Morgunblaðið - 24.07.1999, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ
30 LAUGARDAGUR 24. JÚLÍ 1999
hvað veldur því að þörungamir fara
að framleiða þessi eiturefni. Aðeins
í einu tilviki hefur fólk veikst af
völdum þörungaeiturs úr íslenskum
skelfiski, sem það hafði týnt sjálft af
svæði, sem ekki var haft eftirlit
með. Skylt er að vakta þau haf-
svæði, þar sem skelfiskur er veidd-
ur tii manneldis, og ávallt ber að
varast að neyta skelfisks af svæð-
um, sem ekki eru undir eftirliti.
Geislavirkni
Geislavirkni í vistkerfi sjávar
kemui’ aðallega til af losun geisla-
virkra efna í umhverfið vegna
óhappa í kjarnorkuverum en hér er
um manngerð efni að ræða. Með al-
þjóðlegum skuldbindingum hafa til-
raunir með kjamorkusprengjur
hins vegar verið bannaðar þó enn
gæti áhrifa þeirra í umhverfinu.
Geislavirkni má greina í íslensku
sjávarlífríki en hún er mjög lítil
vegna þynningar hennar í sjó miðað
sérfræðingar á Rannsóknarstofnun físk-
iðnaðarins hafa skrifað og birst hafa á
þessum vettvangi undanfarna laugardaga.
MENGUNAREFNI má skil-
greina með ýmsum hætti
en segja má að þau efni
sem fínnast í matvælum og em ekki
náttúruleg efni séu mengunarefni.
Ýmis náttúruleg efni geta einnig
verið mengunarefni fari þau yfir
eðlilegan styrk sinn í matvælum en
það getur gerst af manna völdum
t.d. við losun efna úr iðnaði, land-
búnaði og annarri starfsemi manna.
Ef hins vegar þetta rask í umhverf-
inu er vegna náttúrulegra ferla, t.d.
eldgosa, hvera, uppblásturs, veðr-
unar bergs o.s.frv., er ekki um
mengunarefni í matvælum að ræða
heldur aðskotaefni sem berst í mat-
væli við framleiðslu. Áhrif á neyt-
endur era þó vitaskuld þau sömu.
Þungmálmar
Náttúrulegt innihald ólífrænna
snefilefna í lífveram getur verið
breytiiegt frá einum stað til annars
og háð t.d. eldvirkni svæðisins, gerð
berggranns, uppblæstri, veðurfari
og lóðréttri blöndun sjávar. Getur
þetta í ákveðnum tilvikum leitt til
hærri styrks í t.d. sjávarfangi en
leyfilegt hámarksmagn segir til um,
þó ekki sé um mengun að ræða. Al-
gengara er þó að losun ólífrænna
efna úr iðnaði og annarri starfsemi
manna valdi svæðisbundinni meng-
un. Lífverar af ómenguðum svæð-
um sem standa ofarlega í fæðukeðj-
unni og verða gamlar geta safnað í
sig miklu af snefilefnum t.d. kvika-
silfri þannig að hætta stafi af.
Hákarlar, háffiskar, hvalir og stór-
lúða era dæmi um tegundir, sem
geta safnað kvikasilfri yfir leyfilegt
hámarksgildi. Hvalkjöt og kræk-
lingur geta innihaldið töluvert af
kadmíni. Almennt er samt hægt að
fullyrða um íslenskt nytjasjávar-
fang að magn þungmálma er jafn-
lágt eða lægra því lægsta sem ger-
ist í sambærilegum lífveram ann-
arra hafsvæða og langt undir gild-
andi hámarksgildum málma í mat-
vælum.
Þörungaeitur
Hér er um að ræða eiturefni, sem
framleidd era af ákveðnum svifþör-
ungum, sem era hluti af náttúra-
legu lífríki sjávar, og skelfiskur
nærist á. Ekki er vitað með vissu
íslenskra
hafsvæða
Vegna sérstakra hagsmuna íslendinga
Hreinleiki
af fiskveiðum þurfa þeir að beita sér af
alefli á alþjóðavettvangi við að sporna við
losun mengandi efna í um-
hverfíð. Hér er fjallað um
það sem varast ber í þess-
um efnum, en greinin er
hin sjötta og síðasta í greinaflokki, sem
Fróðleikspunktar
• Hákarlar, háffiskar,
hvaiir og stórlúða eru
dæmi um tegundir,
sem geta safnað
kvikasiifri yfir leyfi-
legt hámarksgildi
• í íslensku nytjasjávar-
fangi er magn þung-
málma jafnlágt eða
lægra því lægsta sem
gerist í sambærileg-
um lífverum annarra
hafsvæða og langt
undir gildandi há-
marksgildum málma f
matvælum
• Ávallt ber að varast
að neyta skelfisks af
svæðum, sem ekki
eru undir eftirliti
• Pláguefni safnast
með tímanum upp á
kaldari svæðum jarð-
ar, fjarri notkunar-
svæðum
Gullöld drauma
DRAUMSTAFIR Kristjáns Frímanns
TÍMINN er afstæður og það
sem þótti púkó og hallærislegt í
gær er rosa flott í dag og enginn
unglingur maður með mönnum
nema í stíl, samanber poka- og
lúfulegan bændastíl í klæðaburði
sem þótti afar hallærislegur á
tímum rokks og pops, en er nú
það flottasta af öllu flottu.
Draumamir eiga líka sína upp-
gangstíma og brot. A fyrriparti
aldarinnar voru þeir sem véfréttin
í Delfí og réðu mörgu í lífi manna
en um og upp úr 1960 kolféllu
þeir og urðu eldhúskróka matur.
