Morgunblaðið - 13.12.1979, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 1979
Gömul tafla, sem ætti að vera aflögð fyrir
iöngu sagði Jónas, en hún er sennilega ein
sú elsta sem er enn í notkun og verður líka
brátt endurnýjuð.
Hér er Jónas í stjórnstöð aðveitustöðvarinnar.
og húsin tengd inn á kerfið
smátt og srnátt og í árslok var
búið að tengja flest húsin við
það. Raforkuþörfin fór sífellt
váxandi þessi ár og menn voru
nú farnir að nota rafmagnið til
að knýja vélar, til eldunar og
húshitunar o.s.frv. og árið 1945
er svo komið að bærinn sam-
þykkir að láta kanna gufuafls-
virkjun í Krísuvík. Næstu árin
eru framkvæmdar boranir og
kemur í ljós, að hægt hefði verið
að koma upp 5.500 kw gufu-
aflsstöð í Krísuvík, en ekkert
varð úr framkvæmdum þar sem
yfirvöld raforkumála synjuðu
leyfis um allar framkvæmdir.
En þarna fékkst dýrmæt reynsla
af virkjun gufuaflsins og þótt
menn hefðu vænst góðs af þess-
um undirbúningi náði sú von
ekki fram að ganga, en hver veit
nema við hefðum gert meira af
því að reisa slíkar virkjanir ef
þessi hefði hafið starfsemi.
Næsta stórátak Rafveitu
Hafnarfjarðar sagði Jónas hafa
verið 1964 er reist var ný að-
veitustöð og hefði hún þjónað
með ágætum allar götur síðan,
en nú væri svo komið að innan
75 ár síðan rafmagn var
leitt í hús í Hafnarfirði
í gær voru liðin 75 ár frá
því að fyrsta almennings-
rafveita í landinu tók til
starfa, en það var hinn 12.
desember 1904 í Hafnar-
firði. Voru þá 16 hús
tengd við rafstöð sem Jó-
hannes Reykdal trésmíða-
meistari hafði sett upp og
var knúin vatni úr
Hamarskotslæk.
Jónas Guðlaugsson er
núverandi rafveitustjóri.
Ræddi blm. Mbl. við hann
í gær og rakti hann fyrst
nokkuð sögu rafmagns-
mála í Hafnarfirði:
—Jóhannes Reykdal hafði ný-
lega flust til bæjarins er hann
keypti rafal frá Noregi og kom
honum upp, en hann rak
trésmíðaverkstæði og hafði áður
fengið sér túrbínur til að knýja
vélar verkstæðisins. Valgarð
Thoroddsen , fyrsti rafveitu-
stjóri í Hafnarfirði, tók saman í
ársriti Sambands ísl. rafveitna
nokkrar upplýsingar um stofnun
rafveitu Jóhannesar og segir þar
m.a.:
„En Reykdal var ekki full-
komlega ánægður þótt hann
hefði reist verksmiðjuna og látið
vatn snúa vélunum. Hann þurfti
einnig ljós, betra Ijós en áður til
þess að lýsa á þá hluti, sem verið
var að smíða. Svo vildi hann
einnig hafa betra ljós heima við
til þess að lesa við og starfa og
það stóð ekki lengi á fram-
kvæmdum. Rafmagnsljós úr
fossunum hafði hann séð í Nor-
egi og þegar næsta ár hafði hann
útvegað rafmagnsvélina, rafal-
inn, frá Noregi og tengt hann við
ás sama hverfils sem hann hafði
notað fyrir trésmíðavélarnar.
Hann fékk Halldór Guðmunds-
son raffræðing, þá nýkominn frá
Þýzkalandi, til þess að leggja á
ráðin um rafmagnslínu til húsa
næsta nágrennis og Árna Sig-
urðsson, þá trésmið, en síðar
fyrsta rafvirkja landsins, til þess
að leggja raflagnir í þau hús“.
Jónas sagði að raforkusalan
hefði verið með þeim hætti til að
byrja með, að Jóhannes Reykdal
hefði annast sjálfur söluna og
selt gegn ákveðnu gjaldi fyrir
hverja ljósaperu er menn höfðu.
Gaf 16 kerta pera eins og þær
voru fyrst sama ljósmagn og 20
kerta pera myndi gefa nú að
sögn Jónasar, en fyrstu perurnar
voru kolþráðarperur. Verð fyrir
notkun hverrar peru var 6 krón-
ur á ári, og var algengt að menn
flyttu þær milli herbergja til
notkunar.
