Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.1998, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 27. MAI 1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, biaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Skoðanakannanir DV
í aðdraganda kosninganna á laugardaginn birtist
hrina skoðanakannana á fylgi flokkanna í höfuðborg-
inni, þar sem átökin voru hörðust. Samanburður á síð-
ustu könnunum fyrir kosningar sýna að DV komst
næst úrslitum þeirra.
Þetta er í takt við þá nákvæmni sem kannanir blaðs-
ins hafa sýnt fyrir fjölmargar kosningar. Niðurstaðan
undirstrikar jafnframt trúverðugleika þeirra aðferða,
sem blaðið hefur beitt við kannanir sínar í meira en tvo
áratugi.
Niðustaða kosninganna sýndi að Reykjavíkurlistinn
naut fylgis 45,2% kjósenda. í síðustu könnun DV hlaut
hann 45,1% fylgi. Munurinn var því einungis 0,1% en í
tilviki D-listans 0,2%. Að meðaltali skeikaði því aðeins
um 0,15%.
Félagsvísindastofnun komst næst DV í síðustu könn-
un. Þar var þó munurinn næstum tíu sinnum meiri ef
miðað er við fylgi R- og D-lista. Hjá Gallup, sem RÚV
studdist við, var hann hins vegar meira en tólfíaldur.
Þessi nákvæmni DV speglar auðvitað mikla næmni
fyrir straumum meðal almennings. Sú næmni birtist
einnig í því að könnun DV var fýrst til að nema skrið-
una yfir til Reykjavíkurlistans, þegar fylgi hans mæld-
ist um skeið yfir 60%.
Það var athygli vert, að sú könnun DV sem mældi
flug Reykjavíkurlistans yfir 60%, mætti vantrú, sem
eðlilega gætti einkum meðal stuðningsmanna D-listans.
í kjölfarið birtust svo kannanir á vegum annarra miðla,
sem staðfestu sömu þróun.
Skoðanakannanir DV á liðnu misseri sýndu líka ít-
rekað vaxandi fylgi Sjálfstæðisflokksins á landsvísu. í
því ljósi spáði DV að flokkurinn myndi vinna drjúga
sigra í sveitarstjórnakosningunum. Það gekk sannar-
lega eftir.
Saga DV-kannana talar vitaskuld sjálf sínu máli. Hún
þarfnast síður en svo bumbusláttar af blaðsins hálfu.
Nákvæmni þeirra og aðferðafræði eru hins vegar gerð
að umræðuefni á þessum vettvangi að gefnu tilefni.
í kosningabaráttunni komu fram efasemdir um verð-
leika þeirra úr tveimur áttum. í ritstjórnargrein Morg-
unblaðsins var dregið í efa að aðstæðurnar að baki
þeirra tryggðu nægan trúverðugleika. Það var að sönnu
drengilega dregið til baka.
Oddviti D-listans, Árni Sigfússon, neitaði hins vegar
að horfast í augu við þann veruleika sem niðurstöðurn-
ar birtu. Hann dró ítrekað í efa að nægilega vönduð
vinnubrögð lægju að baki þeim. Staðreyndirnar sýna
allt annað í dag.
Þetta er nauðsynlegt að undirstrika í lok kosning-
anna. Ekki til að hælast um heldur til að sýna fram á
að sú gagnrýni sem teflt var gegn þeim átti ekki við rök
að styðjast. Kannanir DV reyndust einfaldlega ná-
kvæmari en annarra.
Skoðanakannanir eru þjónusta við lesendur. Þær
gegna því hlutverki að upplýsa fólk um viðhorf og við-
horfsbreytingar meðal ahnennings. Það er sjálfsögð
skylda íjölmiðils í samfélagi sem byggist í vaxandi mæli
á upplýsingum.
í dag er DV eini miðillinn sem gerir sínar kannanir
sjálfur. Það er besta trygging lesenda fyrir sömu ná-
kvæmni og hingað til.
