Morgunblaðið - 30.12.1998, Qupperneq 32

32 MIÐVTKUDAGUR 30. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Fréttagetraun
ársins á mbl.is
Ertu með
á nótunum?
Fylgistu með
fréttunum?
Spreyttu þig á fréttaget-
raun ársins á mbl.is og
þú gætir unnið ferð til
Evrópu með Flugleiðum.
FLUGLEIDIR
Traustur tslenskur ferðafélagi
vg>mbUs
—ALL.TAf= EITTH\/AO NÝTT~
AÐSENDAR GREINAR
Mál málanna á
landsbyggðinni
- byggðamál
BYGGÐAÞRÓUN í
landinu er mál sem
varðar alla Islendinga.
Byggð landsins er
hluti menningar okkar
og sögu. A lands-
byggðinni hafa margir
Islendingar alið allan
sinn aldur, svo og
þeirra forfeður, þó að
þeim fari ört fækk-
andi.
í þeirri umræðu
sem nú á sér stað um
byggðamál og vanda
landsbyggðarinnar
sýnist mér lítið fara
fyrir umræðu um þær
breytingar sem bú-
ferlaflutningar fólks af lands-
byggðinni til höfuðborgarsvæðisins
hafa í för með sér fyrir viðkomandi
einstaklinga. En svo róttækar
breytingar á lífi fólks eru líklegar
til að valda einstaklingum margvís-
legum erfiðleikum sem búast má
við að þeir séu misjafnlega vel í
stakk búnir að mæta. Væri rann-
sókn á fyrrgreindum þáttum mikil-
vægt innlegg í umræðuna um
byggðamál.
Urbætur í byggðamálum
Eg leyfi mér að fullyrða að
stjómmálamenn hafi staðið sig illa
í að stemma stigu við búferlaflutn-
Frumvarpið gerir til-
lögur um jöfnun lífs-
kjara í landinu, segir
Elín M. Hallgrímsdótt-
ir, en nánari útfærslur
á þeim skortir enn.
ingum af landsbyggðinni og að-
gerðir þeirra hafi hingað til verið
ómarkvissar og því ekki skilað ár-
angri, eins og niðurstöður rann-
sókna hafa ótvírætt leitt í ljós.
Forsætisráðherra hefur nýverið
lagt fram á Aiþingi athyglisverða
þingsályktunartillögu um stefnu í
byggðamálum til ársins 2001, sem
er frekar knappur tími og mega
menn halda vel á málum ef hún á að
ná tilgangi sínum. I raun er þörf á
stefnumótun til mun lengri tíma. Af
greinargerð með tillögunni að
dæma liggja víðtækar rannsóknir
að baki henni, sem er vel. En fram
kemur m.a. í afbragðsgóðum
greinaflokki Stefáns Ólafssonar,
prófessors við HI, í Morgunblaðinu
nýlega, sem byggist á niðurstöðum
rannsókna hans, sú skoðun að betur
megi ef duga skal og þurfi að bregð-
ast við vanda landsbyggðarinnar
tafarlaust. Eins og hann bendir á
eru atvinnumál og óánægja fólks
með afkomu sína meginorsök fyrir
flutningi fólks af landsbyggðinni,
sem ekki kemur á óvart.
Atvinnumál
Ég dvaldi nýlega um tíma er-
lendis. Þegar ég kom heim og fór
að spyrja fólk um hagi þess hér á
Norðurlandi eystra kom mér veru-
lega á óvart hve margir voru óá-
nægðir með launakjör sín og var þá
samanburður við höfuðborgar-
svæðið á sambærilegum eða sömu
störfum jafnvel innan sama fyrir-
tækis verulega óhagstæður. Það
þarf engan að undra þótt fólk á
landsbyggðinni sé óánægt með
slíkt hlutskipti þar sem það telur
sig engu lakari starfskraft en íbúa
höfuðborgarsvæðisins. Ofan á bæt-
ist að víða á landsbyggðinni er
kostnaður við heimilishald mun
meiri en á höfuðborg-
arsvæðinu og má í því
sambandi nefna verð-
lag á nauðsynjavöru
og húshitunarkostnað.
Þennan ójöfnuð á
lífskjörum verðm- að
leiðrétta svo lands-
byggðin verði sam-
keppnishæf um vinnu-
afl við höfuðborgar-
svæðið. Fyrrgreint
frumvarp gerir tillög-
ur um jöfnun lífskjara
í landinu en nánari út-
færslur á þeim skortir
enn.
Menntamál
Fram kemur hjá Stefáni Ólafs-
syni að næstveigamesta ástæða
brottflutnings af landsbyggðinni er
litlir möguleikar til menntunar.
Óhætt er að fullyrða að stofnun
Háskólans á Akureyri er einhver
áhrifaríkasta aðgerð ríkisvaldsins
til að draga úr fólksflutningi frá
landsbyggðinni og sýna kannanir
að 67% útskrifaðra nemenda þaðan
eru búsett á Norðurlandi. Mögu-
leikar fólks, víða á landinu, til náms
hafa stóreflst á síðustu misserum
með möguleikum á fjarkennslu og
nýjungum á sviði upplýsingatækni.
Mikilvægt er að leggja aukna
áherslu á símenntun starfsfólks og
á það ekki síst við um heilbrigðis-
sviðið, þar sem ég þekki best til, en
örar framfarir á sviði vísinda og
tækni gera það að verkum að end-
ur- og símenntun starfsfólks er
grundvöllur góðrar og skilvirkrar
heilbrigðisþjónustu.
í tillögu forsætisráðherra er
stefnt að námi á háskólastigi á
Austur- og Vesturlandi, sem er
mjög þarft framfaraspor í átt til
jöfnunar möguleika íbúa þeirra
landshluta á háskólanámi borið
saman við íbúa annarra landshluta,
og er einnig líklegt til að draga úr
brottflutningi ungs fólks.
Samgöngur
Samgöngur eru mikilvægur
þáttur varðandi búsetu á lands-
byggðinni. Að mínu mati eru sam-
göngumál víða á landinu í góðu
lagi, sem dæmi um það þá eru um-
ferðarhnútar nær óþekkt fyrirbæri
hér. Vissulega eru staðir þar sem
úrbóta er þörf. Nærtækasta dæmið
fyrir mig er að taka vegasamgöng-
ur til Siglufjarðar, sem þarf að
endurnýja, og tel ég farsælast, með
tilliti til kostnaðar, að gera þar nýj-
an veg yfir Lágheiðina. Auknar
áherslur á samstarf byggðarlaga
um þjónustu svo og möguleika til
atvinnusóknar og náms milli þeirra
kalla á öruggar samgöngur og góð
fjarskipti. I títtnefndri þingsálykt-
unartillögu er m.a. gert ráð fyrir
bættum og hagkvæmari almenn-
ingssamgöngum til þess að mæta
þeirri þörf.
Lokaorð
Öfugt við það sem margir telja
sýna rannsóknir að meirihluti íbúa
landsbyggðarinnar vill búa áfram
úti á landi og einnig að nokkur hluti
höfuðborgarbúa vill gjarnan flytja
út á land. Sú þróun sem hefur átt
sér stað í byggðamálum er því á
skjön við vilja þjóðarinnar.
Mikilvægt er að kjörnú' fulltrúar
þjóðarinnar á Alþingi taki byggða-
mál og tillögu þar að lútandi til al-
varlegrar skoðunar og hrindi án
tafar af stað aðgerðum sem snúa
megi við þeirri öfugþróun sem átt
hefur sér stað í byggðamálum mörg
undanfarin ár.
Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
Elín M.
Halldórsdóttir