Lesbók Morgunblaðsins - 12.03.1985, Blaðsíða 19

heimsókn
Örstutt saga eftir Guðmund Daníelsson
Teikning/Arni Elfar
Forstjórinn lokaði skrif-
stofudyrunum á eftir gest-
inum og sjálfum sér, maður
hár vexti og bleikur á hör-
und, hann greip flösku út
úr skáphillu og hellti víni í
glös.
„Nýr bíll á hlaðinu?"
spurði gesturinn og skálaði við furstann.
„Rétt. Félagið gaf mér hann í tilefni af
sínu eigin afmæli."
„Félagið — hvað er það eiginlega?"
„Það veistu þó, mannskratti, þótt fáfróð-
ur sért,“ sagði Bleikur, „félagið, það er ég.“
„Já, þú stælir gömlu keisarana í orði og
verki, og fólkið tekur það í alvöru — og
unir því.“
„Þakka skyldi því! Það er ég sem skapaði
FÁR. Það væri ekki til án mín, og sundrast
vafalaust þegar ég er allur."
„Fólkið heldur áfram að lifa þó að þú
drepist og félagið líði undir lok. Nei, ég lái
þér ekkert þó þú gæfir þér bílinn. Ánnars
skal ég segja þér hvað þetta félag er: Það
er ekki annað en gripagirðing — nátthagi.
Þú nytjar fólkið í þessu byggðarlagi eins
og það væri búpeningur og þín eigin eign.
En það vill hafa það svona, og þá er ekkert
við því að gera.“
„Þú ert kvikindi. Mikið helvítis kvikindi
ertu, holtaþórinn þinn,“ hrópaði Bleikur
svo undir tók í húsinu. „Ég sem hef safnað
ukkur saman, dreifðum, úrræðalausum,
einskis virtum, og gert ukkur að sam-
stilltri heild — þjóðfélagsafli."
„Að hópsál, ef nokkuð er,“ sagði gestur-
inn, og lét stríðnisbrosið dansa um gran-
irnar. „Þú ert mikilmenni, Bleikur."
„0, kvikindið þitt. Þú ert af gamla tím-
anum, eiginlega ekki brúklegur til neins,
nema drekka með þér. Einhvurn verður
maður reyndar að hafa til þess — mínir
menn ganga snemma til náða. Þeir vinna á
daginn og sofa á nóttunni." Hann stóð á
fætur og gekk út að glugganum. Sköllótt
höfuð hans bar hátt við dimma heiðríkj-
una, eins og fullt tungl.
„Skál,“ sagði hann og sveiflaði glasinu.
„Þú ert eins og klipptur út úr himninum,
og trúir niður fyrir þig,“ sagði gesturinn.
„Meinarðu kontrakt minn við djöfulinn,
sem er reyndar ekki nema skröksaga, þó ég
hafi gaman af henni?"
„Ég á við hlutskipti þitt — hlutverkið,
manninn á stjórnpallinum: þú reisir verk-
stoð, setur peninga í umferð, hefur á boð-
stólum varning sem þú hefur vanið fólkið
á að brúka. Þegar á allt er litið, þá er það
fólkið sem hefur lyft þér hingað, til þess að
það geti haft þetta gagn af þér, úr því þú
gafst því kost á þér til þess. Afleiðingin er
sú, að þú ert farinn að trúa niður fyrir þig
og tilbiðja það sem þú fyrirlítur."
„Gættu að því, holtaþór, að án djöfulsins
væri guð ekki til. Það eru kontrastarnir
sem allt veltur á,“ sagði Bleikur og veifaði
staupinu beinum armi fram og til baka út
í loftið eins og hann héldi á blysi og vildi
láta það blakta.
„Lífið,“ sagði gesturinn, „þú lifir því
sterklega."
„Hvað annað?" sagði Bíeikur og tæmdi
glasið, „meðan tíminn leyfir. Þú veist hvur
á bak við mann bíður!"
Guömundur Danlelsson er þjóðkunnur rithöf-
undur og býr á Selfossi.
BLUENILE
AliuiMooreliwul
*$■*+&*<■ **•**-> l'* Orí*
W.it«4«...
Alan Moorehead:
The Blue Nile
Christopher Hibbert:
Africa Explored
Europeans in the Dark Continent
1769—1889.
Penguin Books.
Öld landkönnuðanna er liðin.
