Morgunblaðið - 25.03.1988, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. MARZ 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
BaldvinJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Samkeppni
í flugrekstri
Aaðalfundi Flugleiða á
þriðjudag var gerð grein
fyrir því, hvers vegna félagið
tapaði 470 milljónum króna
af fluginu yfir Norður-Atlants-
haf á síðasta ári. Meginskýr-
ingin er einfaldlega sú, að
vegna mikillar samkeppni á
þessari fjölfomu flugleið,
stendur fargjaldið á henni ekki
undir þeim kostnaði, sem Flug:
leiðir bera vegna flugsins. í
skýrslu Sigurðar Helgasonar,
forstjóra Flugleiða, segir, að
meginástæðan fyrir tapi á
flugleiðinni séu „gífurlegar"
kostnaðarhækkanir hér á landi
síðustu 2 árin samfara gengis-
lækkun Bandarílg'adals gagn-
vart íslenskri krónu og fast-
gengisstefnu íslenskra stjóm-
valda. Þá benti Sigurður á, að
flugvélakostur Flugleiða í
Norður-Atlantshafsfluginu
væri ekki ekki lengur sam-
bærilegur við það sem flest
önnur flugfélög bjóða.
Þetta er ekki í fyrsta sinn
sem alvarlega hallar á Flug-
leiði vegna Norður-Atlants-
hafsflugsins. Hingað til hefur
félagið staðist samkeppnina
og haft bolmagn til að bera
kostnaðinn af henni. Þetta er
á hinn bóginn sú flugleið, þar
sem hvað harðast er barist um
hvert sæti og að sjálfsögðu
verða Flugleiðir eins og aðrir
að laga sig að aðstæðum
hveiju sinni.
Það getur ekki gengið til
langframa, að farþegar á Evr-
ópuleiðum Flugleiða greiði nið-
ur fargjald þeirra, sem fljúga
yfír Norður-Atlantshaf með
vélum félagsins. Mikill og góð-
ur vöxtur hefur verið í Evrópu-
fluginu undanfarin ár, far-
þegum fjölgar og ferðunum
einnig. Er nú unnið að því að
endurnýja flugvélakost félags-
ins á þessum leiðum fyrir tvo
og hálfan milljarð króna. Þar
er samkeppnin einnig að auk-
ast. Vaxandi áhuga gætir hjá
stórum Evrópuflugfélögum á
því að fljúga til íslands og nú
er SAS að hefja hingað áætl-
unarflug að nýju eftir nokkurt
hlé. í fyrra kom vestur-þýska
flugfélagið Lufthansa inn á
markaðinn. Þá fer nýtt leigu-
flugfélag, Lion Air, með 2.000
farjiega til Kölnar í sumar.
I samtali við viðskiptablað
Morgunblaðsins í gær við
Kristin Sigtryggsson, fram-
kvæmdasijóra Amarflugs,
innlends keppinautar Flug-
leiða, kemur fram, að hann
telur að heldur sé að rofa til
í rekstri Amarflugs. Félagið
leggur nú megináherslu á
áætlunarflug til Evrópu í
rekstri sínum og hefur sett
fram hugmyndir um svæða-
skiptingu í Evrópu á milli
íslensku flugfélaganna og
Amarflug fái Mið-Evrópu sem
„vemdunarsvæði" eins og það
er kallað, enda haldi Flugleiðir
Norðurlöndum og Bretlands-
eyjum. Einnig hafa Amar-
flugsmenn hreyft því að flug
til Kaupmannahafnar og Lon-
don verði gefíð fíjálst, en 24%
farþega Flugleiða fóru til
Kaupmannahafnar á síðasta
ári, 19% til London og 16% til
Lúxemborgar. Sigurður
Helgason, forstjóri Flugleiða,
hefur bent á, að félagið reki
mikla markaðsstarfsemi í
Mið-Evrópu og hann hefur al-
farið lagst gegn því að íslensk-
ur einkaréttur Flugleiða á flugi
til Kaupmannahafnar og Lon-
don verði afnuminn, enda sé
félagið að leggja í mikla fjár-
festingu vegna þessara flug-
leiða.
