Morgunblaðið - 16.12.1966, Blaðsíða 17

Fðstudagur 16. des. W99
MORCUNBLADIÐ
17
Styrkur til flðabáta
hækkar um 300 þús.
Skagfirðimgctbók
komin úl
' VIÐ þriðju umr. fjárlaga flutti
Sigurður Bjarnason framsögu
fyrir nefndaráliti og tillögum
Bamvinnunefndar samgöngumála
um framlög til flóabáta og vöru-
flutninga.
Sagði Sigurður, að nefndin
hefði orðið sammála ura að
Iieggja til að veittur verði styrk-
ur til 21 flóabáta og annarra sam
göngutækja samtals að fjárhæð
8.667 þús. króna og er það rúm-
um 300 þús. kr. hærra en í fyrra.
ítæddi þingmaður síðan um af-
komu flóabátanna almennt í ein
Btökum landshlutum og kom
fram, að víða er hagur þeirra
bágborinn, og sumstaðar hefur
Bekstrargrundvöllur þeirra versn
Sigurður Bjarnason
að verulega vegna bættra sam-
gangna á landL Þó er nauðsyn-
legt að halda útgerð bátanna
áfram vegna þess, að samgöngur
teppast víða vegna snjóa, og er
þá nauðsynlegt að geta haldið
uppi samgöngum við byggðar-
lögin á sjó. Þá hafa sumstaðar
verið teknir í notkun nýir bátar,
og annars staðar hefur orðið að
endurnýja vélakost bátanna.
Skipting flóabátastyrkjanna
milli einstakra báta og fyrir-
tækja er samkvæmt tilögum
nefndarinnar á þeesa leið:
þús. kr.
Norðurlandab. Drangur 1850
Strandabátur 60
Haganesvílkurbátur 25
Hríseyjarbátur 60
Sami, vegna vélakaupa 60
Grímsey, vegna flugferða 60
Flateyj arbátur á Skjálfanda 120
Loðmundarfjarðarbátur 50
Mjóafjarðarbátur 176
TM snjóbifreiðar á Austfj. 120
Til vöruflutninga á SuðurL 590
TM vöirufiutninga til Öræfa 166
V'estmannaeyjabátur, vegna
mjólkurflutninga 360
H.f. Skallagrímur Akxaborg 1700
Sami vegna viðgerðar 300
Mýrabátur 7
Flateyjarbátur á Breiðafirði 455
Stykjkishólmsbátur „Baldur” 1500
Langeyjarnesbátur 100
Djúpbátur „Fagranes" 13i50
Dýrafjarðarbátur 46
Patreksfjarðarbátur 25
Skötuf j arðarbátur 20
Samtals 8677 þús. kr.
FYBSTA hefti Skagfirðingabók-
ar, ársrits Sögufélags Skagfirð-
inga, er komið út og er það
nokkru seinna en vænst var. 1
formála hennar segir m.a., að
henni sé ætlað það hlutverk að
varðveita frá gleymsku marg-
víslegum fróðleik um Skaga-
fjörð og Skagfirðinga. Að baki
þeirrar hugmyndar búi sú sann-
færing, að það sé sérhverjum
íslendingi nauðsyn að varðveita
tengslin við fortíð sina og upp-
runa, ekki sízt nú á dögum, þeg-
ar orðið hafi aldahvörf í þjóð-
lífinu.
Sögufélagið hóf útgáfustarf
sitt árið 1989 og á vegum þess
ihafa komið út tólf rit. Um þess-
ar mundir er svo verið að vinna
að útgáfu á Skagfirzkum ævi-
skrám, sem er mikið stórvirkL
Bngu að síður ákvað félagið á sL
vetri að hefja útgáfu þessarar
árbókar, sem í verður safnað
margvíslegum fróðleik um
Skagafjörð og Skagfirðinga. Ætl-
unin er að árbókin komi jafnan
út að haustlagi og verði hverju
sinni ekki undir tíu örkum að
stærð, þ.e. 160 bls. Vonast þó rit-
stjórnin til þess að efnisöflun
gangi það vel að ritið geti orðið
Við atkvæðagreiðslu um
fjárlög í gær, var krafizt
nafnalkalls um breytingartil-
lögu Sigurvins Einarssonar
þess efnis, að veittar yrðu 350
þús. kr. til endurbyggimgar
Saurbæj arkirk ju á Rauða-
sandi vegna tjóns af fárviðrL
Pétur Sigurðsson gerði
grein fyrir atkvæði sínu og
sagði, að „Drottimn gaf og
Drottinn tók“ og því segi ég
nei. Er Sigurvin Einarsson
átti að greiða atíkvæði kvað
forseti s.þ. upp þann úrskurð
að þingmanni væri eigi heim-
ilt að greiða at'kv. þar eð um
væri að ræða fjárveitingu til
hans sjálfis. Sigurvin Einars-
son er eigandi og ábúandi á
Rauðasandi, og var kirlkjan,
sem fauk, því eign hans, því
að hún er bændalkirkja. Mót-
mælti Sigurvin og benti á, að
hér væri uim að ræða óslk
nokkru stærra, eins og raua
hefur orðið á með þessa fyrstu
Skagfirðingabók.
