Morgunblaðið - 01.04.1987, Qupperneq 52

52 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. APRÍL 1987
ALBERTSMÁL
eftir Lárus L. Blöndal
Nú undanfama daga hafa stórir
atburðir verið að gerast innan Sjálf-
stæðisflokksins og hefur það tæpast
farið fram hjá nokkrum sem lesið
hefur blöð eða opnað fyrir ljósvaka-
miðlana síðustu daga. Albert
Guðmundsson hefur stofnað sinn
eigin stjómmálaflokk. Aðdragandi
og ástæður þess em öllum kunnar
og margir hafa skilning og samúð
með gerðum Alberts og stuðnings-
manna hans. En hvaða tilefni þarf
til stofnunar stjórnmálaflokks? Er
það nægilegt tilefni að framtíð eins
stjómmálamanns sé óviss innan
gamla flokksins? Þarf ekki málefna-
ágreining af einhverju tagi til? Það
lá fyrir þegar við stofnun Borgara-
flokksins, að framkoma forystu
Sjálfstæðisflokksins við Albert var
kveikjan og eina ástæðan fyrir þess-
ari afdrifaríku ákvörðun. Er
mögulegt að unnt sé að grundvalla
heilan stjómmálaflokk á svo per-
sónulegu máli? Af framansögðu
virðist svo vera. Því er væntanlega
rétt að velta aðeins vöngum yfir
þessari örlagaríku ástæðu. Hefur
meðferðin á Albert verið svo ill sem
látið er?
Albert Guðmundsson hefur átt
undir högg að sækja undanfarin
misseri sem ráðherra og stjórn-
málamaður, að honum hafa sótt
andstæðingar í stjórnmálum og
ekki síst fjölmiðlar. En Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur staðið að baki
honum og þá sérstaklega forysta
hans. Þegar Hafskipsmálið var í
brennidepli þjóðmálaumræðunnar
urðu margir til þess að krefjast
afsagnar Alberts en þá var það
Þorsteinn Pálsson sem tók hans
málstað. Ýmsir gagnrýndu Þorstein
vegna þessarar afstöðu hans og
efaraddir heyrðust um dug hans
sem flokksforingja. Ég held að Al-
bert virði það, að á þeim tíma tók
Þorsteinn þá áhættu að tapa tiltrú
þjóðarinnar sem stjórnmálaleiðtogi.
A þeim tíma voru getsakir einar
fram bomar, sem ekki voru studdar
neinum áreiðanlegum gögnum. Nú
nýlega komu hins vegar fram upp-
lýsingar um að fyrirtæki Alberts
hefði ekki talið fram til skatts
greiðslur frá Hafskip sem áður
hafði verið fjallað um í fjölmiðlum
og Albert sagt að væru afsláttar-
greiðslur vegna flutninga fyrirtæk-
isins með Hafskip. Þorsteinn mat
þessar upplýsingar svo að ekki yrði
lengur hjá því komist að Albert
segði af sér sem ráðherra. Ekki
vegna þess að hann væri sekur um
eitthvert ódæði, heldur vegna trún-
aðarbrests sem orðinn var milli
þjóðar og ráðherra sem lá undir
grun um skattsvik, sérstaklega þar
sem um var að ræða æðsta yfir-
mann skattamála á þeim tíma.
Skiptir hér miklu máli að fyrirtæk-
ið er rekið sem einkafyrirtæki
Alberts og skattframtal þar með
sameiginlegt. Því eru meint skatt-
svik fyrirtækisins þar með meint
skattsvik Alberts sjálfs. Það er mitt
mat að með öllu óveijandi hefði
verið fyrir Sjálfstæðisflokkinn að
láta áfram sem ekkert væri. Hér
skiptir ekki máli hvort Albert er
sekur eða saklaus. Meginatriðið er
sú umræða sem átt hefur sér stað,
þar sem Albert hefur ítrekað verið
bendlaður við Hafskipsmálið sem
sætt hefur lögreglurannsókn og al-
menningur dæmt mjög hart (hvort
sem það er að ósekju eða ekki).
Þessi umræða hefði að óbreyttu
fylgt Sjálfstæðisflokknum í kosn-
ingabaráttunni. Nú þegar hafa
fjölmiðlar komið fram með fullyrð-
ingar um að greiðslur þær sem
flallað hefur verið um vegna skatt-
svikanna hafí komið af leynireikn-
ingi Hafskips og verið lagðar inn á
einkareikning Alberts af honum
sjálfum. Þá hefur komið fram að
hluti þessara afsláttargreiðslna sem
ekki komu fram á skattframtali
Alberts var vegna innflutnings á
áfengi en ÁTVR greiðir þau flutn-
ingsgjöld. Það má öllum vera Ijóst
að uppúr málum af þessu tagi er
hægt að velta sér endalaust, sér-
staklega í óvæginni kosningabar-
áttu og þá geta getgátur og
vangaveltur haft ófyrirsjáanlegar
afleiðingar. Því hefði Sjálfstæðis-
flokkurinn fært andstæðingum
sínum vopn í hendur er vel gátu
bitið ef ekkert hefði verið að gert.