Af þessu öllu má ráða, að
samhliða því sem erfíðleikar
steðja að Flugleiðum á leiðinni
yfír Norður-Atlantshaf stend-
ur félagið frammi fyrir aukinni
samkeppni á Evrópuleiðunum.
Þeir eru sammála um það for-
stjórar Flugleiða og Amar-
flugs, að innlendar kostnaðar-
hækkanir séu hættulegastar
fyrir félögin, þegar litið er á
afkomu þeirra og samkeppnis-
aðstöðu. Sigurður Helgason,
stjómarformaður Flugleiða,
áréttaði þessa skoðun á aðal-
fundi félagsins með því að
benda á, að hjá Flugleiðum
væri kostnaður á hverja flug-
stund 791 dollari en hjá banda-
ríska flugfélaginu Continental,
sem hefði lægstan áhafnar-
kostnað, væri samsvarandi
tala 300 dollarar. Það munar
um minna í erfíðri baráttu.
Flugstarfsemin er rekin í
harðri alþjóðlegri samkeppni.
Undan þeirri samkeppni verð-
ur ekki vikist heldur þarf að
standast hana. Samkeppni við
erlenda aðila og innbyrðis milli
innlendra félaga er nauðsynleg
til að þessi starfsemi sé með
þeim hætti sem ber.
Uppgjör Útvegsbankans:
Utvegsbanki Isls
hf. verðmætari ei
- segir Jón Signrðsson viðskiptaráðherra og vill selja bankann í þ
á innlendum fjármálastofnanamarkaði, erlendum fjármagnseigen
„Ég tel það að bjóða út hlutabréf
f svona stóru fyrirtæki á íslenskan
mælikvarða hljóti f fyrstu umferð
á byggjast á þvf að leggja fram
rækilegt mat á eigninni, sem ekki
var gert þegar hlutabréfa f bank-
anum voru boðin út síðast. Þá
átti þetta að gerast sjálfskrafa
eftir einhveiju föstu verði sem
búið hafði verið til nánast með
lögunum um Útvegsbanka ís-
lands. Þegar slfkt mat liggur fyr-
ir þá hef ég áhuga á þvf — í
fyrsta lagi að fá kaupendur að
ákveðnum hluta bréfanna sem
eru færir um að sameina þennan
rekstur öðrum lánastofnunum.
Þetta mætti kalla einhvers konar
fjármálastofnanamarkað og ég
hef þannig áhuga á að selja hluta
bréfanna á þeim markaði. Þar
næst finnst mér ef niðurstaða
fæst um sölu á þessum hluta að
hugsa mætti sér að fá til sam-
starfs erlenda fjármagnseigend-
ur sem keyptu hlut að þvf marki
sem lögin heimila eða allt að
fjórðung hlutafjár og loks þegar
slíkur grundvöllur undir rekstur
bankans væri fenginn að selja
almenningi f smáum hlutum mjög
stóran hlut af allri hlutafjáreign-
inni.“
Þannig lýsti Jón Sigurðsson, við-
skiptaráðherra, framtíðarsýn sinr.i
um sölu á hlutafé Útvegsbanka ís-
lands hf. nú þegar fyrir liggja niður-
stöður matsnefndar á eiginQárstöðu
Útvegsbankans vegná yfírtöku hins
nýja hlutafélagabanka hinn 1. maf
1987. Viðskiptaráðherra lagði niður-
stöður nefndarinnar fyrir Alþingi í
gær í sérstakri skýrslu, sem einnig
geymir lokaskilareikning Útvegs-
banka íslands hinn 30. apríl 1987
ásamt greinargerð gæslumanna
hagsmuna ríkisins við lokauppgjör
bankans.