Búið er að kortleggja alla heims-
byggðina með aðstoð gervi-
hnatta og margt bendir til að
ekki verði þess langt að bíða að
heimsbyggðin verði heldur til-
ERLENDAR
B Æ K U R
breytingalaus hvað siði varðar ef
stóralþjóðlegum gervihnatta-
sjónvarpsnetum verður komið
fyrir á braut um jörðu og úr
þeim miðlað sjónvarpsbylgjum
frá menningarsnauðum jöfrum
fjölmiðlafársins.
Og nú bíða menn úti í geimn-
um eftir því að geimferjan komi
aftur til að taka þá upp í, rétt
eins og grár almúginn bíður eftir
strætisvagni í bæinn eða út-
hverfið.
En hvað um það. Hér skulu
kynntar tvær bækur sem fjalla
um menn í ókunnri álfu. Önnur
er ríkulega myndskreytt og segir
í henni af könnuðum, lífsháttum
og herleiðangri um Eþíópíu og
leitina að upptökum Nílarfljóts.
Hin greinir frá fjölmörgum
landkönnuðum evrópskum í Afr-
íku, en sú álfa er eins og
mannshjarta í laginu. Báðar eru
þær skemmtilegar aflestrar og
af þeim má nokkuð nema.
The Blue Nile er í stóru broti,
tæplega 300 síður og í henni
margar myndir í lit og svart/-
hvítu. Africa Explored er á
fjórða hundrað síður og eru í
henni margar sögur af ævintýra-
mönnum sem á átjándu og nítj-
ándu öld ferðuðust um frum-
skóga, eyðisanda og allt þar á
milli.
Joseph Campbell:
The Masks of God
vol I Primitive Mythology
vol II Oriental Mythology
vol III Occidental Mythology
vol IV Creative Mythology.
Penguin Books 1983.
í fjórum bindum, sem eru upp
á nálega tvö þúsund og fimm
hundruð síður, segir Joseph
Campbell undurmargt um mýt-
urnar, breytingar sem orðið hafa
á þeim og reyndar allt sem mað-
ur getur ímyndað sér að þeim sé
viðkomandi.
í fyrsta bindinu fjallar
Campbell um upphaf mýtanna,
hvar á jarðarkúlunni þær kunna
að hafa fyrst orðið til og hvert
þær dreifðust og hvernig. Hann
vill meina að svo fornar séu þær
margar hverjar, að forfeður
okkar, sem ekki einu sinni gátu
ornað sér við elda, hafi þekkt
þær.
í öðru bindi gerir hann svo
grein fyrir austrænum mýtum,
leitar skýringa og ber saman
Taó, Búddisma og Hindú.
Að uppistöðu er þriðja bindið
um goðafræði Grikkja og Róm-
verja og svo gyðingdóm og
kristni.
Síðasta bindið fjallar svo um
hina skapandi grein þessa alls,
þ.e. á hvern hátt skáld og lista-
menn hafa unnið upp, bætt við
og snurfusað þessi fjörgömlu
fræði.
Joseph Campbell hefur ritað
margar bækur, ekki einasta um
mystík heldur bókmenntir einn-
ig. í félagi við H.M. Robinson
skrifaði hann lykil að því mikla
og torræðna verki Finnegans
Wake, en F.W. er illlæsileg þeim
sem ekki þekkja til nokkurrar
hlítar goðafræði alla.
Campbell lagði stund á mið-
aldafrönsku og sanskrít við há-
skólana í París og Múnchen,
hann er bandarískur og starfaði
með Steinbeck í eina tíð áður en
hann gerðist kennari.
Þetta verk, The Masks of God,
er góður förunautur hvers þess
sem vill kynna sér mystík.
Leiðrétting
í Lesbók 9. mars sl. skrifaði ég
rabb um orðin safa, saft og djús.
Þar stendur m.a.:
Nú kemur enskan til sögunn-
ar. Hljóðrétt hliðstæða við safa
er saft og heitir á því máli sap.
Þarna átti að standa:
Nú kemur enskan til sögunn-
ar. Hljóðrétt hliðstæða við safa
og saft heitir á því máli sap.
Hvort sem endileysan atarna
er nú frá mér komin eða til orðin
í ritvinnslunni, þá bið ég lesend-
ur virða á betra veg.
.HELGI SKÍILI KJAKTANSSON
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 30. MARZ 1985 19