Morgunblaðið - 07.06.1962, Blaðsíða 13

Fimmfudagur 7. Júní 1&62
MORGUNBLAÐIÐ
13
Jónsson s
Ufn vandamál togarautgerðarinnar
ékiki greitt starfsmönnum sínum
á sjónum nálægt því hliðstæð
laun, við það sem gerist á vinnu
markaði í landi, og sum fyrir-
tækin illa staðið í skilum með
það, sem þeim þó ber að greiða.
verða úreltur án nokkurra mögu
En meirihluti togaraflotans er að
leika til endurnýjungar.
AX Meðan Rómaborg brann,
lék Neró á lútu og söng.
Það er búið á undanförn-
um áratug, að níða svo niður í
orði og verki togaraútgerðina í
heild, að mikill hluti alrnenn-
*rV<e-
ári allt frá 1952 mátti lesa slík-
ar auglýsingar með reglubundnu
millibili um meirihluta skipanna,
en var á þeim árum venjulega
bjargað undan uppboðshamrin-
um, með viðskiptalegu klandri.
Slíkt er að sjálfsögðu í meg
inatriðum einkamál viðkomandi
viðskiptaaðila, en vekur þó í
þessu tilfelli ýmsa til umhugsun
ar um þessi mál frá þjóðhags-
legu sjónarmiði, einkum vegna
þeirra skefjalausu blaðaskrifa,
sem þyrlað var upp, um skip-
verja b.v. Karlsefnis og útgerðar
fyrirtækið, er togarinn hóf nýja
Varpan dregin inn full af fiski.
í ALMENNUTVf viðræðum milli
manna er það fullyrt, að tog-
araflotinn sem í eðlilegum afla-
érum flytur að landi, um helm-
ing alls þorskfiSks og karfaalfla
iandsins og meginihluta þess
afla frá djúpmiðum, þar sem öðr
um fiskiskipum verður lítt við
Ikomið, sé e-inn stórvirkasti þátt-
urinn í atvinnumálum þjóðar-
innar. En jafnhliða er það óum-
flýjanleg staðreynd, að þessi at-'
vinnugrein hefir síðastliðin 10
ér, orðið ver úti efnahagslega
Iheldur en aðrar atvinnugreinar
og býr nú í megin atriðum við
algjört gjaldiþrot.
Margar skýringar eru gefnar,
af jafnmörgum aðilum á þessu
furðulega fyrirbæri, en allar
.munu þær vera meira og minna
rangar, nema sú eina, að sjáv-
arútvegurinn (þeir sem afla
fisksins) fær ekki að njóta
sömu viðskiptalegu lögmála eins
og starfsgreinar í landi, að verð
leggja sjálfur framleiðsluvöru
sína, í samræmi við tilkostnað.
ÍEn á hinn bóginn neyd'dur til
þesk að greiða allt við því verði,
sem af honum er krafist í landi.
. Á þessú tímabili hafa starfað
Iþrjár milliþinganefndir í sjáv-
arútvegsmálum Skipaðar af Al-
þingi, til að rannsaka afkomu
Itogaraútvegsins, allar hafa þær
skilað mi'kilsverðum upplýsing-
um um jþessi mál, en hin raun-
verulega niðurstaða hefir verið
sú, að fiskverðið til sfcipanna
Ihafi verið of lágt 'hér innanlands
og verið megin orsök fjárhags-
yandræðanna.
> Norskir efnahags sérfræðing-
ar á vegum núverandi ríkis-
stjórnar, kynntu sér m.a. af-
fcomu togaraútgerðarinnar og þó
efcki liggi fyrir opinberar skýrsl
ur um niðurstöður þeirra, hefir
(það upplýstst að þá hafi furðað,
(hvernig búið hafi verið að þess
ari mikilvægu atvinnugrein á
undanförnum árum>, og heilbrigð
ast væri að endurgreiða togara-
útgerðinni þær milljónir, sem af
Ihenni hafa verið rúnar í of lágu
fiskverði.
Menn hafa reynt að skella
skolleyrum við öllu slíku tali,
og reynt að tína til Skýringar
út í bláinn, til þess að smeygja
sér framlhjá staðreyndunum. Af-
'leiðingin er sú sem flestir
(þökkja, en fæstir vilja skilja, að
itogaraútgerð landsins er að þrot
um komin. Hún getur ekki keppt
yið atvinnugreinar í landi um
yinnuafl með launagreiðslum.
Togarahásetar munu t.d. vera
'launalægstu starfsmenn þjóð-
félagsins á hverja vinnustund.
