Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1954, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
' 165
Með úrvali þessu gefst almenn-
ingi fyrst kostur á að kynnast því,
hvílíkur snillingur Einar var á
laust mál. Má hiklaust telja hann
einn mesta stílmeistara íslenzkx-ar
tungu fyrr og síðar. Urval prófess-
ors Steingríms er prýðilega gert
og skipulega ílokkað. Ef ég mætti
nokkuð að því finna, væri það
helzt það, að það heíði mátt vera
nokkru stærra, t. d. sakna ég þarna
fornkunningja míns, Svikagreií-
ans. En vonandi kemur þetta rit
út áður en mjög langt um líður í
annarri útgáfu, og er þá hægt um
hönd að stækka úrvalið nokkuð,
eða ef ráðlegra sýnist, að gefa út
allt það, sem vitað er með sann-
indum, að Einar hefur ritað.
----★-----
Steingrímur J. Þorsteinsson pró-
fessor hefur ritað rækilega ævi-
sögu Einars og er hún, eins og
áður er getið, prentuð aftan við
úrvalið. Myndi hún raunar sóma
sér vel sem sjálfstæð bók, bæði
vegna efnis og lengdar. Loks hefur
Steingrímur tekið saman ritgerða-
tal Einars.
Hér er ekki rúm til að rekja efni
þessarar merku ritgerðar, enda er
þess að vænta, að mér fróðari og
færari menn felli dóm sinn um
hana. Höfundur rekur æviferil
Einars frá vöggu til grafar eftir
öllum þeim heimildum, sem hon-
um voru tiltækar. Gegnir furðu,
hversu margt hann hefur grafið
upp um ævi Einars, bæði með því
að kanna vandlega ritaðar heim-
ildir og eins með hinu að leita til
skilríkra manna, sem gerst máttu
þekkja Einar. Höfundur hefur af
mikilli elju og ratvísi hins æfða
rannsóknarmanns dregið íram í
dagsljósið svo mikla vitneskju um
hinn torrakta lífsferil Einars, að
úr þessu ætti að vera hægra að
styðja en reisa. Ætla ég, að rit
þetta muni vera traust brautryðj-
andaverk, sem ávallt heldur gildi
sínu. Höfundi tekst aðdáanlega vel
að rekja skilmerkilega og óslitið
ævi Einars. Jafnvel um þau tíma-
bil, þegar torveldast er að fylgja
ferli hans, og heimildir um hann
eru ærið slitróttar, erum vér nú
drjúgum fróðari en áður, og hafa
í þessu efni sannast orð Einars
sjáifs: „Ég heí nú víðast hvar skil-
ið eítir mig einhver spor.“ í þess-
ari víðtæku heimildakönnun höí-
undar liggur meira verk er flesta
órar íyrir. En hitt er ekki minna
um vert, hversu vel og smekkvís-
lega höfundur fer með þessar
heimildir. Eins og hann segir sjáif-
ur í formála, er „vandíarið með
sögu nýlátins manns, ekki sízt þeg-
ar uppi eru nánustu ættingjar hans,
aðstandendur og ástvinir, sem ýms-
ir hafa mjög ólík viðhorf.“ En pró-
fessor Steingrímur hefur í þessu
efni siglt hina kröppu leið milli
skers og báru og varizt þó áföll-
um. En af þessu má ráða, að hann
á efalaust margt í fórum sínum um
ævi Einars, þótt ekki hafi hann
með réttu tahð tímabært að birta
það almenningi.
Höfundur segir í forspjallsorðum
að ritgerðinni, að henni sé „fyrst
og fremst ætlað það hlutverk að
birta nokkurt staðreyndatal um
Einar Benediktsson, bregða upp
einstaka myndum úr lífi hans og
rekja æviatvik hans hin helztu,
en ekki að fjalla um skáldskap
hans sérstaklega.“ Hér hefur höf-
undur gefið oss meira en hann
lofar, því að hann rekur jafnframt
í megindráttum þroskaferil Ein-
ars sem skálds af næmri innsýn
og djúpskyggni. í ritgerðinni er
íjöldi skarplegra athugana á skáld-
skap Einars, svo að hún tekur einn-
ig að þessu leyti flestu eða öllu
því fram, sem um Einar hefur ver-
ið ritað. — Góður fengur er að
brotum þeim, sem höíundur birtir
af síðasta kveðskap Einars
(Ökklaeld og nokkrar lausavísur).
Er það hálfraunalegt, að svo til
hið eina, sem til er af ljóðum þessa
stórskálds í eiginhandriti, skuli
ver.a ófullgerð kvæðisbrot og lausa-
vísur frá síðustu æviárum hans.
Öll er ritgerðin samin af frá-
bærri vandvirkni og andríki á
stundum, hún er stórfróðleg og ó-
missandi öllum þeim, sem vilja
kynna sér líí og list Einars Bene-
diktssonar. Hún er miklu meira en
þurrt staðreyndatal. Stílhnn er
yíirbragðsmikill, en þó sléttfelldur,
frásögnin skipuleg, hnitmiðuð, sums
staðar með dramatískum þunga og
stígandi. Það er sönn unun að lesa
þetta „æviágrip“, sem er hið lang-
rækilegasta og ristir dýpst af því,
sem nokkru sinni hefur verið rit-
að um Einar sem mann og sem
skáld. Ég lít svo á, að þetta úrval
verka Einars Benediktssonar og
hin ágæta ævisaga hans séu stór-
viðburður í bókmenntum vorrar
fámennu þjóðar.
----
SKEGGIÐ ER DÝRT
GOMUL helgisögn segir að Adam hafi
verið skegglaus fyrir syndafallið, en
eftir það hafi honum vaxið grön, og
það hafi verið aukarefsing hans fyrir
að eta af skilningstrénu góðs og ills.
Og upp frá því hefir skeggið verið
karlmönnum til armæðu og ama. Það
er auk þess hinn mesti peningaþjófur
fyrir alla þá, sem raka sig, og einnig
timaþjófur. Mönnum telst svo til, að
65 ára gamall maður hafi eytt 9 mán-
uðum af ævi sinni í það að raka sig.
En til þess að gefa ofurlitla hug-
mynd um hvað þetta kostar svo, má
geta þess, að árið 1951 voru fram-
leidd rakvélablöð úr 5000 smálestum
af stáli í Bandarikjunum og verðgildi
þeirra var rúmlega 12 milljónir doll-
ara. Þar við má svo bæta raksápu,
andlitsdufti, smyrslum, rakvötnum o.
s. frv. og má á þessu sjá að það er
ekki neinn smáræðis iðnaður sem þró-
ast í heiminum aðeins vegna þess, að
karlmenmrrur þurfa að raka sig.