Með afsögn Alberts hefði hins veg-
ar verið ljóst að með þessum málum
var fylgst og að hvorki Albert né
flokkurinn lét sér þau í léttu rúmi
liggja. Þannig starfa stjórnmála-
flokkar og stjómmálamenn í öllum
siðuðum löndum.
Þess verður að krefjast af stjórn-
málamönnum sem gefa sig út í
stjómmál í nafni ákveðinna flokka
og þiggja embætti í þeirra nafni,
að þeir skynji hvenær aðstæður
krefjast breytinga og horfi þá ekki
síður til þess flokks sem þeir starfa
fyrir en til sjálfs sín. Þessari skyldu
hefur Albert Guðmundsson brugð-
ist. Hann hefur túlkað aðgerðir
Þorsteins sem beina árás á sig,
nánast tilefnislausa, en virðist ekki
láta sér detta í hug að Þorsteinn
væri eingöngu að sinna skyldum
sínum sem forystumaður í stjóm-
málaflokki og bæri hagsmuni
flokksins fyrir bijósti. Margur
hyggur mig sig kemur manni í hug
þegar viðbrögð Alberts eru höfð í
huga í samhengi við ummæli hans,
eftir að mál þetta kom upp, um að
einstakir sjálfstæðismenn hefðu
ekki leyfi til að leika sér með fjör-
egg flokksins. Það hlýtur að þurfa
feikilega sjálfselsku og jafnvel
hefndarþorsta til að stofna heilan
stjómmálaflokk af ekki stærra til-
efni, sérstaklega þegar haft er í
huga að með því stefnir hann að
því að kljúfa sinn gamla flokk í
öllum kjördæmum landsins. Hér er
reyndar um enn alvarlegri hlut að
ræða, því eins og Albert hefur sjálf-
ur margsagt, þá er Sjálfstæðis-
flokkurinn vegna stærðar sinnar og
styrkleika kjölfestan í íslenskum
stjómmálum. Að þessari kjölfestu
vegur Albert nú.
Þorsteinn taldi að afsögrt úr ráð-
herraembætti dygði til að Albert
teldist hafa tekið út sína pólitísku
ábyrgð. Þingflokkur Sjálfstæðis-
flokksins ásamt forystu hans velur
Lárus L. Blöndal
„Því verður að segja að
forysta Sjálfstæðis-
f lokksins haf i valið þá
leið sem allir aðilar
málsins gátvi sætt sig
við, Albert, Sjálfstæðis-
f lokkurinn og þjóðin.
Hins vegar mátti Al-
berti vera ljóst, sem
öllum öðrum, að mjög
ólíklegt var að hann
yrði aftur ráðherra
strax eftir nokkrar vik-
ur, þá hefði afsögn
hans verið sjónarspil
eitt.“
menn til setu í ráðherrastóli sem
fulltrúa alls flokksins og því var
eðlilegt að Albert segði því emb-
ætti af sér. Hins vegar velja sjálf-
stæðismenn í hveiju kjördæmi
Réttlausir rithöfundar
Yfirlýsing frá stjórn Félags
íslenskra rithöfunda
Nýlega lauk úthlutun úr alræmd-
asta sjóði landsmanna, Launasjóði
rithöfunda. I stjórn sjóðsins áttu
sæti eftirtaldir drottnarar: Brynjólf-
ur Bjamason, Sverrir Tómasson og
Jóhanna Sveinsdóttir. Þetta fólk
hefur lokið afskiptum sínum af út-
hlutunarmálum rithöfunda, um sinn
að minnsta kosti. Og vonandi end-
anlega.
En hvað tekur við — samskonar
einsýni?
Stjóm Félags íslenskra rithöf-
unda telur ástæðu til að óttast,
fordæmanna vegna, að sá aðili sem
tilnefnir menn í stjórn sjóðsins, rit-
höfundasambandið, muni draga í
búr sitt álíka einhliða elskhuga, sér
til framdráttar. Stjóm sambandsins
hefur reynst ótrúlega fundvís á
þjónustubúið og þröngsýnt úthlut-
unarfólk — þó aldrei sem nú — fólk
með sljóa réttlætiskennd og dapra
siðgæðisvitund, fólk sem gengst
undir bókmenntalegt ólæsi, að því
er varðar fjölbreytni í efni og að-
ferð í ritlist.