Það er kunnugt að tilkostnað-
ur á hvert aflakíló, sem íslenzku
togararnir flytja að landi, er
lægri heldur en hjá Þjóðverjum,
Englendingum og Norðmönnum.
IÞað er einnig kunnugt, að skips
Ihafnir á enskum og þýzkum tog-
urum, hafa margfalt betri tekj-
ur, en almennt gerist þar í lönd
um fyrir sambærileg störf. Samt
greiðir brezka ríkið milljóna upp
(hæðir í sterlingspundum til stuðn
ings sjávarútvegs landsins í ýms
um myndum, m.a. reksturstyrk
til togarútgerðarinnar. Vesur-
(þýzka stjórnin í Bonn, sem ekki
er heldur nein þjóðnýtingar-
stjórn, greiðir á yfirstandandi
éri til fiskirannsókna, endurnýj-
unar og aukningar fiskiflotans
og í rekstursstuðning um 35
millj. DM (eða um 370 millj. kr.
■íslenzkar),
Meðal annarra þjóða, er það
lalin þjóðfélagsleg nauðsyn, að
framleiðsluatvinnuvegir hafi svo
rúmt fjármagn, að hægt sé að
endurnýja sjálf atvinnutækin
eftir þörfum, Bretar og Þjóð-
verjar endurnýja og auka nú
iogaraflota sína í stórum stíl. En
á fslandi eru afkastamestu at-
vinnutæki þjóðarinnar svo hart
leifcin efnahagslega, að þau geta
ings, sem ökiki hefir aðstöðu til
að kynna sér hið raunverulega
ástand, er farinn að trúa því
fastlega, að þetta sé einlhver
vandræða atvinnugrein, sem
ekki verði við bjargað og bezt
sé að leggja niður.
Karlsefnismálið svonefnda, er
eitt skýrasta dæmið um hvoru
tveggja. Ábyrgðarlausar full-
yrðingar, með órökstuddum
sleggjudómum og svívirðingum
um þjóðhagslega mikilvægt at-
vinnufyrirtæki og á hinn bóg-
inn áþreifanleg sönnun þess, hve
togarar eru raunverulega stór-
virk atvinnutæki.
Fyrirtækið, sem rekur b.v.
Karlsefni, stendur á gömlum
starfsgrundvelli eða allt frá 1911,
að togaraútgerð fór að vaxa hér
í atvinnulífinu og hafa því Geir
Thorsteinsson fyrirtækin átt
drjúgan þátt í uppbyggingu
þjóðarbúsins liðna áratugi og
orðið til hagsældar nær þrem
kynslóðum dugandi manna í þús
undatali
Núverandi fyrirtæki Karlsefni
hf. sem á togarann Karlsefni,
hefir ávalt verið þekikt fyrir
framúrskarandi traustleika á öll
um sviðum viðskiptalega og
starfsmenn þess á sjó og landi
borið til þess óskorað traust.
Þetta fyrirtæki hefir þó eins og
fleiri togaraútgerðarfélög orðið
að stríða við fjárhags erfiðleika
undanfarin ár. Má í því sambandi
nefna að í Lögbirtingablaðinu
var skömmu fyrir venkfall aug-
lýsing, þar sem krafist var upp-
boðs á b.v. Karslefni til lúkning-
ar allverulegri skuldarupphæð í
opinberum gjöldum.
Slík auglýsing á hendúr tog-
araútgerðarfélögum er að vísu
eklkert nýnæmi, því að á hverju
veiðiferð, eftir að verkfall var
skollið á.
Skipið kom efcki starx heirn,
eins og reglur mæltu fyrir, til
þess að leggjast ásamt öðrum tog
urum í sambandi við verkfallið.
En það hefði með öðrum orðum
þýtt fyrir þetta fyrirtæki, að
ganga hiklaust og óttalaust "und-
ir fallöxina sem heima beið, sam
kvæmt fyrrgreindri auglýsingu.
Útgerðin tók þann kostinn, að
gera örþrota tilraun til einnar
veiði- og söluferðar í viðbót, þar
sem nú í fyrsta sinn eftir margra
mánaða fiskördeyðu, var von á
góðum afla á Selvogsbanka. En
á hinn bóginn að taka á sig alla
þá áhættu og óþægindi, sem af
þessari tilraun til þess að bjarga
sér frá gjaldþroti gæti hlotist. •
Allt fór „vel“ ef svo mætti
segja. Enginn varð fyrir tjóni
eða vandkvæðum af sjálfri veiði
ferðinni, heldur þvert á mióti,
einstaklingar og þjóðin í heild,
hafði hinn mesta hagnað af
þessu tiltæki. Verkfallsbrot b.v.
