Morgunblaðið - 31.05.1988, Blaðsíða 58

58
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. MAÍ 1988
Anna S.
dóttir -
Fædd 30. desember 1896
Dáin 16. maí 1988
Einn vetur, vist á heimili hús-
varðar Flensborgarskóla og hús-
móður staðarins. Aldrei gleymist,
gleymist. Ég var ungur. Áður geng-
in tíð bemskunnar. Hvað veit 16
vetra sveinn? Heimsstyijöld að baki,
kreppuár, lífsbarátta. Hvað veit ég
um það? Mótlæti, missi ástvina,
stopul atvinna, fiskþvottur í frost-
köldu vatni. Hvað veit ég um það?
Leiftur frá liðinni tíð. Hvemig
- minnist ég Önnu Jónsdóttur? Þekkti
ég þessa konu yfírleitt? Hvað á að
segja að leiðarlokum? Ekki var
Anna Jónsdóttir sú kona sem bar
vandamál sín á torg. Hennar um-
hyggju nutu allir aðrir frekar en
hún sjálf. Þeir sem lítils vom meg-
andi nutu óskiptrar samúðar henn-
ar. Hljóðiát er saga húsmóður
kreppukynslóðar. I Hávamálum
segin Hugurinn einn það veit er
býr í hjarta nær einn er hann sér.
Þeir sem nutu skjóls heimilis þeirra
Önnu og Stefáns í Flensborg vissu
að bjuggu þeir hjarta nær. Eg man
ákveðinn undarlegan hugblæ falinn
í orðum þeirra foreldra minna í
Tungu þegar rætt var um Önnu og
Stefán á Bergþórshvoli, en á Berg-
þórshvoli í Búðakauptúni í Fá-
skrúðsfírði hófu þau búskap.
Stundaglas tímans mældi þeim
margar stundir austur þar, mislang-
ar og misgóðar. Það held ég sem
þessi orð skrifa að þar hafí þau
einnig munað glaðar stundir og víst
er að traust voru tiyggðabönd sem
þau hjón tengdust fólki þar á staðn-
um. Hveiju örlög ráða enginn veit.
Anna og Stefán fluttust til Hafn-
arfjarðar þar sem hann gerðist hús-
vörður í Flensborgarskóla. Ég
dvaldi hjá þeim einn vetur. Stefán
var föðurbróðir minn og naut ég
hjá þeim hjónum báðum þess atlæt-
is sem ég ekki kann orðum yfír að
koma. Síst er ofmælt og víst að
satt er, að Önnu var mannbætandi
að kynnast. Ég tíunda ekki hér
dagsetningar eða ártöl. Það hygg
ég að aðrir geri sem vel er til þess
treystandi.
Lofíð þrejittum að sofa. Ég bið
þess að hinn mikli eilífi andi vemdi
djúpan svefn Önnu Jónsdóttur.
Örðvana að leiðarlokum minn-
umst við systkinin Önnu, heimilis
hennar og Stefáns.
Elínborgu Stefánsdóttur og
hennar fjölskyldu vottum við okkar
dýpstu samúð.
Megi mining Önnu, hrein og tær,
vaka innra með okkur sem eftir lif-
um.
Ég kveð Önnu.
Friðmar Gunnarsson
Anna Jónsdóttir var fædd 30.
desember árið 1986 á Borgarfírði
eystra. Foreldrar hennar vom Ás-
laug Steinsdóttir og Jón Jónsson,
sem bjuggu þar lengst af, en síðast
á Fáskrúðsfírði. Em ættir þeirra
raktar í Ættum Austfírðinga enda
vom þau Austfirðingar í húð og
;i hár. Anna, sem var bæði greind og
námfús, hefði tæplega átt kost á
skólagöngu ef óvænt happ hefði
ekki borið að höndum. Árið 1909
settist Þorsteinn M. Jónsson að á
Bakkagerði og stofnaði þar ungl-
ingaskóla og gerðist árið eftir skóla-
stjóri bamaskólans þar. Þorsteinn
var, sem kunnugt er, mikill mennta-
frömuður og vom því fræðslumál í
plássinu í sérlega góðum höndum.
