Morgunblaðið - 07.06.1962, Blaðsíða 20

20
rMORGVFBLAÐIÐ
Fimmtudagur 7. jóní 1962
Alexander Fullerton
Guli Fordinn
BREFBD
Það var nokkrar arkir af þessu
hroðalc0a hrafnasparki hans
Teds Capenter, og sannarlega eng
inn barnaleikur að komast fram
úr því. Og hljóðaði þannig:
Það er erfitt að byrja á þessu
bréfi, af því að ég veit, að það
er ekki nema fjandans ósvifni af
mér að vera að troða þessu er-
indi upp á þig. Þar á ég ekki við
ég hefði ætlað mér að skrifa það,
en ég var aldrei laginn á að af-
saka mig. En þú mátt bara trúa
því, að í þetta sinn kemur afsök
unarbeiðnin frá hjartanu).
Hin ástæðan til þess, að ég hef
ákveðið að trúa þér fyrir þessu
er sú, að þú ert skáldsagnahöf-
undur og hefur næga kunnáttu
til að gera það læsilegt. Svo hef-
urðu líka útgefanda og líklega
umboðsmann líka. Mér hefur ver
bréfið, heldur handritið, sem því
fylgir og ég vil, að þú lesir. Þú
verður sá fyrsti, sem það gerir,
því að enginn annar hefur það
nokkru sinni augum litið.
Þú verður líklega hissa á því,
að ég skuli einmitt hafa valið
þig. Jæja, í fyrsta lagi, þá á ég
víst engan betri vin, og það kem-
ur þér líklega á óvart, þar sem
okkur lenti saman fyrir nokkr-
um árum, þegar þú fórst niðr-
andi orðum um það, sem ég hafði
þá með höndum, og seinna var
ég fjandans ruddalegur við þig
og fleira fólk. Á því vil ég biðja
þig fyrirgefningar — þó ekki fyr
ir að hafa snúizt illa við að-
finnslunum, sem okkur ' lenti
■ saman út af; ég á við hitt, hvað
ég var fjandalega öfugsnúinn
við þig, þegar ég kom aftur að
norðan. Mig langar að segja þér,
að því sé ég eftir, og ég vildi
óska, að þú gætir gleymt því og
lesið þetta handrit á grundvelli
vináttu okkar, eins og hún var,
áður en slettist upp á hana. Þeg
ar þú hefur lesið það, vona ég,
að þú skiljir — að minnsta kosti
að nokkru leyti — hvað legið
hefur á mér allan þennan tíma.
(Þetta hljómar nú ekki eins og
íð það erfitt að klambra þessu
saman og fá nokkra meiningu
út úr því — sumstaðar í bókinni
hef ég haft í huga, að hún yrði
gefin út einhverntíma, og þá
skrifað hana með það fyrir aug-
um, rétt eins og ég væri að
ávarpa ókunnan og ókunnugan
lesanda, en á öðrum stöðum er
frásögnin persónulegri, rétt eins
og ég væri að skrafa við þig, og
ég býst við, að þér muni finnast
þeir kaflar þurfa tillögunar. Mér
hefur aldrei fyrr verið það Ijóst,
hvílíkur munur er á að skrifa
um svona efni (sem hlýtur að
hljóma í margra eyrum eins og
einhver ópíumsdraumur) og hins
vegar ferðabók eins og ég var
vanur að framleiða — árlega í
Höfðaborg, og sem þú sagðist
aldrei geta lesið — þegar ég hélt,
að þú hefðir lesið þær allar! Þá
varð ég heldur betur vondur.
En þetta er hvorki skáldskap-
ur né ópíumsdraumur. Þú trúir
því, af því að þú hefur sjálfur
ímyndunarafl, en veizt jafn-
framt, að það hef ég ekki, svo
að ég hefði aldrei getað skáldað
þetta upp. Ég get fullvissað þig
um, að ef þú kemur bókinni út,
skal varla finnast nokkur mað-
ur, að hann ekki haldi, að þarna
sé bara ein í viðbót af skáld-
sögunum þínum, aðeins ofurlítið
iangsóttari (ef það annars er
hugsanlegt). Nú, jæja, ef fólk
vill halda það, þá er mér sama.