Karlsefni hefði því átt að bíða
eðlilegrar og skynsamlegrar af-
greiðslu, þegar skipið kæmi í
heimahöfn.
En svo fór ökki, það þurfti að
gera þetta mál að móðursýkis-
skvaldri og linnulausum persónu
svívirðingum um skipshöfn og
útgerð skipsins. Blaðamenn sem
ekki höfðu haft frá neinum stór
slysum að skýra undanfarið,
nema hinum hversdagslegu
morðafrekum OAS í Alsír, sem
þó voru enn nothæf til samlík-
inga í sölum Alþingis, gripu
tveim höndum þetta einstæða
fyrhbæri.
Orð voru látin liggja að því
fyrstu dagana að skipið væri
týnt! En síðar lögð mikil áherzla
á þá meðferð ættingja sjómann-
anna, að fá engar fréttir um af-
drif þeirra. Þetta þótti þó fljót-
lega heldur feitt smurður, en
undirstöðulítill fréttaburður og
leitað var annarra útrása.
Eitt dagblaðanna sagði m.a.:
„Undarlegast af öllu er þó það,
að þessi togaraútgerð, sem vænt
anlega er rekin með húrrandi
bókhaldstapi, hefir efni á því að
leika sér með skip og menn á
þennan hátt, og hlýtur því að
vakna sú spurning, hvort bar-
lómur útgerðarmanna sé elkki fyr
irsláttur einn og þvættingur".
Annað dagblað var þó enn
snjallara, það segir 7. apríl með
eigin orðum: „ . . . blaðið leit-
aði í gær að togaranum Karls-
efni, sem talið er að sé á veið-
um fyrir sunnan land .... blað-
ið taldi sig hafa nokkuð góða vit
neskju um á hvaða slóðum skip-
ið héldi sig og greip tækifærið í
góða veðrinu til þess að senda
flugvél yfir staðainn“.
Leitin bar þó ebki árangur,
ástæða: „Togarfjöldinn á svæð-
inu var svo mikill, að ógerlegt
var á svo stuttum tíma, að gera
ná'kvæma leit. Hinsvegar leiddi
þessi könnun blaðsins í ljós, að
minnsta kosti 80 erlendir togarar
eru nú að veiðum hér undir Suð
urlandi, þar á meðal fjöldi rúss-
neskra“. Og birtir blaðið mynd
af einum slikum, í stað þess sem
ekki fannst!
Ja, það mætti segja, að það sé
eitthvað burðugri rekstur á dag-
blöðunum hér í höfuðborginni,
heldur en togaraútgerðinni! Sam
anlagt mun kostnaður þeirza við
framfcvæmdir, skrif og hringing
ar um allar j'arðir, í sambandi
við þetta mál, nema svipaðri upp
hæð eins og „sökudólgurinn“ hef
ir farið með í veiðarfærakostnað,
að afla hinna 180 tonna af fiski,
sem gáfust í veiðiferðinni.
Hin „dularfulla sigling" upp-
lýstist svo sjálfkrafa, þegar skip
ið seldi afla sinn í Cuxhaven, fyr
ir tæpar tvær milljónir ísl. kr.
En nú eftir að skipið er lagst
í aðgerðarleysi, minnist enginn
framar á tilveru þess.
Það hefði varla þótt frétt-
næmt, að skipið fékk að lokinni
veiðiferð afburða snjallt björgun
artæki urn borð, sem væntanlega
á eftir að valda byltingu hvað
snertir björgun mannslífa á sjó.
Það hefir ekkert verið um það
rætt, að þessi eina veiðiferð hef
ir gert útgerðarfyrirtækinu mögu
legt, að losa sig við talsvert af
þeim skuldum, sem það var
skammað fyTÍr og myndazt hafa
vegna undirverðs á fiski þeim,
sem lagður hefir verið hér í
land — þ.e.a.s. ef það verður
ökki fyrir fjársektum fyrir „af-
brot“ sitt.
Það hefir heldur ekki verið
lagt upp úr því, að hlutur út-
gerðar og skipverja fyrir þessa
einu veiðiferð varð svipaður og
þessir sömu aðilar hefðu feng
ið fyrir að leggja fjórfalt slíkt
aflamagn á land hér, með sex-
földum kostnaði fyrir útgerð-
ina. Og það hefir enginn á það
minnst, að losna þurfi við „blóð
peningana" fyrir fiskaflann, sem
skipið seldi í Cuxhaven, þessar
tæpar tvær milljónir islenzkra
króna í hörðum gjaldeyri.
