Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1945, Blaðsíða 17

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
6G7
Fatækir i»<j> miljónarar Itússlantls
Skólastjórinn er einráður um
stjórn skólans .... Kennarinn
á ekki að veigi'a sjer við að
gefa nemendunum fyrirskipan-
ir, og honum ber að refsa þeim
ef nauðsyn krefur .... (Þetta
sagði Potemkin mentamálaþjóð-
fulltrúi Rússa á mentamála-
fundi Ráðstjórnarríkjanna í
ágúst 1943, sbr. Uchitelskaya
Gazeta, 7. ágúst 1943).
Reynsla hinna bestu kennara
hefir fyrir löngu afsannað það
skraf, að þvingun eða refsing
hafi skaðleg áhrif. Skynsamleg
hirting er áhrifameiri en for-
tölur. (Pravda, 2. ágúst .1943).
Fortölur hindra það, að menn
læri að hlýða .... Skólar, sem
láta hjá líða að innræta nem-
endunum þjóðlegan hugsunar-
hátt, leiða til spillingar og hafa
þjóðhættuleg áhrif.... (Potem-
kin, á sama fundi og áður, sbr.
sama blað, sama dagí.
Og þannig mætti halda áfram.
Alt gætu þetta verið góðar og
gildar reglur fyrir enskan menta-
skóla af íhaldsamara tagi.
VII.
Fátæklingar og miljónarar
öreigaríkisins.
Jeg hefi á það bent, að ekki
verði hjá komist nokkru misræmi
í launakjörum manna á umskifta-
tímum, og að ekki verði deilt á
ráðstjórnina fyrir það eitt. En það
má deila á hana fyrir það, hve
mikill launamismunurinn er, og
þá stefnu hennar að auka mismun-
inn fremur en að draga úr honum.
Þróunin í þessa átt, á rætur
sínar í þeirri meginreglu, um há-
markstekjur, er^Lenin setti fram
í bók sinni „Ríki og bylting“, að
engir embættismenn ríkisins, að
forseta lýðveldisins meðtöldum,
skyldi hafa hærri’laun en fullgild-
ur verkamaður. Þetta var ein af
þeim þremur meginreglum, sem
áttu að vernda einræðisstjórn ör-
eiganna gegn spillingu embættis-
manna (hinar tvær voru um sam-
eining framkvæmdarvaldsins og
löggjafarvaldsins og rjett kiós-
endanna til að víkja frá embætti
hvaða starfsmanni ríkisins sem
væri og hvenær sem væri).
Jafnræðiskenningin var á fyrstu
árum byltingarinnar framkvæmd
svo út í æsar, að Lenin varð sjálf-
ur, meðan á borgarastyrjöldinni
stóð, að fyrirskipa, að leiðtogar
þeir er bæru ábyrgð á velferð og
lífi fjelaga sinna, skyldu hafa for-
gangsrjett til brýnustu lífsnauð-
synja. Var það gert til þess að
ti'yggja herstjórunum á þessum
umbrota tímum ófriðarins nægi-
legan svefn og mat og ef mögu-
legt værí, rólegan samastað til að
vinna við landabrjef sín. Þetta
voru forrjettindi, sem veitt voru
af brýnni nauðsyn, raunveruleg
„neyðarráðstöfun“, en hafði þó
°Vfentar og ahnarlegar afleið? ng-
ar.
Upp frá þessu voru „forrjett-
indi ábyrgra leiðtoga“ talin sjálf-
sögð og eðliieg á öljum sviðum
liins daglega lífs, svo sem dvöl á
dýrum hressingarhælum á Krím-
skaga, einkabústaður til sumar-
dvalar, spítalar eingöngu ætlaðir
fyrir „hina ábyrgu“, gistihús og
skemtistaðir.
Þetta voru þó aðeins forriett-
indi til ýmsrar nauðsynjavöru og
lífsþæginda, en ekki til peninga.
Akvæðin um hámarkstckjur (um
400 rúblur á mánuði) voru enn í
gildi um flokksfjelaga, en á þá,
sem báru meira úr býtum, hina
svokölluðu NEP-menn, þ. e. inn-
lenda og erlenda sjerfræðinga, er
ekki voru í flokknum, var litið
með fyrirlitningu, sem óhjá-
kvæmilegt þjóðarböl.
Á tímum fyrstu fimm ára áætl-
unarinnar varð mismuiiurinn á
launakjörum manna enn meirl. En
þó keyrði um þverbak með hinni
frægu ræðu Stalins í júní 1931,
um atriðin sex, því að með henni
var hafin baráttan gegn jafnræði í
launakjörum.
Því var haldið fram, að betta
jafnræði í launum bæri að afnema
þegar í stað og að fullu og öllu,
því það væri ,,af erlendum toga
spunnið og stórskaðlegt hinni
sosialistisku framleiðslu. Það var
kallað „smáborgaraleg heimska“,
glæpur gegn ríkinu, nokkurskon-
ar grýluorð eins og „gagnbylting“
og „Trotskystefna“.
I kjölfar ræðu Stalins fór að
venju gífurlegur áróður um land
alt, einskonar krossferð á herdur
jafnræðisreglunni með þeim
árangri, að allur þorri manna
sannfærðist um að misjöfn launa-
kjör væru undirstöðuatriði sósial-
ismans.
Ástæðan fyrir þessari nýju
stefnu voru örðugleikar þeir, er
fimm ára áætlunin hafði mætt.
Ilin gífurlega hrifningaralda. sem
risið hafði 1927, er því var heitið
að „ná og fara fram úr“ auð-
valdsríkjunum, hafði hjaðnað að
sama skapi sem lífskjör me.nna
fóru versnandi í stað þess að batna,
enda voru þau orðin verri nú, en
þau höfðu verið fyrir byltinguna.
Það varð að finna nýja leið til
þess að auka og bæta framleiðsl-
una, hvað sem það kostaði, — og
þessi nýja leið fanst. Hún rar
fólgin í þeirri bráðabirgðaráðstöf-
un, að menn skyldu fá mismunandi
kaup og laun. En sá mismunur
varð brátt svo mikill, áð hann
„náði og fór fram úr“ því mis-
ræmi um tekjur, er menn áttu