Matsnefndin var skipuð að fyrir-
verandi viðskiptaráðherra, Matthíasi
Bjamasyni samkvæmt lögunum um
stofnun Útvegsbanka íslands hf. frá
í fyrra og þau atriði varðandi eigin-
fjárstöðu bankans sem nefndin skyldi
meta til fjár voru fasteignir _og
lausafé, afskriftir vegna útlána Út-
vegsbankans sem talin er hætta á
að tapist, skattalegt hægræði vegna
tapreksturs Útvegsbankans á und-
anfömum árum sem flyst til hlutafé-
lagsbankans og loks lífeyrisskuld-
binding_ vegna fyrrverandi banka-
stjóra Útvegsbankans sem hlutafé-
lagabankinn yfírtekur.
Afskriftir útlána og
lífeyrisskuldbindingar
Það kom fram á blaðamannafundi
með viðskiptaráðherra, matsnefnd-
armönnum, endurskoðendum bank-
ans, fulltrúum ríkisendurskoðunar
og gæslumanna ríkissjóðs að sam-
kvæmt lögunum tæki ríkissjóður á
sig skuldbindingar vegna Eftirlauna-
sjóðs starfsmanna Útvegsbanka ís-
lands og var nefndinni ekki falið að
meta þær né heldur viðskiptavild
bankans.
Mat nefndarinnar á þeim liðum
sem henni var falið að fjalla um,
lækkar eigið fé bankans um 357
milljónir króna frá því sem það er í
reikningsskilum bankans í árslok
1986. Þessi fjárhæð skiptist þannig:
í fyrsta lagi eru fasteignir og lausafé
talin ofínetin um 21 milljón króna
og afskrifuð eru útlán að fjárhæð
304 milljónir króna. Á móti kemur
hins vegar skattalegt hagræði af
tapi gamla bankans sem nýi hlutafé-
lagsbankinn yfírtekur sem metið er
á 190 milljónir en síðan dragast frá
lífeyrisskuldbindingar bankastjóra
alls að íjárhæð um 222 milljónir
króna.
f áliti nefndarinnar er lögð rík
áhersla á að niðurstöður hennar séu
ekki einhlítar og eigi það ekki síst
við um mat nefndarinnar á svonefndu
skattalegu hagræði. Þar skipti mestu
máli hver verði hagnaður hlutafé-
lagsbankans á næstu árum, þar sem
það ráði úrslitum um hvemig bank-
anum nýtist þetta skattalega hag-
ræði. Kemur fram hjá nefndinni að
í reynd telji hún koma til álita að
sleppa hefði átt þsssum þætti. Frá
sjónarmiði ríkisins breyti það litlu
þótt þetta skattalega hagræði væri
ekki talið Útvegsbanka íslands til
eigna þar sem ella kæmu á móti
auknar skattgreiðslur hlutafélags-
bankans f framtíðinni. Uppsafnað tap
Útvegsbanka íslands reyndist við
lokauppgjör vera 913 milljónir króna
og eins og áður segir metur nefndin
það til 190 milljón króna í skattalegu
hagræði.
Einnig kom fram að nefndin hefur
kynnt sér tryggingar fyrir stærstum
hluta útlána gamla bankans. Niður-
staðan varð að vafasamt væri að
tækist að innheimta nema hluta út-
lána til allmargra aðila sem væru
nú þegar gjaldþrota eða römbuðu að
barmi gjaldþrots. Var afskriftar-
þörfín metin á 304 milljónir en áður
höfðu 134 milljónir verið færðar á
afskriftarreikning. Ekki fékkst upp-
gefíð um hvaða aðila er hér að ræða.
Ríkissjóður og Útvegsbanki íslands
hf. gerðu með sér samkomulag í lok
síðasta árs þar sem lokauppgjöri
vegna þessara útlána gamla bankans
er frestað til loka þessa árs og kom
fram að því ríkti nokkur óvissa um
hvers fjárhæð tapaðra útlána verður
í reynd.