Össur Skarphéðinsson
Dollý meö sjálfa sig í lambslíki: og nú klóra sér fleiri í hausnum en páfinn í Róm
Forboðin þekking
Þaö hefur vissulega verið ríkj-
andi viðhorf lengi að mannkynið
sé með vaxandi þekkingu að sækja
fram til hins besta hugsanlega
heims. Enda hafa vísindasigrar og
tæknileg útfærsla þeirra leyst
margan vanda og gert mannlíf
þægilegra eins og allir vita. Að
vísu hafa menn lengst af verið
haldnir illum grun um það líka að
til væri forboðin þekking, eitt-
hvert skilningstré sem háskalegt
væri að éta af, einhver Gráskinna
sem gæti drepið þann með galdri
sínum sem í hana hnýsist. En sá
grunur fór halloka á síðustu öld og
langt fram af þessari: vísindasigr-
arnir voru svo glæsilegir að efa-
semdarmenn voru auðveldlega
slegnir út af laginu. Auk þess
komu menn sér saman um að það
væri ekki hægt aö stöðva þekking-
una. Ekki hægt að finna mörkin
þar sem stinga mætti niður skilti
sem á stendur: lengra má ekki fara
- ekki í þessa átt.
Dásamleg og banvæn
Þó hefur ekki skort tilefni til að
óttast afleiðingar
þekkingarsigr-
anna. Eðlisfræð-
ingar voru að von-
um hræddir við að
láta kjarnorkuna
og þar með atóm-
vopn í hendur
stjórnmálamanna.
Efnafræðingar
hafa búið til eitur-
gas, líffræðingar
sýklavopn. Þekk-
ingin er dásamleg,
þekkingin er banvæn. Hvað er
hægt að taka til bragös? Og sú
spurning gerist æ frekari til fjörs-
ins, ekki síst á okkar dögum stór-
tíðinda í erfðafræði. Þegar sá
möguleiki skýtur upp kolli með
þeirri frægu skosku rollu Dolly að
hægt sé að gera einstaklinginn ei-
lífan meö því að klóna hann. Og
þegar færustu vísindamenn
stingja saman nefjum um það
hvemig staðið verði að því að
breyta erfðastofnum
áður en til getnaðar
kemur. Fitla við egg
og sæðisfrumur - til
þess að menn taki það
í eigin hendur í smá-
atriðum hvemig af-
kvæmi þeir eignist.
Og nú skiptir mjög
í tvö hom í viðbrögð-
um. Margir eru sem
ölvaðir yfir ævintýra-
legum möguleikum
sem opnast. Kannski
geta menn tekið fyrir-
fram frá bami sem er
að koma í heiminn
hættu á að það fái síð-
armeir krabbamein,
sykursýki og aðrar
meinsemdir. Hver get-
ur annað en hrifist af því? Aðrir
setja dæmið upp sem framhald af
neytendafrelsi á markaði: fólk
mun kaupa sér möguleika á að
gera úr sjálfu sér og niðjum sínum
það sem því best líkar - og þar
með útrýma líka útlitsgöllum, til-
hneigingu til offitu o.s.frv. Ekkert
andskotans „happadrætti náttúr-
unnar“ lengur! Við viljum vera
hraust og falleg og gáfuð -- og ráð-
um því sjálf!
Nýr aðall?
En nú fara margir að klóra sér í
hausnum, og fleiri en páfmn í
Róm sem vill ekki að menn séu að
leika guð. Ætla menn sér að út-
rýma neikvæðum eiginleikum og
búa til fullkomna menn? Hver
mun taka ákvörðun
um það, hvaða erfða-
vísar eru „gallar"?
Ríkisstjómin? Vís-
indamenn? Stórfyrir-
tæki? Og þegar byrj-
að er á þessu fitli við
erfðastofna, getur
nokkuð vitað hvar
ber að spyma við fót-
um - og verður það
yfirleitt hægt? Marg-
ir telja það einna al-
várlegast að erfða-
tæknin kemur inn í
markaðsheim sem
hefur verið að gera
svo sem 10% einstak-
inga að gífurlega
ríkri yfirstétt. Það er
einmitt þessi voldugi
og stórauðugi minnihluti sem
mun vissulega hafa forgangsað-
gang að rándýrri erfðaverkfræði -
kaupa sér möguleika til að breyta
sér og sínum afkvæmum.
