni. Áður átti Ágústa eina dóttur, Kolbrúnu Haraldsdóttur, sem nú er fulltrúi hjá Hollustuvernd ríkisins, en henni var Árni sem faðir. Síðar á ævinni efldust kynni okkar Árna með venslum, og þá hittumst við oft á góðum stundum og ég lærði til hlít- ar að meta hina miklu kosti hans, mannúð hans, geðprýði og umburð- arlyndi. Við fráfall hans er sár harmur kveðinn að konu hans, börnum og barnabörnum, og þjóðin öll syrgir góðan dreng sem enn hefði átt eftir að vinna henni margt til nytsemdar ef honum hefði gefist lengri aldur. „En lærdómsverk hans lengur/ hjá lýðum vara/ en graflet- ur á gijóti." Og það var svo sem staðfesting á þjóðhollustu hans og lífshamingju, að rétt um þær mund- ir er hann tók banamein sitt á liðnu vori birtist síðasta rit hans, íslenskt málfar, einkar aðgengileg handbók um meðferð íslenskrar tungu sem vissulega á eftir að verða mörgum til leiðbeiningar. Jónas Kristjánsson. Minningarorð geta ekki tjáð söknuð okkar þegar góður vinur er látinn. Samt sem áður finn ég hjá mér sterka þörf til að senda hinstu kveðju og þökk til Árna Böðvars- sonar nú þegar harmafregnin um dauða hans hefur borist mér. Fyrir mér var hann fulltrúi þess besta sem býr í íslenskri þjóð. Hann var málfræðingur að mennt, einn af mestu málamönnum íslands, hann var lifandi merkisberi sögu landsins og hefða og hann bjó yfír ítarlegri þekkingu og djúpum skilningi á náttúru þess. En framar öllu var hann hinn sanni vinur, greiðvikinn og örlátur. Ég kynntist Árna og frú Ágústu 1981. Þau voru vinir Þorgerðar eig- inkonu minnar. Árni og Þorgerður höfðu verið samkennarar við Menntaskólann við Hamrahlíð í mörg ár og Árni verið fararstjóri í ótal ferðum Hamrahlíðarkórsins. Um þetta leyti vann ég að þýðingu minni á Geisla Einars Skúlasonar og hafði ætlað mér það nær óvinn- andi verk að snúa þessu tyrfna skáldverki yfír á norsku auk þess sem ég skrifaði um skáldið og til- urð Ijóðsins. Það var fyrst og fremst Árna að þakka að mér tókst þetta. Ég sat heima hjá þeim hjónum kvöld eftir kvöld og við fórum yfír verkið í smáatriðum, ræddum orðaval, og ég naut þekkingar hans á íslensku máli og bókmenntum. Síðar hjálpaði hann mér oft og við margvísleg verkefni. Nú síðast með íslandsbókina mína sem er nýkomin út í Ósló. Árni fór yfír allt handritið í vor. Hann vildi ekki hætta við það sem hann hafði lofað mér þrátt fyrir að veikindin gerðu honum mjög erfitt fyrir að lesa og skrifa. Hann skrifaði athugasemdir sínar og leiðréttingar þar til kraftar hans þrutu. Ég fékk einnig að ferðast með Árna bæði um ísland og önnur lönd. Það var á kórferðunum sem við ferðuðumst saman í útlöndum. Þar var hann hin styrka stoð Þorgerðar og kórfélaganna og leysti margan vandann sem upp rís þegar 60-70 ungmenni eru á tónleikaferð um ókunn lönd. Hann var sá besti ferðafélagi sem hægt er að hugsa sér, lifandi og áhugasamur um lönd- in sem við heimsóttum. Tungumál- ið, sagan, landafræði, jarðfræði, atvinnulíf, listir — hann hafði áhuga á öllu. í bókahillu minni er ensk-jap- önsk orðabók, minning um göngu- ferð okkar um götur Tókýó. En það eru ferðirnar um ísland sem ég man best. Það var ógleym- anlegt að fara með honum um Njáluslóðir vorið 1986. Við fórum þessa ferð með norskum vini, dr. philos. Per Amdam, sem var gestur minn þá í Norræna húsinu og kom hingað til að halda fyrirlestur um Björnstjerne Björnson. Dr. Amdam hafði undirbúið sig vel fyrir ferðina til íslands og það voru mikil forrétt- indi að fá að hlusta á þessa tvo lærðu menn sem endursögðu Njáls- sögu og lýstu atburðum hennar á svo lifandi hátt að við sáum þá fyr- ir okkur í landslaginu. Þeir Árni og Amdam bjuggu báðir yfir