Lesbók Morgunblaðsins - 12.03.1985, Blaðsíða 2

E. Evtusenko
BABÍ
JAR
Árni Bergmann og
Matthías Johannessen
sneru á íslenzku
Engin minnismerki
yfir Babí Jar.
Brött hæðin eins og klunnaleg grafskrift.
Ég er hræddur.
Ég er eins gamall og kynkvísl Gyðinga.
í augum sjálfs mín er ég nú Gyðingur.
Hér ráfa ég um Egyptaiand hið forna,
hér er ég deyjandi á krossi.
Naglaförin jafnvel enn sýnileg.
Mér finnst að Dreyfus, hann sé ég.
Smáborgararnir eru dómarar mínir og
ákærendur.
Afkimaður í járngrindum, króaður,
umkringdur, útspýttur, rægður.
Ýlfrandi konur með flæmskar biúndur
reka sólhlíf í andlitið á mér.
Einnig er ég drengur í Bélosdok,
drjúpandi blóðið flýtur um gólfið.
Barhetjurnar láta öllum illum látum
þefjandi af vodka og lauk.
Ég hef ekki krafta, tekst á loft undan stígvélinu,
ég biðst vægðar, þeir hlusta ekki.
Kornkaupmaðurinn lemur móður sína
með „lúberjið júðana og bjargið Rússlandi“
á vörum.
Ó, mín rússneska þjóð, ég þekki þig.
Eðli þitt er alþjóðlegt í raun.
En einatt létu flekkaðar hendur
glamra í tandurhreinu nafni þínu.
Ég þekki gæzku minnar moldar.
Hve hryllilegt þetta hátíðlega nafn
sem gyðingahatarar skreyttu sig með af stakri
rósemi,:
„Bandalag rússneskrar þjóðar“!
Mér finnst ég vera Anna Frank,
gagnsær eins og aprílsproti
ástfanginn og þarf ekki á orðum að halda,
þarfnast þess eins að við horfum hvort á annað.
Hvað lítið við megum sjá og finna ilm af,
slitin frá laufskrúði og himni.
En samt megum við svo margt
faðmandi hvort annað í dimmu herbergi.
Þeir koma ? Óttastu ekkert.
Dimmur dynur vorsins,
það kemur þessa leið.
Komdu til mín
réttu mér varir þínar, fljótt.
Þeir brjóta upp hurðina? Neiþetta er ísabrot,
skrjáf í villtu grasi
við BabíJar.
Trén setja upp strangan dómarasvip.
Allt er hér þögult óp.
Þegar ég tek af mér hattinn
finn ég að hárið gránar hægt.
Og ég er sjálfur þögult 6p
á gröfum þúsunda manna;
ég er hver öldungur hér drepinn,
sérhvert barn hér myrt.
Ekkert í mér getur nokkurn tíma gleymt því.
Þegar síðasti gyðingahatarinn
er loks dauður og grafinn
skulum við láta Tjallann hljóma.
Ekkert gyðingablóð rennur í æðum mínum,
samt er ég hataður
eins kröftuglega af júðahöturum
og væri ég Gyðingur. Því
er ég sannur Rússi.
Evtusenko er eitt helzta Ijóðskáld Sovétrlkjanna um þessar mundir.
Gráttu — grátur
Maðurinn er eina
skepnan á jörðinni,
sem grætur. Tárin,
sem renna af sorg
eða gleði, eru ekki eðlileg við-
brögð hjá neinni annarri lífveru.
En hver er svo ástæðan til
þess, að maðurinn hefur þróað
með sér hæfileikann til að
gráta? Mannfræðingurinn Ash-
ley Montagu við Princeton-há-
skóla hefur leitað svara við þess-
ari spurningu og komizt að
þeirri niðurstöðu, að skýringin
sé sennilega fólgin í hinu langa
tímaskeiði, sem ungbarnið er al-
gerlega háð öðrum manneskjum.
Ungbörn eru ósjálfbjarga og
mállaus. Eina leiðin fyrir þau til
að gefa umheiminum til kynna,
að eitthvað sé aö, er að gráta.
Ef ungbörn grétu án tára,
væri það skaðlegt. Grátur án
tára þurrkar slímhúðir í nefi og
koki barnsins og býður sýklum
heim. Því er nefnilega þannig
háttað, að i slími í nefi og koki er
hvati (ensým), sem kallast lyso-
zym og eyðir sýklum á skömm-
um tíma. Þessi hvati er einnig í
tárum.
Ashley Montagu telur því, að
grátur hafi orðið að mannlegum
eiginleika, af því að grátur hamli
gegn hinum skaðlegu áhrifum,
sem grátur án tára hafi á slím-
himnur ungbarna.
Snemma á þróunarskeiði
mannsins voru lífsmöguleikar
þeirra barna, sem grétu án tára,
miklum mun minni en þeirra,
sem flóðu í tárum.
Þess vegna varö þróunin sú, að
hin tárvana tjáning vanlíðunar
varð að gráti, sem síðan hefur ef
til vill stuðlað að þróun samúð-
artilfinningar mannsins.
— Hæfileikinn til að gráta er
einkennandi fyrir mannkynið í
heild, og það sýnir, að þessi
hæfileiki á sér djúpar líffræði-
legar rætur. Hann tengist jafn-
framt hinni veigamiklu gáfu að
geta fundið til samúðar — sem
tárin vekja, segir Ashley Mont-
agu. Hann segir ennfremur, að
það hafi einkennt manninn frá
því er sögur hófust, að hann hafi
haft hæfileika til samúðar, fé-
lagstilfinningar og samvinnu.
er hollur
Og það eru einmitt þessir eig-
inleikar, sem Ashley Montagu
telur eiga rætur að rekja til
gráts ungbarnsins. Frummenn-
irnir hafi komizt að raun um, að
ungbarnið gréti til að láta í ljós
óánægju eða til að vekja á sér
athygli, og smám saman hafi
hæfileikinn til að finna til með
öðrum orðið ríkari með
mönnum.
— Það er því sennilegt, segir
Ashley Montagu, að ungbarns-
grátur hafi haft áhrif til aukinn-
ar mannúðar meðal mannkyns-
ins í heild.
Þess vegna telur hann, að það
sé illt til þess að vita, að það sé
liður í barnauppeldi okkar, að
drengjum sé kennt að gráta ekki.
Litlum drengjum er sagt, að
þeir verði að gera það fyrir for-
eldrana að gráta ekki og til að
vera stórir í augum umheimsins.
Þess vegna lærist drengjum að
gráta ekki, þótt þá langi til þess.
— Seinna kemst pilturinn eða
maðurinn að þvi, að þó að hann
vilji gráta, þá getur hann það
ekki. I stað þess kemur „grátur-
inn“ fram í líkamanum. Honum
verður þungt um andardráttinn
eða þá hann fær meltingar-
truflanir, segir Ashley Montagu.
Hann telur það afar óvitur-
legt, að grátur skuli vera bann-
helgur, þegar karlmenn eigi í
hlut:
— Grátur er hollur. Ekki ein-
ungis fyrir einstaklinga, heldur
fyrir samfélagið einnig. Grátur
fær menn til að hugsa um aðra
en sjálfa sig.
Það eitt, að maðurinn skuli
hafa framstætt nef, sýnir, að það
muni vera gott að gráta. Það fer
illa með slímhimnur, táragöng
og sálarheill að neita sér um það.