Morgunblaðið - 31.05.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. MAÍ 1988
Málefni fatlaðra í Reykjavík:
Hvað á að gera við fram-
kvæmdasjóð fatlaðra?
eftírÁstuM.
Eggertsdóttur
Um þessar mundir er verið að
kanna fjárþörf vegna framkvæmda
í þágu fatlaðra. Með því er hafinn
undirbúningur að framkvæmda-
áætlun í málefnum fatlaðra til
næstu fjögurra ára í samræmi við
stefnuyfirlýsingu og starfsáætlun
rikisstjómarinnar.
Framkvæmdasjóður fatlaðra var
stofnaður skv. lögum um málefni
fatlaðra en þau tóku gildi þ. 1. jan.
árið 1984. Sjóðurinn hefur haft
mikil áhrif á uppbyggingu á þjón-
ustu og stofnunum fyrir fatlaða
undanfarin ár. Stofnanir hafa risið
um land allt þar sem engin þjón-
usta var áður og má segja að gjör-
bylting hafi orðið í lífi þeirra sem
njóta þjónustunnar. En þrátt fyrir
miklar breytingar til batnaðar vant-
ar mikið á til að geta sinnt öllum
þeim sem þurfa á aðstoð að halda.
Lög um málefni fatlaðra spanna
vítt svið. Undir þau heyra mála-
flokkar þriggja ráðuneyta þ.e. fé-
lagsmála-, menntamála- og heil-
brigðis- og tiyggingamálaáðuneyt-
is. En það þýðir að lögin ná til
margvíslegrar þjónustu.
Þess vegna er sótt um fé til fram-
kvæmda úr sjóðnum til verkefna
vegna sérkennslumála, atvinnu-
mála, vistunar- og húsnæðismála,
endurhæfingarmála, framkvæmda
á vegum hagsmunasamtaka fatl-
aðra og svo mætti lengi telja. í ár
eru 180 milljón krónurtil ráðstöfun-
ar fyrir landið allt.
í Reykjavík sóttu framkvæmda-
aðilar um kr. 263 milljónir á þessu
ári en fengu tæpar 58 milljónir. Til
menntamála og félagsmála er út-
hlutað svipaðri fjárhæð, um 25,5
og 25,4 milljónum króna, en til
heilbrigðismála 7 milljónum króna.
Auk þessarar úthlutunar til
Reykjavíkur er úthlutað 33,4 millj-
ónum króna til viðfangsefna og
stofnana á landsvísu en það eru
viðfangsefni sem heyra beint undir
félagsmálaráðuneytið, t.d. Grein-
ingar- og ráðgjafarstöð ríkisins.
Framlag til hennar nam 25 milljón-
um króna til innréttinga og búnað-
ar.
Á næstu mánuðum verður fram-
lag ríkisins til framkvæmdasjóðs
fatlaðra endurskoðað í ljósi fenginn-
ar rejmslu undanfarinna ára og þá
verður væntanlega tekið tillit til
stöðunnar í málum fatlaðra í dag.
í Reykjavík þar sem ég þekki
best til hefur hraði í uppbyggingu
á nýjum úrræðum ekki haldið í við
eftirspum eftir þjónustu. Á undan-
fömum fjórum árum h°.fa t.d. bo-
rist 112 umsóknir um vistun en 46
fengið og hafa því 66 einstaklingar
bæst við á biðlista á þessum árum.
Um þessar mundir eru þar skráð
tæplega 100 nöfn einstaklinga á
aldrinum 3ja til 57 ára sem bíða
eftir vistun.
Samkvæmt reynslu síðastliðinna
ára bárust að meðaltali 27 umsókn-
ir um vistun á sambýli árlega. Að
jafnaði er gert ráð fyrir að á hveiju
sambýli búi fimm manns. Til að
halda í við eftirspum eftir vistun
þyrfti þvf að koma á fót fimm til
sex sambýlum á ári hveiju í
Reykjavík. Þar fyrir utan em marg-
ir hópar fatlaðra sem enn hafa ekki
sótt um aðstoð í húsnæðismálum,
t.d. hreyfíhamlaðir og geðsjúkir.
