Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1945, Blaðsíða 29

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
G79
lleljarvist í fangabúðnm
Ciliga, Twtskys, Victors Serge o.
fl. Jeg ætla hjer að tilfæra frá-
sögn manns, sem fyrir skömmu
var sjónarvottur að því, sem hann
greinir frá. Er það Lucien Blit,
einn af leiðtogum jafnaðarmanna-
flokks Gyðinga í Póllandi, Er irá-
sögniit að nokkru leyti reist á
skýrslu, sem hann gaf „Sósialista-
fjelagi bandamannavina“ 9. anríl
1943 og sumpart á atriðum, er
hann sagði mjer frá sjálfur.
Eftir fall Póllands 1939, hafði
Blit, sem átti mikinn þátt í að
skipuleggja varnir Varsjá, flúið til
Vilna, sem þá var undir stjórn
Lithaugalands. Frá Vilna fór
hann aftur í inars 1940 til Varsjá,
sem fulltrúi flokks síns, til þess
að taka þátt í leynihreyfingunni
þar. Hafði hann meðferðis falsað
vegabrjef, gefið út á tilbúið n?fn,
Wiscinsky, pólskan bókara.
Á leið sinni varð hann að fara
um pólskt landsvæði, sem var á
valdi Rússa. Rússneskum landa-
mæravörðum tókst að hafa hendur
í hári hans 30. maí 1940 og settu
þeir hann í varðhald. Hann ljet
þó ekkert uppskátt um það hver
hann væri í raun og veru nje um
erindi sitt, enda var flokkur hans
deild úr öðru alþjóðasambandi
verkamanna, sem bannað var í
Rússlandi.
Á þessum tímum var alt á
ringulreið í Póllandi og tugir þús-
unda pólskra manna flýðu frá
þeim hluta Póllands, er Þjóðverjar
höfðu á valdi sínu, yfir á svæði
það, er Rússar höfðu hertekið. Blit
þóttist vera einn þessara manna
og með hann var farið eins og
aðra pólska flóttamenn í Rúss-
landi.
Hann var settur í Lomza-fang-
elsið og haldið þar í 10 mánuði,
frá 30. maí 1940 til 30. mars 1941.
Klefi hans nr. 81, var á þriðju
hæð og var um 4 fe'rmetrar að
flatarmáli. f honum var eitt eins
manns rúm, sem þeir voru þó jafn-
an tveir um, — og á þessum 10
mánuðum hafði hann haft 7
rekkjunauta. Þessir átta menn
fengu fyrst að ganga um úti í
tíu mínútur 22. janúar 1941 og
höfðu þeir þá verið innilokaðir í
236 daga. Næst fengu þeir að viðra
sig mánuði síðar, 22. febrúar.
Þeim var bannað að lesa, skrifa
eða hafa nokkurt samband við um-
heiminn. Fyrir brot á aga, svo
sem með því að tala of hátt, opna
glugga, eða tálga taflmenn úr
brauðskorpunum o. s. frv. — var
mönnum refsað með því, að heir
voru látnir standa í 48 klukku-
stundir upp við vegg í ísköldum
klefanum og í skyrtunni einni sam-
an.
En ef brotin voru alvarlegri,
voru menn látnir standa í 48
stundir í köldu vatni upp í mitti.
Síðari refsingin endaði oft með
lömun, brjálæði eða dauða. Yfir-
heyrslur fóru venjulega fram að
næturlagi og fylgdu þeim barsmíð-
ar og hótanir um líflát. Barsmíð-
um var einnig beitt við kvenfólk,
einkum ungar stúlkur, ef þær voru
grunaðar um að vera viðriðnar
frelsishreyfingar pólskra stúdenta.
Mjög var það algengt að menn
yrðu vitskertir eða fremdu sjálfs-
morð. í klefa Blits vaknaði eitt
sinn um nótt sterkbygður bóndi
frá Kolnohjeraðinu og fullyrti að
hann væri Jesú Kristur og að tími
væri til þess kominn að taka hann
af krossinum. Hann var með óráði
í fimm daga, en á sjötta degi fóru
varðmennirnir á brott með hann
.... Ungur Gyðingur, sem flúið
hafði frá landsvæði því er var á
valdi Nasista, yfir til Rússa, hróp-
aði dag og nótt í heila viku: ,,Jeg
er ekki Trotsky!“
Ef rannsókn málsins leiddi ekki
til neinnar sjerstakrar ákæru á
hendur fanganum fyrir politiskar
ávirðingar, var máli hans vísað
frá, en hann var þó, að viðtekinni
venju, dæmdur til briggja og allt
að átta ára útlegðar og betrunar-
vinnu í fangabúðum, fyrir að hafa
farið í leyfisleysi inn á rússneskt
landsvæði. Þessi sömu örlög hlutu
allir Pólverjar, er leituðu á náðir
Ráðstjórnarríkjanna undan harð-
ýðgi Þjóðverja.
Mál Blits fór fram með þessum
hætti:
„Aðfaranótt 26. febrúar 1341
fjekk jeg fyrirskipun um að
taka saman pjönkur mínar, og
var síðan farið með mig niður.
Skömmu síðar var farið með
mig og nokkra aðra fanga inn
í dimmt og allstórt herbergi.
Þar vár hverjum okkar rjettur
brjefmiði án þess að nokkur
skýring væri á því gefin, og
okkur skipað að undirrita hann.
Á þennan miða voru vjelritaðar
þrjár línur. Var það yfírlýsing
sjernefndar OGPU í Lomza
(rússnesku leynilögreglunnar),
sem fjallaði um þessi mál, þess
efnis að samkv. 120 gr. hegning-
arlaga lýðveldisins Hvíta-Rúss-
land, dæmdi hún hjer með M.
Wiszinsky til þriggja ára betr-
unarvinnu í fangabúðum fyrir
að hafa farið á ólöglegan hátt
innfyrir landamæri ríkisins. Jeg
átti einskis annars úrkostar en
að skrifa undir. Og það gerði
jeg. Síðar sagði forstjóri fang-
elsisins mjer, en hann var oinn-
ig formaður sjernefndarinnar,
að jeg hefði fengið svo vægan
dóm, af því að engar sjerVak-
ar ákærur hefðu komið fram á
hendur mjer! Margir aðrir,
meðal þeirra fyrverandi her-
menn í pólska hernum, fengu