Minntist Anna hans með þakklæti
jaftian síðan.
Árið 1922 giftist Anna Stefáni
Pálssyni frá Tungu í Fáskrúðsfírði.
~'Var hann §órði f röð tólf systkina
sem upp komust, sonur Elínborgar
Stefánsdóttur og Páls Þorsteinsson-
ar, sem lengi bjuggu í Tungu við
mikia rausn. Þau Stefán settust að
á Búðum í Fáskrúðsfírði og þar
fæddust þeim tvær dætur, Áslaug,
sem þau misstu 10 ára, og Elín-
borg, sem gift er Guðmundi Bene-
Jóns-
Minning
diktssyni lækni. Þau Elínborg og
Guðmundur eiga fjögur uppkomin
böm, Steindór verkfræðing, dr. frá
Tækniskólanum í Lundi, Áslaugu,
sjúkraþjálfara, Þómnni, við fram-
haldsnám í söng- og tónlistarfræð-
um í Ameríku, og Guðrúnu, sjúkra-
þjálfara.
Þau Anna og Stefán fluttu til
Hafnarfjarðar árið 1945 er Stefán
varð húsvörður við Flensborgar-
skólann. Þau bjuggu í rúmgóðri
íbúð í kjallara skólahússins og er
ég var sendur til náms í Flensborg
var mér jafnframt komið í fóstur
til þeirra Önnu og Stefáns. Er mér
ljúft að minnast þeirra vetra er ég
dvaldi hjá þeim, svo menntandi sem
þeir vom fyrir mig. Við skólann
vom þá ágætir kennarar og í skóla-
húsinu var Bæjarbókasafn Hafnar-
Qarðar þar sem ég sat löngum
stundum. En síðast en ekki síst
minnist ég samvistanna við þau
Stefán og Önnu og Pál afa minn,
sem dvaldi hjá þeim öll þau ár og
allt til þess er hann dó 97 ára gam-
all. Var Anna að sjálfsögðu mið-
punktur heimilisins, sem var nokk-
uð sérstakt að því leyti m.a., að
aldursmunur elsta og yngsta heimil-
ismannsins var um 90 ár, en Stein-
dór dóttursonur hennar var oft á
daginn hjá henni, þá 2-3ja ára.
Anna var mjög vel gefín, fróð
og minnug og dvöl mín hjá þeim
að öllu leyti lærdómsrík, svo ég hef
oft sagt að þessi ár hafí verið minn
eini sanni háskóli.
Nokkm síðar, eða upp úr 1960,
fluttu þau til Kópavogs þar sem þau
bjuggu í nábýli við dóttur sína og
tengdason. Stefán lést árið 1973
og flutti Anna þá til þeirra og naut
sérstakrar umönnunar hjá þeim þar
til hún flutti fyrir tveimur ámm í
Sunnuhlíð, Dvalarheimili aldraðra í
Kópavogi. Hrakaði heilsu hennar
hin allra síðustu ár, enda árin orðin
mörg. Síðast þegar ég sá hana, sem
var að vísu fyrir nokkmm ámm,
var hún þó vel málhress og gladd-
ist yfír velgengni dótturbama sinna,
sem vom henni mjög kær.
Blessuð sé minning hennar.
Páll Skúlason
Góð kona er gengin og í þessu
tilfelli góð mágkona. Anna Jons-
dóttir, mágkona mín, andaðist á
hjúkmnarheimilinu Sunnuhlíð í
Kópavogi 16. maí síðastliðinn á
nítugasta og öðm aldursári. Mér
er bæði ljúft og skylt að minnast
hennar og þakka samfylgdina að
leiðarlokum. í raun gæti ég komist
auðveldlega frá því með því aðeins
að vitna til orða Benedikts Tómas-
sonar, fyrrverandi skólastjóra í
Flensborgarskóla, er hann viðhafði
í minningargrein um Stefán mann
hennar 2. mars 1973, en þar seg-
ir: „Hann var frábærlega vel
kvæntur eins og allir kunnugir vita
og hjónaband hans og heimilislíf
var eftir því.“
Anna Sveinhildur, eins og hún
hét fullu nafni, var fædd í Brúnavík
við Borgarfjörð eystra 30. desemb-
er 1896, dóttir hjónanna Áslaugar
Steinsdóttur og Jóns Jónssonar er
vom bæði borgfírskrar ættar. Vom
þær nöfnumar Anna og Anna
Guðný Guðmundsdóttir, kona Hall-
dórs Ásgrímssonar alþingismanns
eldri, bræðradætur og miklar vin-
konur alla ævi. Áslaug og Jón eign-
uðust 5 börn sem nú em öll látin.