hæfi- leikanum að hrífast, hæfíleika sem því miður er alltof sjaldfundinn en einkennir þá fáu menntamenn sem hafa varðveitt með sér barnslega undrun yfir sköpunarverkinu og gleðina yfir að geta orðað hugsun sína og þekkingu. Nú eru þeir báð- ir horfnir, söknuðurinn er sár. Hann var svo fróður hann Árni, en hann miklaðist aldrei af þekk- ingu sinni og kunnáttu. Honum var það sönn gleði að fræðast og miðla fróðleik sínum. Hann var óvenju- lega hlédrægur maður, lítillæti hans var slíkt að hann fékk aldrei þá viðurkenningu sem hann verðskuld- aði. Nú, þegar hann er allur, áttum við okkur á hve mikill missirinn er. Hann var sveitastrákurinn sem varð háskólamaður, orðabókarrit- stjórinn sem kenndi okkur málið sem honum þótti svo vænt um, málfarsráðunauturinn sem gætti tungunnar, alþjóðavinurinn sem tók þátt í esperanto-hreyfingunni en varðveitti í sálu og sinni það besta úr íslenskri sveitamenningu: Vin- semdina, umhyggjuna fyrir öðrum og tengslin við náttúruna. Ég minn- ist með gleði ferðar um Suðurland sem við fórum saman fyrir fáum árum til að heimsækja staði sem tengjast ætt Ágústu og Þorgerðar. Þarna var Árni í essinu sínu, hann var eins og lifandi alfræðiorðabók sem gat frætt okkur um alla hluti allt frá bergtegundum og jöklum til persóna og atburða í íslendinga- sögunum þar sem greint er frá þeim stöðum sem við ferðuðumst um. 1. ágúst heimsótti hann okkur í síðasta sinn með Ágústu sinni. Hann var mjög veikur en jafn örlát- ur í vináttu sinni og ávallt. Síðasta frásögn hans var um fyöllin heima á bernskuslóðum hans. Hann lýsti hvernig sólin brá birtu sinni yfir þau á daginn og hvernig þau virt- ust fjarlægjast og berast til stjarn- anna á nóttunni. Þetta var undarleg lýsing og okkur fannst sem hann heyrði radd- irnar sem kölluðu hann aftur þang- að sem hann kom — til jarðarinnar undir Qöllunum, til himinsins lýs- andi með stjörnum eilífðarinnar. Það var eins og hann væri að kveðja. Við Þorgerður færum fólkinu hans, Ágústu og bömunum, okkar innilegustu samúðarkveðjur og þökkum þá náð að hafa átt Árna að vini. Knut Odegárd. Kveðja frá íslenskri málnefnd Árni Böðvarsson, málfarsráðu- nautur Ríkisútvarpsins, fæddist í sveit, stundaði menntaskólanám utan skóla og lauk prófí í íslenskum fræðum. Ferill hans er líkur ferli margra af hans kynslóð, sem eiga rætur í sveit og hafa brotist til mennta. Þessir menn hafa sett svip á íslenskt þjóðlíf á þessari öld, og Árni var þar enginn eftirbátur jafn- aldra sinna. Hann er meðal þeirra sem mótað hafa málræktarstarf á síðari hluta aldarinnar. Alþekktir eru þættir hans um daglegt mál í Ríkisútvarpinu, og ófáir eru þeir sem nutu kennslu hans á ýmsum skólastigum. Árni ritaði margar bækur og greinar um málfræði, og ekki síst um málvöndun og mál- rækt. Hann var aðalhöfundur ís- lensk-íslenskrar orðabókar sem kennd er við Menningarsjóð, og skömmu áður en hann lést kom út bók sem ber heitið íslenskt málfar. Áhrif hans á þróun íslenskrar mál- notkunar á þessari öld eru því ómæld. Hann átti sæti í íslenskri málnefnd frá 1990 til dauðadags. Fyrir hönd málnefndarinnar vil ég þakka honum allt starf hans að málefnum íslenskrar tungu. Það var unnið af einlægum áhuga og elju- semi. Kristján Árnason, formaður Islenskrar málnefndar. Árni Böðvarsson, cand. mag., málfarsráðunautur Ríkisútvarpsins, lést 1. september sl. Árni fæddist 15. maí 1924 að Giljum í Hvol- hreppi í Rangárvallasýslu og voru foreldrar hans Böðvar Böðvarsson Jónssonar, bóndi þar, og kona hans, Gróa Bjarnadóttir Bjarnasonar. Lengst bjuggu þau hjón að Bolholti á Rangárvöllum, árin 1931—1950, og voru þau síðustu ábúendur á þeim bæ. Orð fór af gáfum Gróu og