í Félagi íslenskra rithöfunda eru
u.þ.b. 70 höfundar — sumir hvetjir
einnig í rithöfundasambandinu —
margir þjóðkunnir og með fjölda
bóka að baki og vonandi einnig
framundan, þótt þeir séu í úthlutun-
um látnir gjalda veru sinnar í
félagmu. Að einum höfundi undan-
skildum, sem er í báðum hagsmuna-
félögum rithöfunda og úthlutað var
þremur starfsmánuðum, hlýtur
enginn styrk til áframhaldandi rit-
starfa — ekki einu sinni atvinnurit-
höfundur, en hlutaguðir rithöfunda-
sambandsins hafa löngum haldið
því fram að atvinnumennska yki
rétt til úthlutunar úr sjóðnum.
Af þessu má hveijum ærlegum
manni vera ljóst að þessi harðyrði
um úthlutunarskömm stjórnar
launasjóðs eru síst ofmælt. Það
getur engan veginn talist eðlilegt
að enginn umsækjandi í Félagi ís-
lenskra rithöfunda hljóti starfslaun
úr sjóði landsmanna til eflingar
bókmenntum; um fyrrgreinda und-
antekningu þarf ekki að ræða.
Þetta óréttmæti er svo augljóst að
ekki ætti að þurfa að fjalla um það
— nema til fordæmingar.
Sá grunur, jafnvel vissa, læðist
að mönnum að stjórn launasjóðsins
hafi tekið að sér það böðulsverk
fyrir rithöfundasambandið, sem eitt
hagsmunafélaga rithöfunda tilnefn-
ir menn í stjóm sjóðsins, að útiloka
gjörsamlega þá sem eru í Félagi
íslenskra rithófunda; rithöfundana
sem flúðu úr sambandinu vegna
misréttis og ofríkis stjómar þess —
í sameiginlegum málum, ekki síst
launamálum. Jafnframt þessari
aukagetu, þessu bókmenntalega
böðulsverki, sér stjóm launasjóðsins
að venju um stjórn sambandsins;
hún má heita gulltryggð.
Stjórnir Félags íslenskra rithöf-
unda hafa á undanförnum árum
reynt eftir mætti að sækja og
tryggja rétt þeirra höfunda sem þær
höfðu umboð fyrir. Það ætti að
vera auðvelt í lýðræðisríki, þar sem
félagafrelsi er talið sjálfsagt, að sjá
til þess að réttur ákveðins hóps
þegna þess — jafnvel rithöfunda —
sé ekki algjörlega fyrir borð borinn.
Svo hefur þó ekki reynst.
I hvaða öðru lýðræðisríki skyldi
það þekkjast að til sé félag rithöf-
unda sem nýtur engra hagsmuna-
réttinda á meðan annað félag
rithöfunda hefur þau öll? Með öðr-
um orðum — að til séu í landinu
réttlausir rithöfundar.
Félag íslenskra rithöfunda nýtur
ekki einu sinni viðurkenningar,
hvað þá verndar, þeirra opinbem
aðila sem réttinda- og launamál
heyra undir, menntamálaráðuneytis
með ráðherra í broddi.
Þeir sem eru í Félagi íslenskra
rithöfunda báru lengi þá von í
bijósti að Sjálfstæðisflokkurinn,
sem kennir sig við lýðræði, svo í
lífi sem í list, myndi rétta hlut rétt-
lausra rithöfunda: viðurkenna í
verki rétt félags þeirra til jafns við
annað félag; aflétta einræði og ein-
okun annars þeirra á sameiginleg-
um sjóðum rithöfunda, sem það
hefur svo berlega og skefjalaust
notað til að deila og drottna í þágu
nokkurra rithöfunda sem hafa
myndað hagsmunaklíku og heita
má orðin föst á fóðrum.
Þessi bókmenntalega bjartsýni
hefur fram til þessa reynst tál.
Menningarmálanefnd Sjálfstæðis-
flokksins tók málaleitan hinna
réttlausu rithöfunda vel. Margir
þingmenn Sjálfstæðisflokksins tóku
henni vel, ekki síst Sigurlaug
Bjamadóttir, sem því miður hvarf
af þingi. Raunar var meiri hluta
þingheims ljóst, er málið var þar
upp borið, að við svo búið mætti
ekki standa. Þegar Sjálfstæðis-
flokkurinn tók að sér menntamála-
ráðuneytið, eftir áratuga van-
rækslu, virtust réttindamál hinna
útskúfuðu rithöfunda sigla hraðbyri
í höfn réttlætis. Fyrri menntamála-
ráðherra flokksins skipaði nefnd.