Þau vom: Gunnsteinn, Anna
Sveinhildur, Sigurborg, Ámbjörg
og Sigrún.
Snemma á búskaparámm sínum
fluttu foreldrar Önnu í þorpið
Bakkagerði í Borgarfirði þar sem
faðirinn stundaði sjómennsku og
daglaunavinnu eftir því sem til
féll og þar ólust systkinin upp.
Ekki var veraldarauður í búi en
systkinahópurinn hraustur, táp-
mikill og sérlega vel greindur.
Anna átti þess ekki kost að njóta
langrar skólagöngu, en það var vel
nýtt sem föng vom á. Hún var í
unglingaskóla 12 til 14 ára undir
handleiðslu Þorsteins M. Jónsson-
ar. Þar með var hinni eiginlegu
skólagöngu lokið en við tók skóli
lífsins.
Margir róma Borgarfjörð eystra
fyrir náttúmfegurð, má þar til
nefna Dyrfjöllin og ekki dregur það
úr ljóma þeirra að listamaðurinn
Jóhannes Kjarval hefur með sínum
meistarahöndum fest mynd þeirra
á léreft, en hann var sem kunnugt
er uppalinn í Borgarfirði. Þá má
nefna Álfaborgina, merkilega
klettaborg í jaðri þorpsins. Anna
minntist þess að þær nöfnur hefðu
oft átt leið út að Álfaborginni með
ljóðabækur, sest undir hamravegg-
inn og lesið. Ég spurði hvert hefði
verið uppáhaldsljóðskáld hennar.
Hún sagði að því væri vandsvarað,
en á þeim tíma hefði það líklega
verið Kristján Jónsson. Borgar-
íjörðurinn er stuttur og opinn fyrir
úthafínu. Norðaustan hafaldan
veður þar inn og brimið svarrar
við klettótta strönd. Snjóþyngsli
em þar oft mikil á vetmm en sum-
ur hlý þegar sunnanþeyrinn andar
og sólin vermir. Anna bar ávallt
mikinn hlýhug til Borgarfjarðar
og Borgfírðinga.
Árið 1918 flutti Anna til Fá-
skrúðsfjarðar þar sem hún átti
eftir að lifa og starfa um árabil. Á
undan henni var þangað komin
Þorgerður Sigurðardóttir frænd-
kona hennar, en hún var gift Stef-
áni Jakobssyni, útgerðarmanni og
kaupmanni á Búðum. Til þeirra fór
Anna og vann við verslunina og
heimilishaldið hjá þeim heiðurs-
hjónum. Þama kynntist Anna Stef-
áni Pálssyni bóndasyni í Tungu,
sem þá var ungur og glæsilegur
maður, uppalinn í tólf systkina
Fæddur 15. febrúar 1913
Dáinn 23. maí 1988
Með nokkmm línum vil ég minn-
ast frænda míns Guðmundar Guð-
jónssonar. Guðmundur var einn af
13 bömum hjónanna Halldóru
Hildibrandsdóttur og Guðjóns
Jónssonar sem bjuggu í Garða-
stræti 13 í Reykjavík. Systkini
hans sem em látin vom Brynhild-
ur, Sigríður, Selma, Clara, Heið-
veig, Móeiður, Ragnheiður og
Birgir. Eftirlifandi systkini hans
em Guðleif, María, Regína og
Bergþóra.
Eins og nærri má geta, hefur
oft verið þröngt í búi hjá svo stórri
fjölskyldu. Það var því áfall fyrir
þennan stóra hóp að missa foreldr-
ana þegar stór hluti bamahópsins
var ungur að aldri. Það kom því i
hlut þeirra eldri að ala önn fyrir
þeim yngri. Við þessar aðstæður
ólst Guðmundur upp með yngri
systkinum sínum.