Þekktur bandarískur vísinda-
maður, Lee Silver, gengur svo
langt að telja eins konar „gena-
stjórn" i vændum. Mannkynið
muni skiptast í „genaríkan" aðal -
hina ríku úrvalssveit, sem verður
svo sannarlega hraust og fríð og
hæfileikarík - og svo „náttúru-
böm“ sem eiga áfram von á hverju
sem er í erfðavísum sínum. Sumir
segja: þetta er ekki nema framhald
af því sem þegar er, þjóðfélagshóp-
ar hafa vissulega mjög mismun-
andi möguleika á að búa í haginn
fýrir böm sín. Það er rétt, en samt
er hér eðlismunur á. Einmitt sá
sem Aldous Huxley leiddi fyrir
nær 70 árum út á ystu nöf í frægri
framtíðarskáldsögu, „Veröld ný og
góð“. Þar er erfðatækni og innræt-
ingu frá frumbemsku beitt til þess
að skapa genarika fagra og snjalla
yfirstétt (svokallaða Alfa) og svo
undirmálslið af ýmsum gerðum til
að annast ómerkilegri verkefni.
Útkoman er þægilegur og öruggur
og afþreyingarríkur - og óþolandi
skelfilegur heimur, eins og mcirgir
muna. Árni Bergmann
„Það er einmitt þessi voldugi
og stórauðugi minnihluti sem
mun vissulega hafa forgangs-
aðgang að rándýrri erfðaverk-
fræði - kaupa sér möguleika
til að breyta sér og sínum af-
kvæmum.u
Kjallarinn
Árni Bergmann
rithöfundur
Skoðanir annarra
„Með óbragð í munninum"
„Davíð Oddsson kann að vera ýmsum íþróttum búinn
en ósigri kann hann ekki að taka - yfir honum var lítil
reisn í fréttatíma sjónvarpsins þegar hann þakkaði sér
og góðærinu sigur Reykjavíkurlistans, sagði að kjósend-
ur hefðu kosið hann „með óbragð í munninum", lét að
því liggja að víðtækt og langvinnt samsæri á fréttastofú
sjónvarps hefði komið Ingibjörgu Sólrúnu til valda og
spáði því að hún myndi gera það sem hann sjálfúr gerði
- að yfirgefa borgarstjórastólinn fyrir meiri frama og
meiri völd og skilja sveit sína eftir i sárum.“
Guðmundur Andri Thorsson í Degi 26. maí.
Allir sigra í kosningum
„Kosningar eru e.t.v. ekki beinlínis brauð og leikir
eða ópíum fyrir fólkið, en virðast hafa svipaða virkni og
lyfið prozak, a.m.k. kosningar á íslandi. Fyrir kosningar
eru allir sem styðja flokka eða framboð út og suður um
stafróflð uppfúllir af bjartsýni, beijandi sér á brjóst í
belgingi og yfirgripsmikilli sigurvissu.
í ljósi þess skyldi maður ætla að eftirköstin og von-
brigðin hjá þeim sem tapa verði gríðarleg ... Og þannig
væri þetta auðvitað ef ekki væri sú undarlega náttúra ís-
lenskra kosninga að þar eru allir sigurvegarar. Þegar
upp er staðið og tahð hefúr verið upp úr kjörkössunum,
kemur sem sé ævinlega í ljós að enginn flokkur, ekkert
framboð, enginn frambjóðandi, hefur í raun tapað, að
minnsta kosti ekki að eigin mati.“
Jóhannes Siguijónsson í Degi 26. maí.
Hvorki hvatning né
dauðadómur
„Ég tel þessi úrslit sveitarstjómarkosninganna hvorki
dauðadóm né bakslag í sameiningarmálum en heldur
ekki neina hvatningu enda era úrslitin svo misjöfn að
það er engin ein lína í þessu yfir landið. Ég tel að þegar
málið er gert upp í heild séu bæði plúsar og mínusar í
málinu og niðiustaðan þannig að úrshtin hafi engin sér-
stök áhrif.“ Svavar Gestsson í Degi 26. maí.