Hún verður ekki seld i bóka-
verzlunum, heldur aðeins hjá
umiboðsmönnum, sem í Reykja-
vík eru Hannes Pétursson og
Sigurjón Björnsson. Lesmál í
þessari fyrstu Skagfirðingalbók
er 184 síður, setning og prentua
fór fram í Prentsmiðju Jóns
Helgasonar. Uppsetningu annað-
ist Hafsteinn Guðmundsson, og
ritstjórar eru Hannes Péturssan,
Kristmundur Bjarnason og Sig-
urjón Björnsson.
safnaðar.
Skúli Guðmundsson gerði
og grein fyrir sínu atkvæði og
mædti, að þar sem forseti
þingsinis og ráðherrar hefði
fengið að greiða atkvæði með
því, að ríikið greiddi niður
áfengi þeirra, þá væri engia
ástæða tli að banna Sigur-
vini að neita atkvæðis síns.
(Hrópuðu þá ýmsir framsóikn
armenn heyr). Það væri gott
að hafa kirkju og þvi segði
hann já.
Einnig mótmæltu úrskurði
forseta Björn Jónsson, Ey-
steinn jónsson og HaUdór E.
Sigurðsson. Lét forseti því
greiða atlkvæði um úrskurð
sinn, og var hann samþyfckt-
ur að viðhöfðu nafnakalli. Var
tillaga Sigurvins síðan felld
með 31 atkv. gegn 211. sex
greiddu ekki atkvæði og einn
var fjarverandi.
Þingmcaður iékk ei
atkvæði að greiða
STÖNDUM vlð gagnvart nýj-
um þjóðfélagsviðhorfum, sem
gera huigmyndakerfi jafnt
kapitalismans sem sósíalism-
ans úrelt?
Hin svokallaða iðnbylting er
hófst um miðja 18. öld olli ger-
breytingu allra þjóðfélagshátta
og skapaði grundvöll þess efna
Ihags- og stjórnakerfis sem nú
er ríkjandi. Fram tM þess tíma
Ihafði ræktun landsins og önn-
tir matvælaöflun verið þau
vandamál, sem menn urðu að
helga nær alla starfsorku sína,
þannig að efnahags- og stjórnr
kerfi þeirra tíma miðaðst
fyrst og fremst við lausn þeirra.
Landið og nytjar þess var undir
$taða efnahagsstarfseminnar,
enda sbundaði meginþorri fólks
ins í öllum þjóðlöndum land-
búnað. Skipting eignarréttinda
yfir landinu og fyrirkomulag
jarðyrkjunnar mótaði jafnt
tetjórnskipun, stéttarskiptingu
®g efnahagsstarfsemi þeirra
táma.
Með iðnbyltingunni verður
fjármagnið og nýting þess
jþungamiðja efnahagsstarfsem-
innar. Til þess að nýta þær vís-
indalegu og tæknilegu nýjung-
*tr, sem voru grundvöllur iðn-
byltingarinnar þurfti fjármagn
og aftur fjármagn. Megin við-
1 fangsefni allrar efnahagsstarf-
pemi var sköpun fjármagns og
ráðstöfun þessi og ollu þessi
breyttu viðhorf gjörbreytingu
ellrar þjóðfélagsskipunar.