Ef þú kemur með söguna fyrir
almenning, eða bara útgéfanda
og segir, að þetta sé sönn saga,
þá verðurðu stimplaður lygari
eða vitfirringur, ef ekki hvort
tveggja. Ég get hér úr flokki tal-
að, af því að ég var kallaður
hvorttveggja þegar ég raknaði
við í sjúkrahúsinu í Mbeya,
Tanganjika, með alla útlimi í
gipsi, bindi fyrir augunum og
höfuðið reyrt svo fast í umbúðir,
sem ég hélt að ætti meiri þátt í
höfuðverknum mínum en höfuð-
kúpubrotið sjálft. Og svo hafði
þetta í för með sér svo mikið
þunglyndi og reiði, að bjálfarnir
vildu engu ti'úa, sem ég sagði
þeim.
Læknarnir, hjúkrunarkonurn-
ar og sérfræðingurinn (í heila-
sjúkdómum) héldu öll, að ég
væri vitskertur. Ég veit ekki
hvort þau gerðu nokkra tilraun
til að dylja mig þessari ályktun
sinni, en hafi svo verið, hefur
það verið klaufaleg tilraun. Þau
létu meira að segja sálsýkifræð-
ing koma fljúgandi frá Jóhannes
arborg — það var taugaóstyrkur
og voteygður lítill karl sem
spurði mig alls konar spurninga
um bernsku mína og skaplyndi
foreldra minna og hvort mig
hefði „dreymt“ mikið iþegar ég
var lítill. Ég spurði hann, hvers
vegna hann notaði ekki gleraugu,
þegar hann hefði bersýnilega
svona veika sjón, og þá varð
hann vondur. Mér datt í hug,
að ef til vill hefði hann verið
með gleraugUj þegar hann var í
skóla og hinir strákarnir hefðu
strítt honum með þeim, en þetta
sagði ég ni samt ekk) við hann,
af því að ég sá, að hann hafði
óbeit á mér, og mig langaði ekki
að láta setja mig í geðveikra-
hæli.
Lögreglumaðurinn, eða Full-
trúinn, ejns og hann var tiltlaður,
var almennilegur náungi og ég
kunni vel við hann, enda þótt
það væri bersýnilegt, að hann
héldi mig að Ijúga, að minnsta
kosti til að byrja með. En hvaða
tilgang hefði ég getað haft með
því? Það er mér ekki vel ljóst,
því að í sögu minni var ekkert
til að státa af. Meira að segja,
hefði mestur hluti hennar verið
betur ósagður, að mínu áliti.
Kannske hélt lögreglumaðurinn,
að ég gengi með einhverja sekt-
arkennd af því að hafa drepið
feita manninn, Lessing, en hvers
vegna hefði hann átt að halda
það um mig, þegar þau öll héldu
raunverulega, að eina lygin,
sem ég hefðj sagt þeim væri
þessi, að það hefði verið slys.
Ekki veit ég. Hvað sem því nú
leið, þá tók það ekki fiólkið í
sjúkrahúsinu langan tíma að
sannfæra hann um, að ég gengi
með einhverjar grillur og missýn
ingar. Seinna kom hann greinileg
ar orðum að þessu. Það var eftir
að hann hafði heyrt aðalatriðin
í sögu minni, að hann átti viðtal
við blaðamenn, sem voru nýbún
ir að tala við mig og sagði við þá:
Ykkur er eins gott að prenta
þetta ekki, piltar. Náunginn er
ekki almennilegur í kollinum.
Annars var hann bezti náungi,
en heldur vitgrannur, eins og
stéttin er yfirleitt. Ég sá hann
tvisvar eftir þetta, en sagði hon-
um aldrei, að ég hefði heyrt,
hvað hann sagði við blaðamenn-
ina. Hann hefði kannske farið
hjá sér.
Eitt hefur getað fengið hann
til að halda, að þetta væri allt
saman ímyndun mín, og það var,
að hann vissi að ég var rithöf-
undur. Ég sagði sálfræðingnum,
að ég skrifaði aðeins ferðabækur
og blaðagreinar, en alls ekki
skáldsögur af neinu tagi, en það
var nú eins og að tala við stein
inn. Ég var rithöfundar og rit-
höfundar hafa óútreiknanlegt
ímyndunarafl. Þar við bættist, að
hauskúpan á mér hafði sem næst
klofnað, með þeim afleiðingum,
að alls konar ímyndanir urðu að
veruleika í augum mínum. Þetta
var skoðun þeirra og hún spar-
aðí þeim frekari umþenkingar.
