Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1960, Blaðsíða 47

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
683
svo það brotnaði og sökk á Flateyar-
höfn og sá aðeins á það að aftan. Þar
sátu skipverjar nær tvö dægur í sjó-
roki og frosti, því að fyr varð þeim
ekki bjargað vegna veðurs. Voru þeir
aðfram komnir er þeim var bjargað.
Dó einn þeirra, en hinir hresstust.
Fimmtán voru mennirnir, því að skip-
ið var stórt og hafði 14 falíbyssur.
Þær náðust allar og eins segl og kaðl-
ar og viðir úr skipinu, en farmurinn
týndist allur. Þeir voru í svokallaðri
stórustofu í Flatey um veturinn og
smíðuðu sér skip úr stóru skipsmöstr-
unum og greniborðum. Er sagt ið kjöl-
ur þess skips hafi verið 26 almr Varð
skipið hátt og breitt og á því sigldu
skipbrotsmenn um sumarið Fengu
þeir góðan vitnisburð hjá fólkinu í
Flatey.
Fyrir 250 árum.
Á prestafundi á Þingvelli var borið
upp vandkvæði það, er víða var að-
komið af messuvínsskorti og skipað,
að það lítið sem prestar hefð> eftir,
skyldi þeir geyma sjúkum og öðrum
þeim, er nauðsynlega þyrftu afleys-
ast, en halda frá sakramenti öliu öðru
fólki.
Eftir alþingi var hýddur á Bessa-
stöðum Hemingur Guðmundsson úr
Rangárþingi, sjötugur, fyrir guðsorða
afrækt.
Vetur til jóla skorpusamur með
áfreðum og jarðbönnum, helzt á jóla-
föstu allri. Fjúkmyglingur með dimm-
viðri jólanótt og hart þaðan upp til
nýársins.
Þá var stríð milli Dana og Svía,
sein skipakoma um sumarið, en sum
komu ekki það sumar. Holrnsskipið
(Reykjavíkurskip) var tekið af svensk-
um hvalföngurum.
Þann 1. nóvember rifnaði klukkan
á Hólum, þá hringt var til messu, af
engri orsök svo menn vissi. (Vera má
að einhverjir hafi sett þetta í -:amband
við það, að þá var biskupsfaust á
Hólum, Björn biskup Þorleifssjn hafði
andast um vorið, en Steinn Jónsson var
þá í siglingu).
Vermenn, sem suður fóru um jóla-
föstu úr norðursýslum, komust ei yfir
Holtavörðuheiði fyr en annan mánu-
dag í Þorra.
Fyrir 200 árum.
Þá varð Bjarni Pálsson landlæknir.
Honum tillagði kóngurinn þrjár ■ jarð-

ir til uppheldis, meðal hverra var Nes
á Seltjarnarnesi. Þá var og strax far-
ið að efna til múrstofubyggingar í
Nesi.
Þá var haldin hátíð þann 16.
október eftir konunglegri skipar. til
þakklætis fyrir einvaldsherradæmisins
innleiðslu í Danmerkurríkjum, og sótt
hver höfuðkirkja, þar sem lar.gt var
fyrir prest að messa eftir heimamess-
una á annexíu. (Einveldi hafði þá ver-
ið í 100 ár).
Tugthústollur var nú goldinn yfir
heila landið og árlega síðan.
Nokkurt timbur kom út á flestum
höfnum norðanlands, eftirgetið (af
mulkt eins prófasts eða biskups í
Noregi) til fátækra kirkna uppbygg-
ingar.
Þá kom út vicelögmaðurinn Jón
Ólafsson og hafði honum venð falið
að samantaka nýa lögbók úr öllum
lögum og kóngabréfum hér inngefn-
um, með tilstyrk sýslumannsins Bjarna
Halldórssonar á Þingeyrum.