Þessi fyrsta stöð Jóhannesar
var 9 kílówött og er talið að
kostnaður við að koma henni upp
og lögnum í nærliggjandi hús
hafi verið um 5.000 krónur.
Stöðin reyndist fljótt of lítil og
þá fékk hann stærri rafal frá
Noregi, 37 kw., og var hann
settur niður um 550 metrum ofar
við lækinn og var hún nefnd
Hörðuvallastöð. Árið 1909 seldi
Jóhannes Hafnarfjarðarbæ stöð-
ina og annaði hún raforkuþörf-
inni allt til ársins 1926, en þá var
orðin brýn þörf fyrir aukið
rafmagn. Nathan og Olsen höfðu
þá fyrir skömmu flutt til Hafn-
arfjarðar mótorstöð er þeir
höfðu rekið í Reykjavík og var
ekki lengur þörf fyrir þar. Ann-
aði stöð þeirra raforkuþörf
næstu árin, en Jóhannes keypti
aftur sína stöð og flutti hana um
set.
Jónas Guðlaugsson sagði, að
Utvegsbankinn hefði skömmu
síðar tekið við stöð Nathan og
Olsens og hefði hún séð bænum
fyrir rafmagni til ársins 1938, en
þá var búið að virkja Sogið.
Rafmagnsveita Reykjavíkur
lagði þá háspennustreng til
Hafnarfjarðar og kaupir þá bær-
inn kerfið sem til var af Útvegs-
bankanum og stofnuð er Raf-
veita Hafnarfjarðar árið 1938.
Síðan eru reistar dreifistöðvar
og lagt háspennudreifikerfi og
lágspennuloftlína og allt dreifi-
kerfið gamla aukið og endur-
bætt.
—Rafmagni frá Sogi var
hleypt á kerfið hinn 5. júní 1938
fárra ára þyrfti hún stækkunar
við. Þegar hitaveita var lögð í
Hafnarfjörð var tækifærið notað
sagði Jónas og endurnýjaðar
leiðslur, gamla loftlínukerfið
lagt niður og lagðir jarðstrengir
í þess stað og hefði flutningsgeta
aðveitustöðvarinnar verið tvö-
földuð. Síðan hefur verið unnið
mikið við stækkun veitukerfis-
ins, lagt í ný hverfi í Norðurbæ
Hafnarfjarðar, Garðaholt og
Bessastaðahrepp.
—Fjárhagurinn hefur ekki
leyft annað en nauðsynlegustu
viðbót og endurnýjun, en þegar
við fórum út í endurnýjunina
þegar hitaveitan var lögð hljóp
bæjarsjóður undir bagga þar
sem tekjur af raforkusölu nægðu
ekki fyrir slíku stórverkefni.
Raforkuverð hjá okkur er nánast
það sama og hjá Rafmagnsveitu
Reykjavíkur og þyrfti það að
hækka nokkuð, a.m.k. þarf það
jafnan að halda í við verðbólg-
una ef það á að gera okkur kleift
að standa við okkar verkefni.
En Rafveita Hafnarfjarðar
hefur ekki aðeins starfað að
raforkumálum, heldur annaðist í
allmörg ár sjúkraflutninga fyrir
Hafnfirðinga.
—Þetta verkefni féll mjög illa
að rafmagnsvinnunni og varð
með tímanum æ erilsamara eftir
því sem bærinn stækkaði og þar
kom að við urðum að hætta að
annast það, enda ekki hægt að
kalla menn upp úr skurðunum,
ef svo má segja til að kasta yfir
sig hvíta sloppnum og sinna
sj úkraflutningum!
Starfsmenn Rafveitu Hafnar-
fjarðar eru nú 33 og sagði Jónas
að þeim hefði ekkert fjölgað
síðustu 15 árin.
—Þrátt fyrir að verkefnum
hafi sífellt farið fjölgandi hjá
okkur hefur starfsmannafjöld-
inn verið sá sami í 15 ár og má
segja að það hafi tekist vegna
þess að við höfum tekið upp
breytta starfshætti og endurnýj-
að vélakost bæði í úti- og
innivinnu og tekið upp þær
vinnuaðferðir sem þurfti til að
geta annað öllum þessum verk-
efnum.
Jónas Guðlaugsson hefur verið
rafveitustjóri frá árinu 1969, en
á undan honum var Gísli Jóns-
son og fyrsti rafveitustjórinn
var Valgarð Thoroddsen og
gegndi hann starfinu frá 1938 til
1961.
Starfsmenn Rafveitu Hafnarfjarðar komu saman til hádegisverðarboðs í gær og með þeim ýmsir ráðamenn bæjarins og aðrir gestir.