Þeim hafðí í félagi næstum tekizt
að sannfæra mig sjálfan um, að
ég væri vitskertur, en nú er að
minnsta kosti orðið svo langt um
liðið, að ég veit, að ég er ekki
vitlausari en þeir sjálfir. Eg veit
líka, að þetta gerðist allt ná-
kvæmlega eins og ég sagði þeim
það, þegar ég lá endilangur í
umbúðum í sjúkrahúsinu, með-
an þeir sátu, stóðu eða lutu yfir
mig, með vantrúarsvipinn á
smettunum. Meðan ég var að
svara ,,gildruspurningunum“
þeirra, gat ég séð þenna sjálfum-
glaða vantrúar- og meðaumkun-
arsvip. Það var heitt inni í sjúkra
stofunni og allar þessar umbúð
ir voru mér til stöðugra öþæg-
inda; ég varð fyrtinn og stund
um bálvondur, svo að ég brýndi
raustina, og svitinn rann um það
af andlitinu á mér sem þeir gátu
séð, svo að líklega hef ég bæði
sýzt og heyrzt vera vitf mínu
fjær. Eg man, að sálfræðingur-
inn var eitthvað að tala um ,,köst
in“ í mér, en þá hafði ég enga
hugmynd um, hvað hann átti við
með því. Nú orðið get ég betur
skilið tortryggni þeirra og efa-
semidir, enda þótt mér sé enn
ekki vel ljóst, hvaða gagn sé I
sálfræðingi, sem hefur minni
skilning og fleirj persónulegar
hömlur en margir sjúklingar
hans.
En látum það vera nóg um
sjúkrahúsið — ég verð að halda
sögunni áfram. Þegar ég rifja
hana upp fyrir mér, er sú mynd,
sem fyrst kemur upp í huga míni
um, furðulega skír. Eg var úti
í kjarrinu í Nyassalandi, rétt við
norðurbakkann á Rukuru og
ekki langt frá Njakwa. Þetta var
um klukkan eitt um nótt og
þarna var svarta myrkur, enda
ekkert tungl (Hvað ég var að
gera þarna úti í kjarrinu, aleinn
og um miðja nótt, skulum við
seinna fá að vita).
Það, sem ég sé fyrir mér, er
þetta. Þrælahópur með einum
fimmtíu innfæddum, sumum koni
um og nokkrum þeirra varla aC
barnsaldri kemur haltrandi i
tvöfaldri röð um kjarrið, á leið
norður. Hver einstakur hafði!
keðjulykkju um mittið, sem fest
var í lengri keðju, sem lá eftir
endilangri halarófunni — þessari
tvöföldu röð af fáklæddum kon-
um. Við hliðina á halarófunni
gengu verðir, sem sjálfir voru
þarlendir menn, með svipur úr
nashyrningshúð í hendi. ÞaS
skiölti í keðjunum, og jafnvel úr
aitltvarpiö
Fimmtudagur 7. Júni.
8.00 Morgunútvarp (Bæn. — 8.0S
Morgunleikfimi — 8.15 Tónleik-
ar. — 8.30 Fréttir — 8.35 Tón«
leikar. — 10.10 Veðurfregnir),
12.00 Hádegisútvarp (Tónleikar. —
12.25 Fréttir og tilkynningar).
13.00 ..Á frívaktinni“ (Sigríður Haga«
lín).
15.00 Síðdegisútvarp (Fréttir og tfllc-
— Tónleikar. — 16.30 Veður-
fregnir. — Tónleikar. — 17.00
Fréttir. — Tónleikar).
18.30 Óperettulög. — 18.50 Tiikynning<»
ar. — 19.20 Veðurfregnir.
19.30 Fréttir.
20.00 ,,Myndir frá UngverjalandiM og
rúmenskir þjóðdansar eftir Béla
Bartók (Sinfóníuhljómsveitiu i
Minneapolis leikur; Antal
Dorati stjórnar).