Böðvar yngri er í Rangvellinga- bók sagður skrafhreifinn og fróð- leiksfús, bókhneigður og fróður um margt. Árni Böðvarsson var afkastamik- ill fræðimaður, rithöfundur og kennari og munu væntanlega þeir sem vit hafa á minnast starfa hans á þeim vettvangi. En allir harma hve brátt hann hvarf af sjónarsviði. Menningarleg áhugamál Árna voru mörg og nutu ýmis félög ráða hans og atorku. Þakklátum huga minnist ég nú, og aðrir samheijar, samstarfs okkar í Oddafélaginu hin síðustu ár, sem því miður reynast verða hans síðustu æviár. Árni Böðvarsson var einn frumkvöðla og stofnenda Oddafélagsins sem stofn- að var í Odda á Rangárvöllum full- veldisdaginn 1. desember 1990 eft- ir undirbúning um nokkurt skeið. En Héraðsnefnd Rangárvalla- sýslu hafði ályktað um haustið og ákveðið „að stefna að því af alefli að hefja hið forna fræðasetur, Odda á Rangárvöllum, til vegs og virðing- ar á ný með því að efla þar smám saman miðstöð fræða og fræðslu á sviði náttúruvísinda og sögu“. Árni var frá upphafí í stjóm félagsins, máttarstólpi, boðinn og búinn að skrifa og tala málefninu til fram- dráttar og einn aðalhöfunda að stefnuskrá félagsins. í „Goða- steini“, héraðsriti Rangæinga 1991, er greinin „Oddafélagið" eftir Árna Böðvarsson og lýsir hann þar hug- mynd um samstarf fræðigreina — samstarf sem tengdist hinum sögu- SJÁ BLS 29 Bílamarkaóurinn Smiðjuvegi 46E v/Reykjanesbraut, Kópavogi, sími 671800 OPIÐ SUNNUDAGA KL. 2 - 6 Plymouth Laser RS Twin Cam 16v '90, grásans, 5 g., ek. 32 þ. mílur, rafm. í öllu o.fl. Glæsilegur bíll. V. 1490 þús. stgr., sk. á ód. MMC Galant GLSí '89, blásans, 5 g., ek. 49 þ., rafm. í öllu o.fl. V. 950 þús. stgr., sk. á ód. Volvo 440 GLT ’89, rauður, 5 g., ek. 38 þ., álfelgur, rafm. í rúðum o.fl. V. 930 þús., sk. á ód. Chevrolet Suburban '85, 6.2 diesel, brúnn (tvílitur), sjálfsk., ek. 94 þ., 3V? tonna spil o.fl. Gott eintak. V. 1980 þús., sk. á ód. »H1 Honda Civic GL ’91, blasans, sjálfsk., ek. 22 þ., sóllúga, rafm. rúður o.fl. V. 920 þús. MMC Pajero V-6 '90, svartur, 5 g., ek. 7 þ., 31“ dekk, rafm. rúður o.fl. V. 1800 þús. stgr. MMC Colt GTi 16v '90, steingrár, 5 g., ek. 43 þ., vökvast., álfelgur o.fl. V. 1050 þús., sk. á ód. ÚRVAL GÓÐRA BIFREWA Á MJÖG GÓÐUM STGR.AFSLÆTTI M. Benz 190E ’89, blásans, sjálfsk., ek. 63 þ., ABS, læst drif, rafm. i rúðum o.fl. V. 2.3 millj., sk. á ód. MMC Lancer 4x4 Hlaðb. '91, rauður, 5 g., ek. 27 þ., rafm. í öllu o.fl. V. 1080 þús. stgr. Toyota Corolla XL '92, 5 dyra, blásans, 5 g., ek. 11 þ., vökvast., central o.fl. Sem nýr. V. 920 þús. stgr. Chevrolet Blazer Tahoe '84, sjálfsk., gott ástand. V. 950 þús., sk. á ód. Honda Civic CRX '88, 5 g., ek. 72 þ., sóllúga o.fl. Fallegur bíll. V. 840 þús. stgr. Subaru 1800 GL station ’88, 5 g., ek. 82 þ., álfelgur, rafm. í rúðum o.fl. V. 790 þús. stgr. Toyota 4runner '91, 6 cyl., sjálfsk., ek. 25 þ., ýmsir aukahl. V. 2.350 þús., sk. á ód. Vantar á skrá og á staðinn árg. ’SS-’SZ. Á morguriy laugardagy verbur opnaður einn glæsilegasti módel- og tískuskóli landsins SUÐURLANDSBRAUT 50 SÍMAR 677799 & 677070 MODEL MYND Það þarf ekki mörg orð um Model-mynd! Kennarar eru nýkomnir frá John Robert Power tísku- og módelskóla í San Francisco. f fyrsta sinn á íslandi! Haldin verður fyrirsætukeppni í öllum aldurshópum herra og dömu: 4-6 ára, 7-9 ára, 10-1 2 ára, unglinga og 16-25 ára. Eldri nemendur athugið! Innritun hafin á „Kondor", sem einungis þeir, sem búnir eru meö 3. stig, komast á. Innritun stendur yfir frá kl. 10-12 og 13-18. Módel mynd er félagi í M.A.A.I. VeríÖ Velkomin! SUÐURLANDSBRAUT 50 SÍMAR 677799 & 677070

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.