Hreppstjórar í Biskupstungum þar
syðra stefndu biskupinum. herra Finni,
fyrir afdrátt við fátæka, sem var: nann
vildi ekki taka sveitarómaga eftir þar
venju, og hafði svo dómur failið, að
hann ómagana taka skyldi og sektast
þar fyrir utan. Þennan dóm vildi hann
ekki halda, varð þetta svo í jögun;
hann stefndi upp dómnum og lét ekki
úti.
Vetur til jóla úrkomulítill, fór að
spillast með imbruviku, 17. desember.
Nóttina milli þ. 19. og 20. sama mán-
aðar var mesta stórviðri á iandinu
með fjúkhríð, svo víða varð jarðbann
öldungis, er helzt til þrettánda í jól-
um. En þann 21. des. urðu fjárskaðar
í nokkrum stöðum í austanbyl.
Fyrir 150 árum.
Sá vetur var beztur norðast, en þung-
ur þegar dró í Skagafjörð, og enn meir
í Húnavatnsþingi, og því verri sem
sunnar kom, og svo þar austur með,
gerði. peningafelli í Árnessþingi og
Rangárþingi og austur svo lar.gt sem
spurðist, einnig í Gullbringu og Kjós-
arsýslum og nokkuð svo um Borgar-
fjörð. Þrengdi að landvinnt hallæri
undanfarið, fiskleysi og matvöruieysi
nyrðra og víðar; þótti undur hve menn
heldust við víðast og að heldur fjölg-
aði fólki en fækkaði.
Stefán amtmaður Þórarinsson reið
suður um lestir, en alla stund meðan
4
hann var á fjöllunum sleit hvergi fiska-
lestir sunnan að, svo mikið var norð-
ur flutt
Þá var mikil ekla á öllun. þarf-
legum hlutum, svo að pappírsörk, ef
fekkst, kostaði 4 skildinga, og var
rúgtunna á 11 dali, en annar matur
dýrari og sexfalt verð á timbri. En i
Kaupmannahöfn var íslenzk vara í
miklu verði, ullarfjórðungur á 5 dali
eða meira, lýsistunna á hundrað dala
tolfræðt eða því nær, og var það tí-
falt verð við það sem gefið var fyrir
vöruna hér, og höfðu kaupmenn hinn
mesta ábata, er þangað höfðu komið
vörum sínum héðan.
Þá rifu Hólamenn Auðunarstofu og
skorti hana þá fáa vetur á 500 'frá
þvi hún var sett, og var enn stæðileg
vel, og gerðist nú alleyðilegt 4 Hólum.
Enskt skip kom til Reykjavikur og
sótti Savignac og allan fjárhlul þeirra
er þar var syðra.
Þá fóru hinir ensku menn um land,
Hooker og Georg Mackenzie barón og
tveir lærðir menn, Holland og Bright.
Baróninn var svo hugkvæmur, að hann
hafði gefið skólasveinum syðra. þeim
sem honum þóttu bera af í grísku og
latínu, ensku eða öðrum tungum eða
lærdómum, minnispening hveriutn. og
sinn með hverjum hætti, til að bera á
sér, og bað þá láta sig jafnan vita hver-
ir þeir yrði í skólanum, er slíks hins
sama væri verðir.
Jón lærði
fekk útlegðardóm 1631 og hröklaðist
hann þá austur í Múlasýslu og settist
að í Bjarnarey. 1635 styrktu vinir
hans hann til utanferðar að reyna að
fá leiðrétting mála sinna. Var Sigríð-
ur kona hans þá eftir í Bjarnarey og
hafði ráðsmann. Var hún um vetur-
ipn mjög hugsandi um mann sinn og
hálfsturluð af áhyggjum. En þá heyrði
hún eitt sinn þessa vísu kveðna á
glugga hjá sér:
Guð er trúr og traustur múr,
trúðu því fullvel, svanni,
hörmum úr og hrygðarskúr
hjálpar hann þínum manni.
Forsíðumyndin
er af altarinu í Neskirkju í Reykjavík.
*<
V