Þeir þjóðfélagshættir, sem
ruddu sér til rúms í kjölfar iðn
byltingarinnar hafa til þessa
dags mótað ríkjandi stefnur í
stjórnmálum og efnahagsmál-
um. En það er sameiginlegt
þessum stefnum, hversu frá-
brugðnar sem þær kunna að
vera að öðru leytL að þær
byggjast á ákveðnum skoðun-
um á því hvernig skipuieggja
gkuli hagnýtingu fjármagnsins.
Meginstefnurnar eru sem
kunnugt er kapitalisminn og
sósíalisminn. Það sem þessar
stefnur greinir á um, er skipan
eignarréttindanna tii fjár-
magnsins. Kapitalisminn eða
séreignarstefnan vill dreifingu
yfirráðaréttarins yfir fjármagn
inu og samhæfingu efnahags-
ráðstafana hinna ýmsu einka-
aðila með verðmyndun á frjáls
um markaði. Sósíalisminn vill
hins vegar byggja á allsherjar
skipulagningu atvinnulífsins á
grundvölli þjóðnýtingar fram-
leiðslutækj anna.
Þessar stefnur, svo og mMli-
leiðir milli þeirra, byggja á
þeim grundvellL að þjóðfélags-
skipan hljóti fyrst og fremst að
vera háð skoðunum á því
hvaða skipan eignaréttinda
try.ggi hina hagkvæmustu nýt-
kigu fjármagnsins. 1 samræmi
við þetta er litið á það sem
meginhlutverk ríkisvaldsins í
hinum kapitalísku ríkjum að
vernda eignarréttinn, grundvöll
efnafhagskerfisins, en í hinum
sósíölsku ríkjium verður megin
verfcefni ríkisvaldsins hins
vegar framkvæmd þjóðnýting-
arinnar.
Þetta er sá orustuvöllur sem
allir starfandi stjórnmálaflokk-
ar bæði vestan járntjalds og
austan hafa haslað sér, og þeirri
hugsun hefir varla skotið upp á
þeim tveim öldum sem liðnar
eru, að sá grundvöllur gæti
raskazt. En þróunin frá lokum
síðari heimsstyrjaldar gefur til-
efni tM þess að setja við þetta
spuríngarmerki, svo sem nánar
skal rakið hér á eftir.
Röskun aldurskiptingarinnar.
Hin stóra kynslóð tímamót-
anna.
í því sem hér fer á eftir verð-
ur einkum stuðst við bók eftir
bandariískan prófessor að nafni
Peter Drucker, en hún ber á
ensku titilinn „Landmarks of
tomorrow. A reporf on the
Post Modern world“. Drucker
er fæddur Austurríkism aður,
en fluttist til Bandaríkjanna
tæplega þrítur að aldri laust
fyi’ir síðustu heimsstyrjöld og
gegndi þar fyrst ýmsum störf-
um en hefir um skeið verið
prófessor í stjórnun (mana-
gement) við verzlunarfháskóla
New York borgar.
Drucker bendir á það, að
um 1970 muni um helmingur
Bandaríkjamanna verða undir
25 ára aldri. Þessi röskun ald-
ursskiptingarinnar, sem senni-
lega er stundarfyrirbrigði,
ætti út af fyrir sig ekki að
skapa sérstök vandamál ef hin
fjölmenna nýja kynslóð fædd-
ist inn í samskonar heim og
feður þeirra á sínum tíma. Þeir
myndu þá eins auðveldlega og
fyrri kynslóðix geta tileihkað
sér ríkjandi hugmyndir á sviði
vísinda, stjórnmála og öðrum
mikilvægustu sviðum mann-
félagsins.
En að áliti Druckers fer því
fjarri að svo sé. Sú kynslóð sem
úr grasi hefur vaxið frá lokum
seinni heimsstyrjaldar eigi erf-
itt með að skilja þau vigorð og
vandamál sem efst vonu á
baugi síðustu árin fyrir heims-
styrjöldina hvað þá etf lengra er
farið aftur í tímann. Þjóðmála-
stefnur þær eða kenningar um
hina hagkvæmustu lausn þjóð-
félagsmála, sem stjórnmálabar
áttan hefur snúizt um allt frá
því að áhrifa iðnbyltingarinnar
fór að gæta, virðast ekki lengur
vekja áhuga ungs fóiks, jafn
vel þótt boðaðar séu af mælsku
og með fögru orðavali. Hverju
sætir þessi þróun? Er hér um
úrkynjun að ræða? Ef svo
værL mætti það raunar undr-
un sæta að hún hefði átt sér
stað svo skyndilega, eða aðeins
á 2-3 síðustu áratuigum, Eða er
það á hinn veginn að sú breyt-
ing hafi orðið á Iþjóðfélagsleg-
um viðhorfum, að þau úrræði og
þær kenningar sem voru góð
og gild til lausnar vandamála
dagsins í gær, séu orðin ófull-
nægjandi og jafnvél óraunhæf
tii lausnar þeim vandamálum,
sem við er að etja í dag og við
blasa á morgun. En ef svo er,
í hverju er hin róttæka breyt-
ing hinna þjóðfélagslegu við-
horfa raunverulega fólgin?
