Morgunblaðið - 30.12.1998, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBER 1998 33
AÐSENDAR GREINAR
2,4 milljarða fjárlaga-
afgangur - 17 milljarð-
ar í endurgreiðslur lána
FJÁRLÖG ríkisins fyrir árið
1999 voru afgi-eidd á Alþingi
sköramu fyi'ir jól. Samkvæmt þeim
er gert ráð fyrir afgangi á rekstri
ríkisins á næsta ári sem nemur ríf-
lega 2,4 milljörðum króna og þarf
að fara tæp tuttugu ár aftur í tím-
ann til að finna hliðstæðu. Þetta
jafngildir nær 11 milljarða afgangi
miðað við þá uppgjörsaðferð sem
notuð var allt fram á síðasta ár. En
það er fleira sem er sérstakt við
þessa fjárlagaafgreiðslu því að það
mun vera nær einsdæmi í íslenskri
hagsögu að fjárlög séu afgreidd
með meiri afgangi en gert var ráð
fyrir í fjárlagafrumvarpi. Yfirleitt
er þróunin á hinn veginn þar sem
útgjöldin aukast meira en tekjurn-
ar í meðfórum Alþingis.
Viðbótartekjur til almanna-
ti-ygginga og byggðamála
Samkvæmt endurskoðaðri þjóð-
hagsspá sem birt var fyrr í þessum
mánuði má ætla að tekjur ríkis-
sjóðs verði meiri á næsta ári en áð-
ur var áætlað. Þessum tekjum er
að hluta varið til að styrkja afkomu
íTkissjóðs og greiða niður skuldir.
Auk þess hefur ríkisstjórnin ákveð-
ið að verja umtalsverðum fjárhæð-
um til þess að bæta kjör aldraðra
og öryrkja, meðal annars til þess
að hækka frítekjumörk. Þá er
verulegum fjárhæðum varið til
byggðamála og þar með til að jafna
aðstöðumun á landsbyggðinni
gagnvart höfuðborgarsvæðinu.
Ennfremur er auknu fé varið til
mennta- og samgöngumála svo fátt
eitt sé nefnt.
Skuldir ríkissjóðs
greiddar niður
Mörg rök eru fyrir því að ríkis-
sjóður sé rekinn með afgangi eins
og nú er. Við ríkjandi efnahagsað-
stæður, sem einkennast meðal ann-
ars af miklum umsvifum í efna-
hags- og atvinnulífi og mikilli aukn-
ingu þjóðarútgjalda, er mikilvægt
að staða ríkisfjármála myndi mót-
vægi við viðskiptahallann og stuðli
að auknum þjóðhagslegum spam-
aði. Ríkisstjórnin hefur reyndar
beitt sér fyrir auknum þjóðhags-
legum sparnaði með ýmsum öðmm
hætti, meðal annars nú síðast með
átaki til að efla viðbótarlífeyi'is-
spamað landsmanna. Ekki skiptir
síður máli að traust afkoma ríkis-
sjóðs gerir kleift að greiða niður
skuldir ríkissjóðs og grynnka
þannig á vaxta- og greiðslubyrði
næstu ára.
Samkvæmt fjárlögum næsta
árs er lánsfjárjöfnuður jákvæður
um nær 17 milljarða króna. Þessi
fjárhæð gengur öll til þess að
greiða niður skuldir ríkissjóðs. Á
árunum 1998 og 1999 er því
áformað að verja rúmum 30 millj-
örðum króna til lækkunar á skuld-
um. Þessi fjárhæð svarar til ná-
lægt 12% af heildarskuldum ríkis-
sjóðs. Áætlað er að heiidarskuldir
Á árunum 1998 og
1999, segir Geir H.
Haarde, er áformað
að verja rúmum 30
milljörðum króna til
lækkunar á skuldum.
ríkissjóðs lækki úr 46% af lands-
framleiðslu á árinu 1997 í 34% á
árinu 1999.
