Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1960, Blaðsíða 44
680
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
.Afk eiÉarlrun
Geislum baöast grund og tún,
gullinþekjum tindar skarta.
Horfi ég af heiöarbrún,
heim í œskúfjöröinn bjarta.
Dýrleg blasir sjónum sýn,
sýn, er æ var kœrst aö dreyma.
Fylgdu mér öll fótspor mín
fjöllin blá og kyrröin heima.
Er sem vaki ómur skœr,
andinn fleygum vængjum baöi.
Undir hálsi birtist bœr,
blómstur anga í varpa og hlaöi.
Finn ég lífsins flœöa mátt,
fjötrar leysast trega-hranna.
Kveöur blítt úr allri átt
unaössöngur minninganna.
Vítt um byggö þó brosi rein,
bliki fjöll og tindri sjáir,
heimaströndin alltaf ein
ól þau gull, er hjartaö þráir. —
KNÚTUR ÞORSTEINSSON
frá Úlfsstöðum.
<*>-
ur grafizt upp úr gleymskunnar
djúpi“.
Morguninn eftir var dimmviðri
og hálka á götunum.
í hádegisfréttum útvarpsins var
sagt frá því, að gömul kona, sem
var að fara til vinnu sinnar
snemma um morguninn hefði orð-
ið fyrir bíl og beðið bana.
Það var Kristín.
Árni Óla.
Jólasveinar
JÓLAMÁNUÐINUM og um jólin
voru fyrrum alls konar kynjaverur á
ferli en merkastar af þeim voru jóla-
sveinamir. Þeir voru kallaðir synir
Grýlu, sem var hið mesta forað, og
þurfti því ekki að spyrja um innræti
þeirra, enda voru þeir hafðir til þess
að hræða börn. Þeim er svo lýst, að
þeir séu að eðlisfari líkastir púkum,
og lifi mest á blótsyrðum manna og
óvönduðum munnsöfnuði, þeir séu róg-
samir og rángjarnir og steli einkum
bömum. Þeir eru stórir, ljótir og lura-
legir, en ekki kemur mönnum saman
um hveAiig þeir eru vaxnir Sumir
töldu að þeir væru klofnir upp í háls
og fætumir kringlóttir. Til þess bendir
þessi saga:
Einu sinni var kona að sníða heima-
fólki skó til jólanna. Heyrir hún þá
sagt undir baðstofulofti.
„Gef mér skó á annan fót
kringlóttaji sem keraldsbotn,
kæra snót“.
Húsfreyjan sneið þá alla skækla af
sauðarbjór og fleygði ofan í myrkrið.
Sást bjórinn aldrei síðan. Þóttust menn
vita að jólasveinn hefði hirt hánn.
Um búning jólasveina er sagt, að
þeir séu í röndóttum fötum, með stóra
gráa húfu á höfði, og alltaf með poka
undir hendinni.
Ekki kemur mönnum saman um hve
margir þeir séu, en upphaflega virð-
ist svo sem þeir hafi verið 13, og er
það óhappatalan, en líklega er það þó
vegna þess að jóladagarnir voru taldir
13. Jólasveinar eru aldrei á ferli nema
í jólamánuðinum. Er sagt að sá fyrsti
komi 13 nóttum fyrir jól og síðan einn
á dag fram á aðfangadag. Á jóladag-
inn fer svo sá fyrsti aftur, og síðan
tínast þeir burt einn á dag, og fer
sá seinasti á þrettándanum. Þeir eiga
sín nöfn og heita: 1. Stekkjarstaur, 2.
Giljagaur, 3. Stúfur eða Pönnusleikir,
4. Þvörusleikir, 5. Pottasleikir eða
Pottaskefill, 6. Askasleikir, 7. Falda-
feykir, 8. Skyrgámur, 9. Bjúgnakræk-
ir, 10. Gluggagægir, 11. Gáttaþefur, 12.
Ketkrókur, 13. Kertasníkir eða Kerta-
sleikir.
Meðan þeir voru svona margir, var
talið að þeir kæm^i utan af hafi. Segja
sumir að heimkynni þeirra sé norður
í Grænlands óbyggðum, eða austur á
Finnmörk. Þeir ferðast yfir hafið á
stórum skinnbátum og hafa byr hvert
sem þeir sigla. Þykjast menn sjá í
þessu þá trú á veðurfar, að norðanátt
væri tíðust á jólaföstu, en eftir hátið-
ar brygði til sunnanáttar. Þess vegna
hefðu jólasveinarnir bæði byr til lands-
ins og þaðan.
Seinna breyttist þessi trú og fækk-
aði jólasveinunum um fjóra, svo að
þeir urðu ekki nema níu sbr. vísumar
„Jólasveinar einn og átta“, „Níu nótt-
um fyrir jól þá kem ég til manna“ og
„Jólasveinar fimm og fjórir". Þá hétu
þeir þessum nöfnum: 1. Hlöðustrangi,
Gáttaþefur, 3. Gluggagægir, 4. Hurða-
skellir, 5. Pönnusleikir, 6. Pottaskefill,
7. Flórsleikir, 8. Kertasníkir og 9.
Þvengjaleysir. Og nú komu þeir ekki
lengur siglandi yfir hafið, heldur komu
þeir ofan af fjöllum, og hurfu upp til
fjalla aftur á bak jólum.
Trúin á þessa jólasveina var barin
inn í börn fram á þessa öld. Það var
eitt af uppeldismeðulum fyrri kynslóða
að hræða bömin á yfimáttúrlegum
verum, er sætu hvarvetna um þau ef
þau væm ekki þæg og hlýðin.
Nú eru þessir jólasveinar allir horfn-
ir út í veður og vind, en í stað þeirra er
kominn einn jólasveinn, sem er gjör-
ólíkur þeim að öllu innræti. Hann er
vinur allra barna. Hann birtist þeim