Morgunblaðið - 28.11.1998, Blaðsíða 54

54 LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
JÓNAS STURLA
GÍSLASON
+ Jónas Sturla
Gíslason fæddist
í Reykjavík 23. nóv-
ember 1926. Hann
lést á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur 18.
nóvember síðastlið-
inn.
Kveðjuathöfn um
Jónas var í Hall-
grímskirkju 27.
nóvember, en hann
verður jarðsettur
j. frá Skálholti í dag
og hefst athöfnin
klukkan 14.
Kveðja frá guðfræðideild
Háskóla Islands
Séra Jónas Gíslason var ráðinn
kennari í kirkjusögu við guðfraeði-
deild Háskóla íslands árið 1971 og
helgaði deildinni starfskrafta sína í
rétt tæpa tvo áratugi. Árið 1977
varð hann dósent í kirkjusögu og
1988 prófessor í sömu gi'ein. Hann
var fyrsti ritstjóri ritraðar Guð-
fræðistofnunar sem hóf göngu sína
1988.
Tengsl guðfræðideildar og kirkj-
unnar voru Jónasi ávallt hugleikin
og hann var um árabil fulltrúi
deildarinnar á kirkjuþingi og sat í
kirkjuráði. Hann lagði mikla alúð
við undirbúning nemenda fyiár
starfið í kirkjunni. Hann hafði
mörgu að miðla vegna margvíslegr-
ar reynslu og starfa sinna í kristi-
legum félögum og af vettvangi
kirkjunnar bæði sem þjónandi
prestur og vegna starfa sinna í
ýmsum nefndum og ráðum. Hann
bar föðurlega umhyggju fyrir nem-
endum sínum og var þeim vinur í
^■ raun. Margir þeirra eiga dýrmætar
minningar um stuðning hans og
uppörvun.
Kristin trú var Jónasi mikið al-
vöramál og átti hug hans allan.
Hann játaði hiklaust persónulega
trú sína á Jesú Krist. Ungur að
aldri tók hann virkan þátt í KFUM,
Kristilegum skólasamtökum og
Kristilegu félagi stúdenta og valdist
oft til forystu í þessum félögum. Um
tíma áttu stjórnmál mjög sterk ítök
í honum og þar lagði hann sig allan
fram eins og honum var lagið, en að
því kom að hann valdi kirkjuna sem
starfsvettvang sinn. En hann var
áfram pólitískur, trúr flokki sínum,
Sjálfstæðisflokknum, og ætlaðist til
'eþess að hann starfaði á kristnum
grundvelli og sýndi það í verki. Ef
hann var ekki sammála forystu
hans átti hann það til að segja henni
til syndanna.
Segja má að séra Jónas hafi verið
tráboði í öllu sem hann tók sér fyrir
hendur. Þetta einkenndi persónu
hans og framgöngu. Hann var oft-
ast fljótur að taka afstöðu og lét
aðra vita hvað honum fannst. Trú-
arafstaða hans gerði það að verkum
að línurnar sem hann lagði voru
skýrar, annað hvort voru menn með
eða á móti. Hann var félagslyndur
og ósérhlífinn og þess vegna hlóðust
á hann mörg tránaðarstörf. Hann
bjó yfir mikilli starfsorku lengstan
■hluta ævi sinnar og var síkvikur og
áhugasamur um menn og málefni.
Hann gat slegið á létta strengi og
verið fyndinn þegar hann vildi það
við hafa. Hann var fylginn sér og
gat verið skapmikill og það munaði
um þegar hann beitti sér fyrir fram-
gangi ákveðinna mála. Hann lenti
því óhjákvæmilega í deilum og átök-
um en hann var ekki langrækinn.
Trú hans minnti hann á fyrirgefn-
inguna og hann vildi í raun vera
mannasættir. Það gerði það að
verkum að manni var hlýtt til hans
f þó svo að maður væri ekki alltaf
sammála honum.
Trúboðsáhuginn gerði séra Jónas
ekki að minni kennara
en ella hefði verið.
Honum var einkar lag-
ið að einfalda flókna
hluti og setja mál sitt
skýrt fram. Þetta sést
til dæmis á kristnisög-
unni sem hann samdi
fyrir framhaldsskóla
og var notuð í skólum
landsins í fjölda ára.