Sala eigna til
lækkunar skulda
Eg vil vekja sérstaka athygli á
því að á árunum 1998 og 1999 er
áætlað að sala á eignum ríkisins
skili 13-14 milljörðum
króna í ríkissjóð. Þess-
ir fjármunir ganga all-
ir til þess að greiða
niður skuldir ríkis-
sjóðs. En auk þessara
fjármuna fara 16-17
milljarðar króna úr
reglubundnum rekstri
ríkisins til þess að
greiða niður skuldirn-
ar. Það er því annað-
hvort misskilningur
eða útúrsnúningur
þegar ýmsir þingmenn
stjórnarandstöðu
halda því fram að tekj-
ur af sölu eigna fari til
þess að fjármagna
aukin útgjöld. Hið rétta er að þess-
um tekjum er alfarið varið til þess
að lækka skuldir ríkisins og þar
með lækka vaxta- og greiðslubyrð-
ina á næstu árum. Þetta eru veiga-
mikil rök enda geta vonandi allir
verið sammála um nauðsyn þess að
okkur beri skylda til að lækka
skuldir ríkissjóðs eins hratt og við
getum þannig að við veltum
skuldabagganum ekki yfir á kyn-
slóðir framtíðarinnar.
Hagstæður
alþjóðlegur samanburður
Samanburður á stöðu ríkisfjár-
mála er ekki einungis hagstæður
þegar horft er inn á við heldur
einnig með tilliti til stöðunnar í
okkar helstu nágrannaríkjum.
Þannig er Island eitt örfárra aðild-
arríkja OECD þar sem ríkissjóður
skilar afgangi. I flestum ríkjanna
er hins vegar halli sem nemur á
bilinu 1-2% af landsframleiðslu.
Jafnframt er skuldastaða hins op-
inbera betri hér en
víða annars staðar. I
þessu felst hins vegar
ekki að við getum leyft
okkur að slaka á þeirri
ábyrgu efnahags-
stefnu sem hér hefur
verið fylgt að undan-
fórnu. Við þurfum að
hafa í huga að íslenska
hagkerfið er afar
smátt á alþjóðlegan
mælikvarða og því er-
um við berskjaldaðri
fyrir hugsanlegum
ytri áföllum en aðrar
þjóðir. Þess vegna er
mikilvægt að nýta
þann meðbyr sem við
höfum í efnahagsmálum til þess að
búa í haginn fyrir framtíðina.
Grunnur að
áframhaldandi stöðugleika
Niðurstaða fjárlaga fyrir árið
1999 er til þess fallin að efla þjóð-
hagslegan sparnað og draga úr við-
skiptahalla. Áætlað er að viðskipta-
halli verði 5 milljörðum króna
minni á næsta ári en í ár. Jafn-
framt er með fjárlögunum lagður
gi-unnur að áframhaldandi stöðug-
leika í efnahagslífinu, eflingu at-
vinnulífs og bættum kjörum al-
mennings í landinu. Eg hef lagt
áherslu á að lækkun skulda ríkis-
sjóðs eigi að vera forgangsatriði í
ríkisfjármálum enda er það eitt
brýnasta verkefni sem við stöndum
frammi fyrir í efnahagsmálum.
Með samþykkt fjárlaga fyrir árið
1999 er stigið enn eitt mikilvægt
skref í þá átt.
Höfimdur er fjármákiráðherra.
Geir H.
Haarde
Dagvistar-
vandinn í
Reykjavík
BORGARYFIRVOLD hafa falið
Dagvist barna að hafa umsjón og
eftirlit með dagmæðrastarfseminni
og sjá um veitingu dagmæðraleyfa,
sbr. lög um félagsþjónustu sveitar-
félaga og reglugerð um starfsemi
dagmæðra. Auk þess á stofnunin
að sjá um útborgun á niðurgreiðsl-
um daggæslugjalda, sem renna nú
beint til dagmæðra. Það er pólitísk
ákvörðun að styrkja dagmæðra-
starfsemina á þennan hátt og var
hugsunin sú að foreldrar borguðu
sambærileg gjöld fyrir þessa þjón-
ustu og fyrir dvöl í leikskóla.
Reykjavíkurborg hóf fyrst sveit-
arfélaga árið 1996 að greiða niður
gjöld fyrir öll börn hjá dagmæðr-
um, þ.e.a.s. ekki eingöngu fyrir
börn námsmanna og einstæðra for-
eldra. Niðurgreiðslan fyrir hjón og
sambúðarfólk er nú kr. 10.000 á
mánuði og kr. 21.600 fyrir hina
hópana.