Þekkingarbyltingin — í hverju
er hún fólgin?
Drucker vekur athygli á
hinni geysilegu aukningu þess
hluta bandarísku þjóðarinnar,
sem er háskólagenginn síðustu
30 ár. Fyrir 30 árum höfðu að-
eins 4% þjóðarinanr náð há-
skólastigi menntabrautarinnar.
í dag er sú tala 36% fyrir þjóð
ina í heMd, en 50% í mörgum
stórborgum, jafnvel verkalýðs-
borgum eins og Detroit. Eftir
16 ár gerir hann ráð fyrir að
hekningur bandarísku þjóðar-
innar í heild hafi komizt í há-
skóla, en % íbúa í stórborgum.
(í þessu samibandi ber þó að
hafa í huga ef gera ætti saman
burð við ísland, að í Banda-
ríkjunum byrjar æskufólk há-
skólanám 1-2 árum yngra en
hérlendis). Að nokkru leyti á
þessi þróun rót sína að rekja
tM betri efnah agsafkomu al-
mennings, en ekki er vafi á
því að mikMvægasta orsök henn
ar er af öðrum toga spunnin.
Það hefir orðið gjörbreyting á
ef.nahagslegum viðhörfum tM
þekkingar og þekkingarleitar.
IÞað er í því sem þekkingarbylt-
ingin, sem svo hefur verið
nefnd hér, er fólgin. Það er
auðvitað ekki nýtt, að nýjung-
ar í vísindum og tækni hafi
verið grundvöllur efnahags-
legra framfara, en viðhorl
manna tM þáttar þekk ingarinn-
ar í slíkum framförum hafa
gerbreytzt. Þekkingin var álit-
in nofckuð sem væri gefið, óháð
efnalhagslegum ákvörðunum.
Það gat alltaf skeð einn góðan
veðurdag að einhver hugvit*-
maður gerði uppfinningiu og
hún leiddi til nýrra framleiðslu
aðferða, og framleiðniaukning-
ar á tMteknu sviði. En megin-
reglan var sú, að leit að nýrrí
þekkingu, væri utan verka-
hrings ef nahagsstarf sem innac,
sem markaðist af því að hag
nýta þá þekkingiu sem þegar
væri fyrir hendL
Á sama hátt var raunar litið
á þá fræðslu, æðri sem lægri,
sem þjóðfélagið lét botrgurum
sínum í té. SkóLalöggjöf og það
sem henni tilheyrir var talinn
þáttur fé'lagsmálanna hUðstæð
almannatryggingum, fátækra-
framfærsla og þesshátt£ir. Það
var taiið mannúðarmál, að
hverjum þjóðfélagsþegni yrði
veitt einhver lágmarksfræðsla
og þeim er hæfileika höfðu og
aðstöðu tM framhaldsnáms yrði
gefinn kostur á ódýrri og
ókeypis kennslu. En á fjár-
muni þá sem ráðstafað var 1
þágu menntamála var litið sem
neyzlu ekki sem þátt fram-
leiðslustarfsemmnar. I hagvís-
indum jafnt sem stjórnmálum
var í rauninni byggt á hinu
gamalkunna orðtaki að „bók-
vitið yrði ekki látið í askana“,
þótt viðurkennt væri að það
gæti haft sitt gildi í sjálfu sér.
En á þeim tveim áratugum sem
liðnir eru frá lokum síðari
heimsstyrjaldar hafa viðhorf í
þessum efnurn gjörbreyzt.
Hafin hefur verið skipulögð
þekkingarleit á nær öllum svið