Guðmundur bjó nær alla sína tíð
í Garðastræti 13 og var ávallt
sannur Vesturbæingur. Ekki var
skólagangan löng og fór hann
snemma að vinna ýmis störf en
hópi við hinar þokkalegustu að-
stæður á þess tíma mælikvarða.
Hinn 30. september 1922 héldu
þau Anna og Stefán brúðkaup sitt
og settu saman heimili á Búðum.
Lengst af bjuggu þau í húsi sem
þau áttu og nefnt var Bergþórs-
hvoll. Stefán stundaði þá skrif-
stofu- og afgreiðslustörf hjá nafna
sínum Jakobssyni meðan sá at-
vinnurekstur stóð. Um þessar
mundir flytja foreldrar Önnu og
flest systkini að Búðum og áttu
þar heimili um árabil í sambýli við
Stefán og Önnu.
Anna og Stefán eignuðust tvær
dætur, Áslaugu sem var fædd 20.
september 1924 og Elínborgu sem
fædd er 30. september 1927. Sú
sára raun var lögð á þau hjón að
Áslaug lést úr skarlatssótt tæpra
10 ára, mikið efnisbam. Elínborg
er gift __ Guðmundi Benediktssyni,
lækni. Á þeirra ágæta heimili naut
Anna fagurs ævikvölds í rúm 13
ár, eftir að hún missti mann sinn,
umvafín elskusemi þeirra hjóna og
Qögurra bama þeirra sem vom
hennar augasteinar og yndi.
En hverfum aftur austur á Fá-
skrúðsfjörð. Ég var þá enn heima
í Tungu og milli heimilanna Tungu
og Bergþórshvols voru tíðar sam-
göngur og góð frændsemi. Sagt
er að þá ein báran rís sé önnur
vís. Eftir dótturmissinn varð Stef-
án fyrir því óláni á besta skeiði
ævinnar að á hann lagðist þrálátur
og erfiður sjúkdómur, liðagigt, sem
þjáði hann árum saman svo að
hann var löngum lítt eða ekki
vinnufær og öðm hvom á sjúkra-
húsi. Þótt hann næði síðar nokk-
urri heilsu varð hann þó aldrei
samur og áður. Við þessar aðstæð-
ur sýndi Anna hver afburðakona
hún var. Með hyggindum og dugn-
aði vann hún fyrir heimilinu, stund-
aði mann sinn sjúkan og var þó
fremur veitandi en þiggjandi. Mér
fannst heimilið á Bergþórshvoli
stundum minna á opna greiðasölu
þar sem þó var aldrei tekin króna
fyrir veittan beina, slík var gest-
risnin á heimilinu. Samgöngur
vom þá næstum allar með strand-
ferðaskipum. Er ég ræddi þessi
mál mörgum ámm síðar við mág-
konu mína sagði hún: Ég reyndi
alltaf að eiga eitthvað með kaffínu
þegar von var á skipi.
Það lætur að líkum að kona með
jafn góða greind og mannkosti,
sem Anna hafði til að bera, væri
kvödd til starfa í þágu samfélags-
ins. Má þar til nefna að um árabil
var hún formaður kvenfélagsins á
Búðum.
Árið 1944 réðst það að þau Stef-
án og Anna flytja suður. Var að
þeim mikill söknuður fyrir Tungu-
vann þó lengst sem hafnarverka-
maður hjá Eimskipafélagi íslands.
Alltaf var Guðmundur vel að sér
um gang þjóðmála og fylgdist vel
með. Hann var mikill Dagsbrúnar-
maður og studdi málstað verka-
fólks. Mér er minnisstætt þegar
ég á unga aldri heimsótti systkinin
í Garðastræti 13 hve heitar þjóð-
málaumræðumar voru hjá Guð-
mundi og hve kappið var mikið.
Knattspymuáhugi Guðmundar
var alltaf mikill og studdi hann
KR enda mjög liðtækur knatt-
spymumaður á unga aldri. Birgir
bróðir hans, oftast kallaður
Bommi, var velþekktur knatt-
spymumaður. Það var gaman að
fara með Guðmundi á gamla Mela-
völlinn og fylgjast með þegar hann
hvatti sína menn til dáða.