Svo hefur verið litið á að dag-
mæðrakerfið gæti með tilstyrk
gæsluleikvalla brúað bilið fyrir for-
eldra sem era að bíða eftir leik-
skólaplássi fyrir börn sín. En nú er
Bleik brugðið. Dagmæður anna
ekki eftirspurninni og sumir for-
eldrar þurfa að sætta sig við það að
barnið þeirra dvelji hjá dagmóður,
sem er kannski með óleyfilega
mörg börn, og önnur börn fá ekki
pláss.
Um þetta hefur verið fjallað í
blöðum og kallað eftir ábyi’gð Dag-
vistar barna. Er þá vísað til
ákvæða í lögum um leikskóla sem
segja að sveitarfélögum beri
skylda til að sjá foreldrum fyrir
leikskóladvöl börnum þeirra til
handa að loknu fæðingarorlofi.
Þetta ákvæði er túlkað á þann hátt
að svo framarlega sem sveitarfé-
lögin standa sig ekki í þessu þá
beri þeim skylda til að sjá til þess
að börnin fái annars konar gæslu á
meðan beðið er eftir leikskóla-
plássi. Lögin segja ekkert til um
hvaða tímamörk era á því mikla
verkefni, en það er aftur á móti
stefna borgarstjórnar Reykjavíkur
að öll börn eins árs og eldri eigi
kost á því að dveljast í leikskóla
eða í annarri daggæslu.
Það hefur hingað til ekki verið
vilji dagmæðra í Reykjavík að ger-
ast starfsmenn borgarinnar heldur
hafa þær viljað halda stöðu sinni
Það er hlutverk okkar
starfsmanna og stjórn-
enda Dagvistar barna,
segja Bergur Felixson
og Steinunn Hjartar-
dóttir í seinni grein
sinni, að velta upp
möguleikum og koma
með hugmyndir um
þjónustu við borgarbúa
í dagvistarmálum.
sem sjálfstæðir verktakar. Síðustu
árin hefur borgin þó komið meira
inn í starfsemina, bæði með æ
meiri fjárstuðningi í formi niður-
greiðslna eins og áður er getið og
aukinni þjónustu af hálfu dag-
gæsluráðgjafa sem era ráðnir sér-
staklega til að sinna þessu verk-
efni. Foreldrar gera sífellt meiri
kröfur um gæði þeirrar þjónustu
sem þeir þurfa að borga fyrir og
því hafa daggæsluráðgjafar okkar
vissulega fengið að kynnast. Erind-
um til þeirra frá foreldrum barna
hjá dagmæðrum fjölgar dag frá
degi.
Til að bregðast við þeim vanda
sem við stöndum frammi fyrir þarf
að finna lausn á því hvernig dag-
mæði'akerfið geti virkað þannig að
foreldrar þurfi ekki „að þakka fyrir
að fá yfirleitt inni fyrir barnið sitt
og kyngja því sem þeir eru ekki
sáttir við“, svo vitnað sé í blaða-
grein eftir móður sem birtist hér í
blaðinu.
En hvað er til ráða?
Það má hugsa sér að styrkja
starfsemi dagmæðra á þann hátt
að þeim sé gert auðveldara að
vinna tvær og tvær saman og njóta
þannig stuðnings og aðhalds hver
frá annarri. Breytingar á niður-
gi'eiðslum í þá vera að tekið sé tillit
til aldurs barna koma einnig til
greina.
Barnafjöldi hjá dagmæðrum
undanfarin 10 ár hefur verið frá
850 börnum upp í 1.100 börn eins
og nú er og fjöldi dagmæðra rúm-
lega 200. Sá fjöldi er ekki nægur til
að mæta eftirspum eins og áður
segir. Við höfum ekki trú á að með
núverandi kerfi og í því atvinnuá-
standi sem við búum við í dag tak-
ist að laða það marga að störfum
dagmæðra að það leysi vandann,
en það verður engu að síður að
leggja dagmæðram og foreldram
barnanna lið og bæta þjónustuna.
En það er að okkar mati áfram-
haldandi uppbygging leikskóla,
sem skiptir höfuðmáli ef ná á þeim
markmiðum sem stjórnvöld hafa
sett. Vandinn er hins vegar sá að
þótt við fengjum 10 leikskóla í
hendurnar á morgun yrði nánast
útilokað að við gætum mannað þá.