Þá kom fram að við mat á skuld-
bindingum vegna lífeyrisgreiðslna til
fyrrverandi bankastjóra gamla Út-
vegsbankans hefði nefndin farið eftir
áliti tiyggingafræðings á því hvað
fælist í lífeyrisréttindum bankana-
stjóranna samkvæmt samningum
þeirra við bankaráð og var niðurstað-
an 222 milljónir króna miðað við
uppgjördag, 30. aprfl 1988. Fram
kom að hér er ails um 14 manns að
ræða.
Um 384 millj. kr.
viðbótarútgjöld
Niðurstaða nefndarinnar er því sú
að skuldbindingar Útvegsbankans
gamla umfram eignir hafi numið um
384 milljónum króna þegar allt er
talið og þessa fjárhæð beri ríkissjóði
að greiða hlutafélagabankanum
samkvæmt lögunum til að eigið fé
hans í upphafí reksturs nemi 1 millj-
arði króna. Þessa flárhæð getur
ríkissjóður greitt með skuldabréfí til
10 ára.
Það er því ljóst að heildartap ríkis-
ins af gamla Utvegsbankanum er því
á bilinu 1,6-1,7 milljarður króna en
ekki 1,2-1,3 milljarðar króna eins og
gert var ráð fyrir í upphafí og verð-
ur ekki breytt nema til komi breyting
á ákvæðum laganna um yfírtöku
rfkissjóðs á skuldbindingum bank-
Menningarvaka Suðurnesja:
Opnunarhátíð helg-
uð Haildóri Laxness
Keflavík.
MENNINGARVAKA Suðumesja var sett af menntamálaráðherra,
Birgí ísleifi Gunnarssyni, við hátiðlega athöfn í Félagsbíói í Keflavík
á miðvikudagskvöldið. Húsið var þéttsetið og var forseti íslands, frú
Vigdis Finnbogadóttir, viðstödd opnunarhátiðina sem tíleinkuð var
Halldóri Laxness. Var honum færð stytta af hestinum Krapa úr
sögunni Paradisarheimt að gjöf frá Suðurnesjamönnum.
Eiríkur Alexandersson fram-
kvæmdastjóri Sambands sveitarfé-
laga á Suðumesjum kynnti menn-
ingarvökuna áður en hún var form-
lega sett af menntamálaráðherra,
en kynnir var Helgi Hólm fram-
kvæmdastjóri. Að lokinni setningar-
athöfn sungu sameinaðir kórar
Keflavíkur og Ytri-Njarðvíkurkirkju
og Helgi Skúlason leikari úr
Keflavík las kafla úr Paradísar-
heimt. Síðan afhenti Valtýr Guð-
jónsson fyrrverandi bankastjóri
skáldinu styttu af hestinum Krapa
eftir Erling Jónsson listamann úr
Keflavík. Halldór Laxness gat ekki
verið viðstaddur athöfnina, en dótt-
ir hans, Sigríður Halldórsdóttir, tók
við styttunni og færði Suðumesja-
mönnum bestu þakkir fyrir frá föð-
ur sínum.
Að því loknu söng Hlíf Káradótt-
ir einsöng við undirleik Gróu
Hreinsdóttur og félagar í Leikfélagi
Keflavíkur fluttu atriði úr íslands-
klukkunni. Síðasta atriði kvöldsins
var svo samsöngur kirkjukóranna
úr Keflavík og Ytri-Njarðvík. Vök-
unni verður síðan framhaldið í kvöld
með tónleikum Tónlistarskólans í
Ytri-Njarðvíkurkirkju þar sem að-
gangur er ókeypis og Litla leik-
félagið í Garðinum sýnir Allra
meina bót f samkomuhúsi staðarins.
- BB
Suðumesjamenn færðu Halldóri ]
úr sögunni Paradísarheimt að g
Halldórsdóttir, við gjöfinni fyrir h
viðstaddur.