20.20 Lestur fornrita: Eyrbyggjasaga;
XXV. (Helgi Hjörvar rithöf.)
20.40 Organtónleikar: Gösta Jahn leilc
ur á orgel Dómkirkjunnar.
a) Improvisation eftir Jahn
yfir stef eftir César Franck.
b) Communion op. 15 eftir
Alexandre Guilmat.
c) „Kominn er Guðs sonur'*,
kóralimprovisation eftir
Bach.
d) Fúga 1 e-moll eftir Hándel.
21.00 Erindi: ^íkrumah og Ghana (Er«
lendur Einarsson forstjóri).
21.25 Einsöngur: Robert Ilosfalvy syng
ur óperuaríur.
21.40 Úr ýmsum áttum (Ævar R.
Kvaran leikari).
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Kvöldsagan: „Sjö menn að
morgni“ eftir Alan Burgess; II.
(Hersteinn Pálsson ritst.)
22.30 Harmonikuþáttur: Grettir Björns
son leikur. (Henry Eyland og
Högni Jónsson).
23.00 Dagskrárlok.
Föstudagur 8. júni.
8.00 Morgunútvarp (Bæn. — 8.05
Morgunleikfimi — 8.15 Tónleik-
ar. — 8.30 Fréttir — 8.35 Tón-
leikar. — 10.10 Veðurfregnir).
12.00 Hádegisútvarp (Tónleikar. —
12.25 Fréttir og tilkynningar).
13.00 ,,Við vinnuna“: Tónleikar.
15.00 Síðdegisútvarp (Fréttir og tiJik.
— Tónleikar. — 16.30 Veður-
fregnir. — Tónleikar. — 17.00
Fréttir. — Endurtekið tónlist-
arefni).
18.30 Ýmis þjóðlög — 18.45 Tyikynn-
ingar. — 19.20 Veðurfregnir.
19.30 Fréttir.
20.00 Daglegt mál (Bjarni Einarsson
cand. mag).
20.06 Bfst á baugi (Tómas Karlsson
og Björgvin Guðmundsson).
20.35 Frægir söngvarar; XXVII: Paul
Robeson syngur.
21.00 Ljóðaþáttur: Óskar Halldórsson
cand. mag. les kvæði eÆtir Por-
stein Gíslason.
21.10 Tónleikar: Sónaita nr. 1 fyrir
fiðlu og píanó eftir Charles Iv-
es (Rafael Druian og John
Simms leika).
21.30 Útvarpssagan:: „Urðar-Jói“ etft-
ir Sigurð Heiðdal; I. (I»orsiteinn
Ö. Stephensen).
22.00 Fréttir og veðurtfregnir.
22.10 Kvöldsagan: ,JSjö menn a8
morgni“ eftir Alan Burgess; UI.
(Hersteinn Pálsson ristj.).
22.30 Á síðkvöldi: Léttklassísk tón-
list.
a) Þýzkir listamenn flytja tón-
list etftir Fridrich von Floi-
ow.
b) Tékkneska fiíilharmoníusvetl
in leikur slavneska dansá nr.
1—5 op. 72 etftir Dvorófc;
Vaclav Talich stjórnar.
23.15 Dagskrárlok.
ípMlftláðNW
CÆÐIN MÉSWL
STÆRSTU *
D0SIRNAR * LÆGSffi fVERDID
NYJAR, LOFTPETTAR DOSIR,- SEM MJOG
AUÐVELT ER AÐ OPNA.
Umboösmenn:- KRISTJAN Ó. SKAGFJÖRD h/f REYKJAVIK
Hs
Vestur-þýzkar
GÓLFFLlSAR
t
litaúrva.
H. Benediktsson h.f.
Suðulandsbraut 4 sími 38300.
X- X- X-
GEISLI GEIMFARI
X- X- X-
" Ég hef kviðið fyrir þessari vís-
indaráðstefnu, Geisli. Hún hefur
eingöngu vandræði í för með sér
íyrir öryggiseftirlitið. Við verðum
að vernda vísindamennina gegn
brjáluðum mönnum og sérvitringum.
Ganga á milli er þeir deila......
En erfiðasta verkefnið fel ég þér,
Geisli......Vegna þess að ég veit
um engan annan, sem gæti leyst það.