Starfsmannamál
Það hefur lengi ver-
ið vandamál í leikskól-
unum að fá starfsfólk
í vinnu. Bæði er al-
mennur skortur á
leikskólakennuram og
öðra uppeldismennt-
uðu fólki og einnig er
annmörkum háð að
ráða Sóknarfólk með
reynslu og nánast lág-
marksþekkingu til að-
stoðarstarfa á deild-
um til að fylla í þau
störf á fardögum sem
era á haustin og
einnig um áramót.
Starfskjör og laun
faghópa og annarra starfsmanna
okkar hafa heldur ekki verið til að
laða fólk til starfa á „góðæristím-
um“. Lágmarkslaun eru frá 70
þúsundum og upp í rúmar 90 þús-
und krónur á mánuði eftir þriggja
ára sérnám sem er á háskólstigi. Á
þessum málum þarf að taka.
Það starfsfólk sem nú vinnur á
leikskólunum eru mest konur
(97%) á aldrinum 20 til 40 ára, en
starfsmenn okkar era nú um 1.600
talsins. Eðli málsins samkvæmt
eru mikil afföll vegna barneigna
og veikinda, en umgangspestir
eiga greiða leið í leikskólum. Mað-
ur spyr sig stundum hvernig í
ósköpunum þetta gangi upp, því
bæði foreldrar og við sem vinnum
á skrifstofunni vitum að það er
unnið ótrúlega gott starf í leik-
skólunum af aldeilis frábæru
starfsfólki.
í þessu sambandi er ekki hjá
því komist að vísa til ábyrgðar
landsstjórnarinnar hvað varðar
lengingu fæðingarorlofs þannig að
litlu börnin þurfi ekki nauðsynlega
að fara að heiman fyrr en við eins
árs aldur og sömuleiðis að tryggja
að hinn nýi Uppeldisháskóli geti
menntað þann fjölda fagfólks sem
nauðsynlegur er á hverjum tíma
til þess að mæta eftirspurninni.
Ríkissjóður sleppur nokkuð vel
frá kostnaði vegna leikskóla-
rekstrar og hefur bara af honum
hagnáð, þannig að það litla sem
um er beðið og snýr að fjölgun
nemenda ætti ekki að vera ofverk
ríkisstjórnar í góðæri. Hvað varð-
ar lengingu fæðingarorlofs þá hef-
ur ríkissjóður illu heilli engan
hagnað af því og kostnaður af því
væri verulegur.
Alvörumál sem varðar alla
Það er hlutverk okkar starfs-
manna og stjórnenda Dagvistar
barna að velta upp möguleikum og
koma með hugmyndir um þjónustu
við borgarbúa í dagvistarmálum.
Það er markmiðið með þessari
grein að upplýsa almenning sem
best um stöðu mála og greina frá
þeirri skoðun okkar að „dagvistar-
vandamálið" verður ekki leyst með
skjótri patentlausn á næstu mán-
uðum.
Fyrir dyrarn stendur að gera
þriggja ára áætlun um uppbygg-
ingu leikskóla á vegum Dagvistar
barna og verður haft að leiðarljósi
að a.m.k. öll tveggja ára börn í
borginni fái þá leikskólaþjónustu
sem óskað er eftir á þessu tímabili
og helst börn frá 18 mánaða aldri.
En það verða fleiri að koma að
málinu. Uppeldi og menntun barna
er ekki einkamál foreldra. Oll þjóð-
in ber ábyrgð og það hefur Alþingi
staðfest með lagasetningu. Stjórn-
völd hafa lagt grunn að mjög góðu
leikskólakerfi, en það vantar
herslumuninn í þjónustu við for-
eldra ungra barna. Stjórnmála-
menn velja leiðir og raða verkefn-
um í forgang, en starfsfólkið er eft-
ir sem áður reiðubúið að vinna öt-
ullega að því að gera Island að fyr-
irmyndarríki hvað varðar að styðja
foreldra við menntun og uppeldi
barnanna ef við fáum nauðsynleg-
an stuðning til þess.
Bcrgur er forstöðumaður og Stein-
unn þjónustustjóri Dagvistar barna
í Reykjavík.
Fréttagetraun á Netinu
ý§> mbl.is
\mrAf= gitthvað nýtt~