Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1945, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
G59
Einliæf blöð. fullkomið frjjetiabaiiu
Þetta var hin raunverulega ástæða
fyrir „hreinsuninni“ og rjettar-
höldunum. Nú játa kommúnistar í
Rússlandi hreinskilnislega hörm-
ungarnar frá 1932—1933, en þá
var harðlega bannað, að minnast
einu orði á það í rússnesku blöð-
unum hversu ástatt var í raun og
veru. Ekki einu sinni blöðin í
sjálfri Ukrainu máttu nefna það.
Á hverjum morgni las jeg í
Kharkov-blaðinu „Kommun’st",
um áætlanir sem hefðu verið fram-
kvæmdar og farið hefði verið
fram úr, um samkepni milli verk-
smiðjuflokka, hverjir hefðu verið
sæmdir rauða fánanum, um nýjar
risasamstæður í Úyal o. s. frv.
Myndirnar voru ými§t af broshýru
ungu fólki með fána í hönd eða
sjerkennilegu, gömlu fólki frá
Usbekistan, síbrosandi og með
stafrófskverið á milli handanna.
Ekki einu orði minnst á hungurs-
neyðina í hjeraðinu eða drepsótt-
irnar er geysuðu, eða það, að heil
þorp lögðust í eyði. Jafnvel raf-
magnsleysið í Kharkov var ekki
minst á í blöðunum þar. Þetta var
líkara draumi en veruleika. Blöðin
virtust vera að tala um eitthvert
alt annað land, sem átti ekkert
skylt við það líf sem hjer var lifað
daglega. Og eins var því farið um
útvarpið.
Afleiðingin af þessu var sú, að
allur þorri manna í Moskvu hafði
ekki minstu hugmynd um hvað var
að gerast í Kharkov og því síður
hvað vaí að gerast í Tashkent,
Archangel eða í Vladivostok —
tólfstunda járnbrautarferð í burtu
og í landi, þar sem stjqrnarerind-
rekar höfðu forgangsrjett til
ferðalaga, — en þeir ferðalangar
ljetu ekki móðann mása. Þetta
geysimikla land var sveipað
skikkju þagnarinnar og enginn sá,
er stóð utan við hring hinna örfáu
útvöldu, gat gert sjer nokkra skyn-
samlega grein fyrir því hversu
ástandið var.
Annar þagnarhjúpur einangraði
landið frá umheiminum. Erlendar
sendinefndir og blaðamenn sátu í
Moskvu. Höfuðborgin hafði for-
gangsrjett á öllu, — matvörum,
eldsneyti, iðnaðarvörum, tann-
burstum, varalit, verjum og öðr-
um „lúxus“-vörum, sem ófáanleg-
ar voru í öðrum landshlutum. Lífs-
þægindi þau, er menn nutu þar í
borg gáfu enga hugmynd um
hversu háttað var í því efni ann-
arsstaðar í landinu.
Ef hinn óbreytti borgari í
Moskvu var fáfróður um það sem
var að gerast í hinum fjarlægu
hlutum síns eigin lands, þá var
fáfræði útlendingsins takmarka-
laus. Hann mátti ekki ferðast um
nema í fylgd með eftirlitsmönnum
frá öryggisþjónustunni, sem voru
annaðhvort túlkar, leiðsögumenn,
bifreiðastjórar, menn sem hann
kyntist „af tilviljun“, eða jafnvel
daðurfélagar. Hann mátti ekki
gefa sig að öðrum en embættis-
mönnum Sovietríkisins og hefði
óbreyttur Soviet-borgari afskifti
af útlendingum átti hann á hættu
að verða kærður fyrir njósnir eða
jafnvel landráð.
Ofan á ei’fiðleikana sem útlend-
ingurinn átti við að etja með að
fá rjettar upplýsingar, bættust, að
því er blaðamennina snertir, vand-
kvæðin á því, að koma þessum
upplýsingum út úr landinu. Væri
erlendur blaðamaður staðinn að
því að smygla úr landi frjettum,
sem frjettaeftirlitið hafði bannað,
var hann rekinn úr landi, en það
vilja hvorki blaðamenn eða vinnu-
veitendur þeirra hætta á nema í
ítrustu nauðsyn. En hvenær sú
nauðsyn er fyrir hendi er oft
álitamál, og afleiðingin af þess-
ari sífeldu þvingun varð sú, að
jafnvel hinir samviskusömustu
blaðamenn komust að nokkurskon-
ar þegjandi samkomulagi: Þeir
símsendu engin ósannindi, og
hjeldu sig nauðugir viljugir að
tilkynningum stjórnarinnar, en
ljetu eftir því sem þeir þorðu,
skína í athugasemdir sínar og
gagnrýni milli línanna, með hnit-
miðuðum, tvíræðum lýsingarorð-
um eða sjerstökum stílblæ, sem
vitanlega fór fram hjá öllum les-
endum öðrum en þeim sem þær
voru ætlaðar. Utkoman af öllu
þessu varð þannig mynd, af-
skræmd af hálfsögðum sannleika
og undandrætti. — Á þessari und-
irstöðu reisti Soviet-Rússland hina
jákvæðu áróðursstarfsemi sína.
b. Jákvæður áróður.
Áróðursstarfsemi Soviet-Rúss-
lands erlendis notar tvær aðferðir,
með mjög lofsverðum árangri.
önnur er sú, að leggja aðaláhersl-
una á hagskýrslur, er sýna alt í
stórum dráttum, en ganga fram-
hjá smáatriðunum, er einstakling-
inn varða. Hin er sú, að leggja
áherslu á eitthvert sjerstakt at-
riði, sem als ekki er einkennandi,
og heimfæra það upp á heildina.
Fyrri aðferðin orkar á ímynd-
unarafl vort, sem orðið hefur fyr-
ir áhrifum frá Ameríku og er
mjög næmt fyrir öllum hagskýrsl-
um. Ótal tölur um framleiðslu,
byggingastai’fsemi, fræðslumál,
flutningamál og launamál. eru
settar fyrir lesandann, en á bak
við allan hávaðann og reykinn er
falinn raunveruleikinn um hlut-
skifti einstaklingsins og hið dag-
lega líf í Soviet-Rússlandi.
Að vísu mun enginn neita því,
að í Rússlandi varð bylting á sviði
iðnaðarins. En svo varð einnig í
Englandi, Þýskalandi, Ameríku og