Stoftikostnaður sambýla er mis-
munandi hár eftir því hvort íbúam-
ir nota hjólastóla og önnur hjálpar-
tæki eða ekki. Venjuleg íbúðarhús
og búnaður kosta um 10 milljónir
króna á verðlagi í dag en reynst
hefur erfítt að fínna hús sem eru
Vistheimilið við Holtaveg i Laugardal. Þar búa fimm fjölfötluð börn. Fyrsta (og eina) sérhannaða hú-
sið fyrir fjölfatlaða í Reykjavík. Húsið var tekið í notkun 31. okt. 1987. Framkvæmdasjóður fatlaðra
fjármagnaði bygginguna. (Myndin er tekin i júlí ’87, greinarhöf.).
Sambýlið í Drekavogi 16. Þar búa sex fjölfatlaðir íbúar. Fyrsta sambýlið i Reykjavík sem keypt var með
fé úr framkvæmdasjóði öryrkja og þroskaheftra árið 1983.
„Það er fullreynt að
framkvæmdasjóður
fatlaðra hefur ekki
haft bolmagn til að fjár-
magna nauðsynlegar
framkvæmdir í þágu
fatlaðra undanfarin ár.
Fjárþörf vegnafram-
kvæmda í Reykjavík
einni á næsta ári er á
fjórða hundrað milljón
krónur.“
aðgengileg fyrir hjólastóla. Eitt hús
hefur verið byggt í Reykjavík fyrir
5 Qölfótluð böm með sérþarfir
þeirra í huga. Kostnaður við það
var rúmlega tvisvar sinnum hærri.
Ef gera ætti átak í því að leysa
uppsöfnuð vistunarmál fatlaðra í
Reykjavík þyrfti að kaupa 17 venju-
leg íbúðarhús og byggja þijú. Ef
ofangreind viðmiðun er notuð kost-
ar það um 245 milljónir króna.
Margir fatlaðir sem vistaðir eru
á sólarhringsstofnunum og sjúkra-
húsum gætu nýtt sér umhverfi sem
lítið heimili býður upp á, en það er
ekki fullnægjandi lausn nema með
viðeigandi stoðþjónustu. Þess vegna
þarf að koma upp ýmiskonar dag-
þjónustu samhliða sambýlum eða
litlum heimilum og fjölga þarf
plássum á vemduðum vinnustöðum.
Vemdaðir vinnustaðir gegna
þýðingarmiklu hlutverki fyrir þá
sem ekki geta skilað ffamleiðni
nema að takmörkuðu leyti. Einn
vemdaður vinnustaður er í sjón-
máli í Reykjavík en óvíst er um
framtíð hans um þessar mundir
vegna þess að framlag úr fram-
kvæmdasjóði til hans náði ekki
þriðjungi þess sem til þurfti til að
geta staðið við áætlun um upp-
byggingu á framleiðslu. Á næsta
ári þarf því rúmlega 20 milljónir
króna ef vinnustaðurinn á að verða
að veruleika.
Sérkennslumál eru einnig þýð-
ingarmikill málaflokkur fyrir fatl-
aða. Á undanfömum ámm hafa
byggingarframkvæmdir staðið yfir
við sérskóla í Reykjavík sem enn
er ekki lokið við. Undanfarið hafa
verið miklar umræður um hvort
sérskólabyggingar eigi rétt á sér.
Yfirlýst stefna er að fatlaðir eigi
ekki að vera aðgreindir frá ófötluð-
um og á það við skóla sem aðra
opinbera þjónustu. Komið hefur í
ljós að þó vilji sé fyrir hendi að
veita fötluðum kennslu og þjálfun
í almennum skólum í auknum mæli
vantar vfða bæði aðstöðu og búnað
til þess. Margir telja að blöndun
fatlaðra bama í almennar bekkjar-
deildir yrðu báðum hópunum í óhag
við núverandi aðstæður. Það þarf
því að gera hvort tveggja — bæta
aðstöðuna í almennum skólum og
jafnframt útbúa sérdeildir og sér-
skóla með fullnægjandi hætti.
Sótt er um fé úr framkvæmda-
sjóði fatlaðra til þess og nemur sú
upphæð um 50 milljónum króna á
næsta ári.
Á þessu ári er stefnt að því að
koma á fót þremur heimilum í
Reykjavík, einu á vegum Svæðis-
stjómar og tveimur á vegum
Styrktarfélags vangefinna. At-
hyglisvert er að stofnkostnaður
vegna húskaupa heimilanna sem
Styrktarfélagið beitir sér fyrir að
koma á fót er fjármagnaður með
lottófé en ekki úr framkvæmdasjóði
fatlaðra.