Þeir fáu sem sinntu þeim þóttu
skrýtnir og vora eineltir. Nú era
draumar aftur að ná sér á strik og
hagur þeirra að vænkast. Þórður
Tómasson í Skógum segir frá
uppgangstímum drauma í bók
sinni „Þjóðhættir og þjóðtrú".
„Ýmsir tóku mikið mark á draum-
um sínum og kunnu vel að ráða
þá. Þeir voru kallaðir draumspak-
ir. Draumanætur vora fjórar á
ári, nýársnótt, miðsvetramætur
tvær og fyrsta sumarnótt. Þá áttu
allir draumar að ganga eftir. Mis-
jafnlega langur tími gat liðið frá
því að mann dreymdi drauminn
og þangað til hann kom fram.
Draumur sem mann dreymdi með
gömlu tungli átti sér lengri aldur
en sá sem mann dreymdi með
nýju tungli. Aldur drauma gat
orðið furðu langur. Föður minn
dreymdi það í byrjun búskapar að
ókunnur maður, skuggalegur álit-
um, kom til hans og spurði hvort
hann Sigurður tengdafaðir hans
væri heima. Faðir minn sagði það
ekki vera. Gesturinn tók sig þá á
og sagði: „Eg veit það, ég hitti
hann einhvers staðar fyrir aust-
an.“ Draumurinn beit illa á föður
minn sem sá í honum feigð afa.
Hann var þó ekki bráðfeigur,
hann dó 20 áram seinna fyrir
austan í Dalakálki hjá Jóni Brynj-
ólfssyni tengdasyni sínum.“
Draumur „Sollý“
Mér fannst ég vera á göngu og
koma að húsi sem ég þekkti ekki,
ég kannaðsist ekki við umhverfið.
Fyrir utan húsið vora tvö böm
sem voru að bisa við teppi eða
stóra mottu. Eg bauðst til að
hjálpa þeim. Þau sögðu að
mamma þeirra væri ekki heima
og þau þyrftu að koma teppinu
inn í húsið. Þegar ég fer að bera
teppið með þeim hrandu af því
dralluklessur og ég sá að það var
grútskítugt. Við fóram samt með
það inn. Þar var sofandi stálpaður
strákur í stól með teppi ofan á
sér. Við vöktum hann ekki en fór-
um með teppið alla leið inn í stofu.
Ég spurði hvar mamma þeirra
væri og þeir sögðust halda að hún
væri heima hjá mér en ég vissi
ekkert hver hún var. Svo var ég
allt í einu komin heim til mín og
sat í eldhúsinu, þá fannst mér ég
heyra eitthvert hljóð. Ég geng inn
í svefnherbergi og sé manninn
minn vera að kyssa bijóstin á
konu sem lá við hliðina á honum í
rúminu (mér fannst ég þekkja
hana sem Tótu og fannst þá vita
að hún væri móðir þessara barna
fyrr í draumnum). Mér fannst þau
vera að enda ástarleik og Tóta
segir við mig: „Hann er góður
elskhugi, maðurinn þinn“. Ég verð
rosalega sár og reið en ákveð að
segja ekki neitt og vonast til að
allt verði gott og hún komi sér
heim og það verði ekkert meira á
milli þeirra. Svo finnst mér að lið-
inn sé langur tími (dagar) og enn
era þau inni í rúmi, alltaf að
elskast. Ég er orðin svo reið að ég
rýk inn í svefnherbergi og ríf í
Tótu og dreg hana fram úr rúm-
inu, segi henni að láta manninn
minn í friði og fara heim til bam-
anna sinna og hugsa um þau. Hún
fer hundfúl og maðurinn minn
skilur ekki hvað hefur hlaupið í
mig og er bara reiður við mig. Svo
vakna ég.
Ráðning
Samkvæmt táknfræði drauma
þá er þessi draumur þinn hlaðinn
orku og áður óþekktum kröftum
sem í þér búa. Merkin um að þú
sért granlaus um þessa krafta era
húsið sem þú þekkir ekki, börnin
sem virðast framandi og drengur-
inn sem sefur í stofunni. í seinni
helming draumsins er gefið í skyn
að náir þú að leysa kraftana úr
læðingi (nafn Tótu merkir hreysti)
og virkja þá þér í hag munir þú
eiga í vændum einhverjar ham-
ingjuríkustu stundir lífs þíns.
Þungamiðja draumsins er teppið
sem bömin og þú bera inn í stofu,
skíturinn í teppinu vísar á
ákveðna hreinsun sem þarf af
þinni hálfu svo hlutimir fari að
gerast en dralluklessurnar era
einnig fyrirboði um gnótt þeirra
gleðistunda sem koma. Lok
draumsins ýja að því að þér sé
lagið að skemma fyrir sjálfri þér
með fljótfæmislegum ákvörðunum
svo þessi draumur getur allt eins
snúist í andhverfu sína. Látir þú
hinsvegar drauminn tala þá getur
allt gerst. Það sem vantar í
drauminn en gæti reynst mikil-
vægt er gerð mottunnar og hvað-
an hún er ættuð, ef þér tekst að
rifja það upp mundi það líklega
auðvelda þér veginn til þinnar
gullaldar.
•Þeir lesendur sem viija fá
drauma sína birta og ráðna sendi
þá með fullu nafni, fæðingardegi
og ári ásamt heimilisfangi og dul-
nefni til birtingar til:
Draumstafir
Morgunblaði
Kringlunni 1
103 Reykjavik
Einnig má senda bréfín á netfang:
krifri@xnet.is