Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1945, Blaðsíða 10

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
CfiO
FerAalö^ böiinuA iim laniliA
Japan á 18. og 19. öld. t Rússlandi
kom iðnaðarbyltingin á eftir ör-
eigabyltingunni og bví finnst áróð-
ursstarfseminni rússnesku rjett-
mætt að benda á nýjar verksmiðj-
ur, sem reistar hafa verið og nýj-
ar járnbx*autir, sem „frábær sig-
urtákn sósialismans".
Þessi loddaraleikur með orð. á
sína sögu. Það má rekja hann til
hinna frægu orða Lenins: „Sósial-
ismi er ráðstjórn að viðbættri raf-
mögnun“. Lenin átti með þessum
orðum við það, að sósialismi væri
aðeins mögulegur í landi með nú-
tíðamienningu, þar sem iðnaður
væri á háu stigi, og iðnaðarverka-
mennirnir hefðu forustuna fvrir
íbúum sveitanna, sem væru á eftir
tímanum. Hann hélt því með öðr-
um orðum fram, að iðnaður á háu
stigi væri frumskilyrði þess, að
hægt væri að stofna sósialistiskt
þjóðfjelag.
Þessum frumsannindum hefir
áróðursvjel Stalins hagrætt svo,
að fjöldinn fór að trúa því að
sósialismi og það, að reisa verk-
smiðjur væri eitt og hið sama.
Menn litu ekki á Dnjeper-stífl-
una, Turk-Sib jarnbrautina,
Hvítahafs-skurðinn og neðanjarð-
arjárnbrautina í Moskvu o. s. frv.
sem athyglisverð verkfi’æðileg af-
rek, sambærileg við samskonar
verk í Englandi og Ameríku, held-
ur sem eitthvað einstakt, sem
heimurinn hefði aldrei áður sjeð,
sem meginkjarna, blóma og full-
komnun hins eina sanna sósial-
isma. Allur borri rússnesku þjóð-
arinnar trúir því í raun og veru,
að Moskva sje eina borgin í ver-
öldinni, sem geti státað af neðan-
j arðar j árnbrau t.
Hin dáleiðslukendu áhrif bess-
arar áróðursjöfnu: Sósialismi =
iðnaður á háu stigi, voru þau að
menn gleyptu ekki aðeins við
henni heimafyrir, í Rússlandi,
heldur tóku Rússlandsvinirnir er-
lendis í hinum gömlu iðnaðarlönd-
um henni ernnig tveim höndum.
Dnjeperstiflan og neðanjarðar-
brautin í Moskvu, riissneska há-
loftsflugið og heimskautaleiðangi*-
ai’nir, rússneska flugtæknin og
eldvörpurnar, — alt var þetta hin-
um sanntrúuðu Soviet-vinum, sem
einskonar helgir dómar.
Þessi sefasjúka tilbeiðsla ráði
hámarki sínu í allri þeirri aðdá-
un, sem þyrlað var upp umhverfis
sósialistisku kven-leyniskyttuna
Ludmilla Paivlitcíienko, sem skot-
ið hafði 137 Þjóðverja með sósial-
istiskri hæfni og lýsti afreki sínu
fyrir blaðamönnum auðvaldsins
með sósialistiskri raunsæi. Það
sem hjer er með breyttu letri, er
orði’jett tekið úr rússnesku blöð-
uniim.
Hin aðferðin, að leggja áherslu
á sjerstætt atriði og iieimfæra það
upp á heildina, er óbrotnari:
Ferðamönnum, blaðamönnum og
ljósmyndasmiðum eru sýndar fyr-
irmyndar-verksmiðjur, fyrirmynd-
ar-dagheimili fyrir börn, fvrir-
myndar-verkamannaklúbbar og
heilsuhæli. Þessara gæða nvtur
kanski einn hundraðshluti þjóðar-
innar, en kjöx hinna 99 hundraðs-
hluta eru ekki „sýnd á myndinni“.
Fyrir ófriðinn sem nú geysar,
gátu menn farið frjálsir ferða
sinna í hvaða’ menningarlandi sem
var, ef vegabrjef þeirra var í lagi.
Þetta gilti jafnt um fasistaríkin,
ftalíu og Þýskaland. En í Russ-
landi fnáttu menn aðeins ferðast
um ákveðin hjeruð.
Rússneskir embættismenn stóð-
ust ekki reiðari, en er þeim var
borið á brýn, að þeir gripu til
viðhafnarsýninga til að blekkja
menn. Eðlilegasta og sjálfsagðasta
leiðin til þess að hrinda þessum
aðdróttunum, hefði verið, að af-
nema þær hömlur, sem aðdróttan-
ii*nar voru reistar á og segja við
umheiminn: „Komið og sjáið sjálf-
ir“.
En Rússar lýstu yfir því, að
þetta væri ógjörningur, því að
sjerhver útlendingur gæti hæglega
verið skemdarverkamaður eða
njósnari. Soviet-vinirnir tóku
þessa viðbáru sem góða og gilda’
vöru. Það er augljóst hversu mik-
il fjarstæða þetta er, þegar þess er
gætt, að Þýskaland hafði að
minsta kosti jafnmikla ástæðu til
að óttast njósnara á árunum 1933
til 1936, er það var að hervæðast
á laun.
En Þjóðverjar vissu eins vel og
Rússar að auðvelt er að dylja fyr- _
ir umheiminum hernaðarleyndar-
mál og jafnvel hinar harðvítug-
ustu pólitísku ofsóknir með venju-
legu lögreglueftirliti, ekki síst í
einræðisríkjunum.
Leyndarmálið sem Soviet-sam-
bandið gætti af svo mikilli kost-
gæfni, var ekki hernaðarlegs eðl-
is, heldur laut það að lífskjörum
og afkomu almennings í landínu.
Bak við alla skrautelda hag-
skýrslnanna, bak við táknin og
stórmerkin, lágu víðerni Soviet-
x-aunveruleikans í myrkri og þögn.
Þessi raunveruleiki, — hversdags-
líf fólksins í Kazan og Saratov,
í Ashkabad og Tonnsk, — jafnvel
í úthverfum Moskvu, — að ekki
sje talað um þvingunarvinnuna í
*
fangabúðunum við Hvítahafið, eða
allar þær miljónir manna, sem
fluttir hafa verið sem útlagar til
Síberíu og Mið-Asíu, — alt er
þetta eins fjarlægt og hulið hinum
vestræna áhorfanda eins og sú hlið
tunglsins, er frá jörðu veit er hul-
in stjörnufræðingnum, sem athug-
ar það í kíki sínum.