Fyrir nokkuð mörgum áram
slasaðist Guðmundur við vinnu
sína og stundaði ekki vinnu eftir
það. Eftir að systumar Heiðveig
og Selma féllu frá var tómlegt í
Garðastrætinu og ekki heyrðist
lengur hinn gamalkunni kliður af
samtölum og köllum systkinanna.
Nú hafa systkinin kvatt húsið
sem afí þeirra Hildibrandur Kol-
heimilið og aðra góðvini fyrir aust-
an. Þetta veit ég enda þótt ég
væri þá farinn að heiman og sest-
ur að hér á Blikastöðum. Árið
1945 réðst Stefán sem húsvörður
við Flensborgarskólann í Hafnar-
fírði. Því starfí gegndi hann í 16
ár. Þar hófust kynni þeirra Bene-
dikts Tómassonar, skólastjóra, sem
fyrr segir. Enn langar mig að vitna
í minningargrein Benedikts: „En
þótt ég sé Stefáni þakklátur fyrir
gott starf, er mér nú miklu ríkara
í huga persónulegt þakklæti til
þeirra hjóna beggja fyrir vináttu
þeirra. Skólastjóri og húsvörður
Flensborgarskóla bjuggu þá í
skólahúsinu hvor á sinni hæð.
Dætur mínar tvær vora fljótar að
uppgötva hjartalag Stefáns og
Önnu, enda era böm öllum öðram
næmari á slíkt.“ Þetta era fögur
ummæli og sönn. En það vora
fleiri en dætur skólastjórahjónanna
sem kunnu að meta hjartalag
þeirra Stefáns og Önnu. Foreldrar
mínir báðir nutu síðustu æviárin
aðhlynningar og umönnunar hjá
þeim í Flensborg og kvöddu þenn-
an heim með fárra ára millibili í
þeirra farsælu örmum. Fyrir það
erum við systkinin Önnu mágkonu
ævinlega þakklát.
Þegar Stefán lét af störfum sem
húsvörður í Flensborg fluttu þau
hjónin í Kópavog og bjuggu þar í
nágrenni við dóttur sína og tengda-
son. Stefán fékk hálfsdagsvinnu í
verslun og lífið hélt áfram með
farsælum hætti. Það var svo
merkilegt að þótt aldursmunur
okkar Stefáns væri full ellefu ár,
þá fannst mér við ætíð vera sam-
stiga, slík var skapgerð hans.
Stefán lést hinn 23. febrúar
1973, svo Anna lifði full 15 ár í
ekkjudómi lengst af við bærilega
heilsu. Að síðustu þegar líkamlegir
og andlegir kraftar vora að þrotum
komnir og hún þurfti meiri hjúkr-
unar við en unnt var að veita í
heimahúsum fékk hún vist á hjúkr-
unarheimilinu Sunnuhlíð þar til
hún andaðist. Öllu starfsfólki þar
eru hér með færðar alúðar þakkir
fyrir frábæra hjúkran og umönn-
un.
Þegar ég nú að leiðarlokum lít
yfír farinn veg og rifja upp minn-
ingamar finnst mér að Anna hafi
verið mér nátengdari en mágkona,
mér fínnst hún nánast hafa verið
sem ein af okkur systkinunum og
trúi ég að svo hafí verið með okk-
ur fleiri systkinin.
Elsku Ella frænka, við Helga
vottum þér og þinni ágætu fjöl-
skyldu innilega samúð með þökk
fyrir allt.
Sigsteinn Pálsson,
Blikastöðum
beinsson og Guðjón tengdasonur
hans byggðu um síðustu aldamót.
Margar minningar era tengdar
þessu húsi sem var heimili þessa
fjölmenna systkinahóps. Um leið
og ég kveð Guðmund Guðjónsson
kveð ég þetta hús sem systkinin
vora oft kennd við. Guðmundur
kvæntist aldrei en átti gott heimili
með systrum sínum. Ég kveð
frænda minn Guðmund Guðjóns-
son hinstu kveðju.
Guðjón Magnúson
Guðmundur Guðjóns-
son - Minningarorð