Á næsta ári eru gerðar tillögur
til fjárlaga um rekstur þriggja sam-
býla í Reykjavík auk skammtíma-
vistheimilis og meðferðarheimilis
fyrir einhverf böm. Jafnframt gerir
Blindrafélagið tillögu um að koma
á fót einu sambýli. Stofnkostnaður
þeirra til húsakaupa/nýbygginga
og búnaðar er um 100 milljón krón-
ur.
Hagsmunasamtök fatlaðra hafa
staðið fyrir umtalsverðum fram-
kvæmdum í þágu meðlima sinna á
undanfömum áratugum. Mörg
þeirra hafa komið sér upp eigin ijár-
öflunarleiðum og eru happdrætti
þar á meðal. Fjáröflun með þessum
hætti er mikilvæg fyrir félögin og
gerir þeim kleift að hafa frum-
kvæði að nýrri þjónustu. Félaga-
samtök fatlaðra sækja jafnframt
um fé úr framkvæmdasjóði fatlaðra
vegna þess að happdrættiságóði
dugar ekki til að standa straum af
kostnaðarsömum framkvæmdum.
Nýjasta fjáröflunarleiðin, lottóið,
gefur hagsmunasamtökunum kost
á að bæta úr brýnum húsnæðis-
vanda öryrkja. íbúðir em keyptar
um land allt og leigðar öryrkjum
gegn vægri leigu.
Tilurð lottósins má m.a. rekja til
skerðingar framkvæmdasjóðs fatl-
aðra en með skerðingu sjóðsins sem
nemur hundruðum milljóna króna
var kollvarpað upphaflegum til-
gangi hans að gera átak í því að
rétta hlut fatlaðra í velferðarríkinu.
Á sama tíma og lottóið hóf göngu
sína voru afleiðingar af skerðingu
sjóðsins þær að tillögur svæðis-
stjómum ný úrræði drógust á lang-
inn eða náðu ekki fram að ganga
vegna fjárskorts og verklok skóla-
bygginga og framkvæmda á vegum
félagasamtaka drógust ár eftir ár.
Lottóið var því einskonar himna-
sending fyrir hagsmunasamtök
fatlaðra sem standa að lottóinu og
nú var dæminu snúið við. í stað
þess að hagsmunasamtökin sæktu
um fé til ríkisins sækja svæðis-
stjómir (sem era ríkisstofnanir) um
fé til hagsmunasamtaka. Þetta er
öfugsnúið ekki síst fyrir það að með
þessari þróun stendur lottóið til
hliðar við áform ríkisins um skipu-
lagða uppbyggingu á þjónustu og
stofnunum samkvæmt lögum um
málefni fatlaðra.
Það er fullreynt að framkvæmda-
sjóður fatlaðra hefur ekki haft bol-
magn til að fjármagna nauðsynleg-
ar framkvæmdir í þágu fatlaðra
undanfarin ár. Fjárþörf vegna
framkvæmda í Reykjavík einni á
næsta ári er á ijórða hundrað millj-
ón krónur.
Hér er aðeins verið að nefna töl-
ur til þess að menn átti sig á að
framkvæmdasjóður verður að fjór-
faldast ef gera á átak í því að
bæta hag fatlaðra frá því sem nú er.
Ríkisstjómin getur tryggt það
fjármagn, því það er ákvörðun
hennar hve stóran hluta af þjóðar-
kökunni eigi að skammta fötluðum.
Því ber að fagna að ríkisstjómin
beiti sér á næstu mánuðum fyrir
markvissum aðgerðum með gerð
framkvæmdaáætlunar til næstu
flögurra ára.
Höfundur er frtunkvsemdasljóri
svæðissijómar um málefni fatl-
aðra í Reykjavík.
Námskeið í ferðamennsku
Björgunarskóli Landssam-
bands hjálparsveita hélt nýiega
námskeið fyrir almenning í
ferðamennsku.
Kennd vora ýmis atriði sem
ferðafólk ætti að vita skil á, m.a.
notkun áttavita og landabréfa.
Þetta fyrsta námskeið, sem stóð 4
kvöld, sóttu 15 manns, en ráðgert
er að halda fleirí námskeið með
haustinu.
(Fréttatilkynning)
Nokkrir af þátttakendum á nám-
skeiði Landssambands hjálpar-
sveita skáta I ferðamenpsku.