Meðan skipið var á heimsigl-
ingu, skýrði eitt dagblaðanna frá
því, að Karlsefni ætti „að læð-
ast í höfn að nóttu til“, því ó-
bótamennirnir þyldu ekki dags-
birtuna á andlit sér! Raunveru-
leikinn var sá, að skipið kom
heim á sumardaginn fyrsta, um
hádegi í björtu og fögru veðri.
Um sama leyti voru aðrir ís-
lendingar að vekja á þjóð sinni
athygli í Skotlandi, því að þang
að fór flugleiðis á annað hundrað
manns eða sem samsvarar fimm
togaraskipshöfnum (og komust
færrijen vildu) til þess að horfa
á knattspyrnukappleik eina eft-
irmiðdagsstund. Svo hart var að
sér lagt í þessari sólarhrings
frægðarför, að suma varð að
styðja og nokkura að bera út
úr flugvélunum, við heimkomu
í reisulok. Kostnaður og eyðslu-
eyrir á hvern þátttakanda, mun
nánast hafa verið svipaður og
mánaðartekjur togaraháseta á ís
lenzkum togurum, er leggja afla
sinn á land í heimahöfn.
^ Raunhæfan reksturs-
grundvöll.
Atburður sá sem hér hefir
verið gerður að dæmisögu í sam
bandi við yfirstandandi togara-
verkfall og sú staðreynd að ef
ekfci hefði komið til gjörsam-
lega óvenjulegur og mikill síld-
arafli hjá vélbátunum, sem fyll-
ir upp í það þjóðhagstjón, sem
annars hefði blasað við í þjóðar-
búskapnum og valdið almennu
atvinnuleysi, ætti að leiða til
þess að nú verði loks snúið sér
að því með fullri alvöru, að gera
þær ráðstafanir, sem menn hafa
alltaf hliðrað sér hjá undanfar-
inn áratug, að skapa þessari at-
vinnugrein eðlileg atvinnuskil-
yrði.
Fram að þessu eru ekki kunn-
ar til þess aðrar leiðir, en eðli-
legt fiskverð í hlutfalli við fram
leiðslukostnað eða milligreiðslur
til þess ' að mæta of lágu fisfc-
verði.
Það verður að horfast í augu
við þá staðreynd, að tryggja
verður með einihverjum ráðum,
togaraútgerðinni raunhæfan
rekstursgrundvöll.
Halldór Jónsson.
Aðalfundur
Kvennabands
V.-Húnaatnssýslu
FERTUGASTI og annar Aðal-
fundur Kvennabands V-Húna-
vatnssýslu var haldiinn í prests-
setrinu á Tjörn á Vatnsnesi,
miðvikudaginn 23. þ. m.
Áður en formaður, frú Lára
Lárusdóttir setti fundiinn var
sunginn sálmur og sóknarprestur
inn séra Robert Jack fluttd nokkr
ar hugleiðingar. Mættir voru 25
fulltrúar úr 8 félögum auk
kvenna úr Kvenfélaginu Von á
Vatnsnesi, sem stóð fyriir veit-
ingum á staðnum, en stjórn þess
skipar: Frú Vigdís Jack formað-
ur, Frk Jenný Jóhannesdóttir
gjaldkeri og Frk. Sigríður Guð-
jónsdóttir ritari. í vetur gaf
Kvennabandið spítalanum á
Hvammstanga hjartaritara, sem
kostaði kr. 40.000,00. Kvenna-
bandið studdi mjög að byggingu
sjúkrahússins undir stjórn fyrrv.
fprmanns þess, frú Jósefínu
Helgadóttur.
Frú Lára Lárusdóttir var ein-
róma endurkjörin í formanns-
stöðu en frú Kristín Gunnars-
dóttir gjaldkeri gaf ekki kost á
sér lengur en hún er búin að
vera gjaldkeri félagsins fjölda
ára.
Nú skipa stjórnima: Frú Lára
Lárusdóttir formaður, frú Ásdiis
Magnúsdóttir ritari og Auðbjörg
Guðmundsdóttir gjaldkeri.
Tveir gestir sátu fundinn,
kvenskörungarnir frú Þorbjörg,
móðir formannsins, frá Gilsá-
stekk í Breiðdal og frú Jónína
Guðmundsdóttir, sem öll kvenna
samtök landsdns þekkja af góðu.
í hléi sýndi Hrólfur Guðmunds
son litkvikmynd af ullariðnaði
landsmanna.
Washington, 29 maí — NTB
Belgía og Bandaríkin hafa gert
með sér samning um samvinnu
á sviði varnarmála, með tilliti til
notkunar atómvopua. tii
árásar kæmi.