En því miður — sú nefnd sökk til
botns. Og menntamálaráðherra lét
reka á reiða óréttlætis, enda þess
skammt að bíða að hann næmi
nýtt land í stjómsýslunni. Og núver-
andi menntamálaráðherra Sjálf-
stæðisflokksins, sem þykir
þrekmaður, hvað gerir hann?
Ekki neitt.
Hvert eiga réttlausir rithöfundar
að leita? Félag íslenskra rithöfunda
krefst leiðréttingar á skipan úthlut-
unarmála, leiðréttingar af hálfu
þeirra sem standa á sama grunni
og það félag, grunni lýðræðislegra
mannréttinda — og fara með þau
mál. Hafi þeir ekki til þess þor og
þrek væri þeim sæmst að leggja
sjóði rithöfunda niður, í stað þess
að ljá því eyra að auka þá til þess
eins að auka óréttlætið.
Stjórn Félags ís-
lenskra rithöfunda
frambjóðendur sína til Alþingis og
því þegar af þeirri ástæðu er það
engan veginn jafnsjálfsagt að Al-
bert hafi þurft að víkja þaðan líka,
auk þess sem eðli þingmannsstarfa
og ráðherrastarfa er ólíkt. Stjóm
fulltrúaráðs sjálfstæðisfélaganna í
Reykjavík, sem alfarið fer með
framboðsmál flokksins í Reykjavík,
taldi ekki ástæðu til að ónýta val
kjósenda í prófkjörinu í Reykjavík
vegna þessa máls, taldi afsögn úr
ráðherraembætti nægilega. Eg fæ
ekki séð að hér þurfi annað að
fylgja hinu þó þessi ákvörðun sé
sjálfsagt umdeilanleg en meginat-
riðið er að Albert mátti una vel við
sitt. Hér var valin hagstæðasta leið-
in fyrir hann. Stuðningsmenn
Alberts hafa talað um að hið tvö-
falda siðgæði Sjálfstæðisflokksins
væri óþolandi en varla hefði brott-
vikning Alberts af framboðslista
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
minnkað þörfína fyrir Borgara-
flokkinn. Því verður að segja að
forysta Sjálfstæðisflokksins hafí
valið þá leið sem allir aðilar málsins
gátu sætt sig við, Albert, Sjálfstæð-
isflokkurinn og þjóðin. Hins vegar
mátti Alberti vera ljóst, sem öllum
öðmm, að mjög ólíklegt var að
hann yrði aftur ráðherra strax eftir
nokkrar vikur, þá hefði afsögn hans
verið sjónarspil eitt.
Af þessu máli virðist mér ljóst
að Albert beri ekki skynbragð á
hvenær staða hans er orðin slík,
að breytingar eru nauðsynlegar fyr-
ir reisn þess flokks sem hann er
fulltrúi fyrir í ríkisstjóm. Einnig
virðist mér ljóst að Sjálfstæðis-
flokkurinn er honum langt í frá eins
kær og hann vill vera láta, a.m.k.
kemur hans eigin frami þar langt
á undan. En eitt er það sem uppúr
stendur í þessu máli; kjarkur Þor-
steins Pálssonar. Það þarf augljós-
lega mikinn kjark til að taka á svona
máli svo skömmu fyrir kosningar,
meiri kjark en formenn annarra
stjómmálaflokka em líklegir til að
sýna. Það kann að virðast nú sem
illa sé þrengt að forystu Sjálfstæðis-
flokksins, en því spái ég að þegar
samúðarbylgjan, sem búin hefur
verið til í kring um þetta mál, er
gengin yfír, þá muni forystan metin
af þeim kjarki og heiðarleika sem
hún hefur sýnt í þessu máli.
Höfundur er laganemi.
Umræðu-
fundur um
kynlíf og
siðfræði
„SMOKKAR og siðfræði" er yfir-
skrift fundar sem Kristilegt
stúdentafélag efnir til í Félags-
stofnun stúdenta við Hringbraut
fimmtudagskvöldið 2. apríi nk.
kl. 20.30.
Framsöguerindi á fuiidinum
flytja Skúli Johnsen borgarlæknir
og sr. Heimir Steinsson þjóðgarðs-
vörður.
Framsögumenn munu fjalla um
viðhorf til kynfræðslu og kynhegð-
unar í tengslum við þá umræðu sem
fram hefur farið um sjúkdóminn
eyðni.
Á fundinum verður m.a. fjailað
um spurningarnar: Er kristin sið-
fræði úrelt?; Er smokkurinn eina
lausnin?; Hver er ábyrgð mín gagn-
vart náunga mínum? Rætt verður
um hvort ástæða sé til að huga
betur að aukinni áherslu á sið-
fræðilega þættinum og meðvitund
um ábyrgð hvers einstaklings.
Að loknum framsöguerindum
verða almennar umræður og fyrir-
spurnir.
Fundurinn er öllum opinn.