Háskólakennslunni
sinnti hann af alúð og
samviskusemi og þar
hafði hann mikið til
brunns að bera. Hugs-
un hans sem fræði-
manns var frjó og hann hafði yndi
af að endurskoða viðteknar kenn-
ingar og fmna ný sjónarhorn. Hann
var óspar á að deila hugmyndum
sínum með öðrum og miðla yngri
fræðimönnum af þekkingu sinni, og
ekki heimtaði hann að nafn sitt væri
nefnt í því sambandi. Um það getur
sá sem þetta ritar vitnað. Hin marg-
vislegu ábyrgðarstörf og þátttaka í
félagsmálum gerðu það að verkum
að hann hafði ekki eins mikinn tíma
til fræðiiðkana og hann hefði viljað.
En því meiri áherslu lagði hann á að
fá aðra og oft sér yngri menn til að
sinna rannsóknum. Þar vann hann
mjög þarft verk því áhugi hans var
smitandi og hann hafði lag á því að
hvetja menn til dáða.
Kennaraembættið hlaut að
þrengja nokkuð að trúboðanum.
Hann þurfti meira svigrúm. Sem
áhrifamaður í kirkjunni átti hann
sinn þátt í að móta sögu kirkjunnar
á seinni hluta þessarar aldar. Þegar
líða tók að lokum starfs hans við
Háskólann sagði hann undirrituð-
um eitt sinn að hann hefði í raun
saknað predikunarstólsins öll sín
kennaraár. Það var honum því mik-
il gleði þegar prestar Skálholtsstift-
is sýndu honum þann trúnað að
kjósa hann vígslubiskup. Þá lét
hann gamlan draum sinn rætast að
gera Skálholt aftur að biskupssetri.
Það var í raun og veru kirkjusögu-
legur atburður þegar hann flutti í
Skálholt. Þar vildi hann vera allt í
öllu og gera staðinn að miðstöð
kirkjulegs lífs og miðla þaðan
tráaráhrifum um landið allt. En
fljótt eftir að vígslubiskupshjónin
fluttu í Skálholt lagði parkinsons-
veikin alræmda kaldan hramm sinn
á þennan mikla athafnamann og
fleiri sjúkdómar fylgdu í kjölfarið.
Ferðirnar á sjúkrastofnanir urðu æ
fleiri og dvölin þar oft löng. Margur
hefði dregið sig í hlé og bugast við
þessar aðstæður, en það var eins og
Jónas sæi í veikindum sínum nýjan
starfsvettvang fyrir sig. Hann var
ekki ókunnur þjáningum sjúkra og
þörf þeirra fyrir aðhlynningu og
kærleiksríka þjónustu því hann
hafði um árabil þjónað íslenskum
söfnuði í Kaupmannahöfn og sér-
staklega íslendingum á sjúkra-
stofnunum þar í borg. Píslarganga
hans sjálfs einkenndist af karl-
mennsku og æðruleysi kristins
manns. Köllunin var sú sama og áð-
ur og nú þekkti hann stöðu sjúk-
lingsins í samfélaginu af eigin raun
og fyrir rétti hans barðist hann af
sama eldmóði og einkenndi hann
alla tíð. Hann var öðrum sjúkling-
um sálusorgari, huggaði þá og upp-
örvaði eftir mætti. Af ótrálegri elju
tók hann til við að skrifa, m.a. litla
bók sem hann nefndi Um tilurð böls
og þjáningar í heiminum. Tilefnið
vora þær hörmungar sem snjóflóð-
in á Súðavík og Flateyri höfðu í för
mep sér.
Arið 1994, sama ár og hann varð
að flytja frá Skálholti vegna veik-
inda sinna, kom út safn hugvekja
eftir séra Jónas með heitinu Hver
morgunn nýr. I lok síðustu hugvekj-
unnar, sem er helgistund að kvöldi,
Handrit afmælis- og minningargreina skulu vera vel frá gengin, vélrituð eða tölvusett. Sé
handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprentuninni. Auðveldust er móttaka
svokallaðra ASCII-skráa, öðru nafni DOS-textaskrár. Ritvinnslukerfin Word og Wordper-
fect eru einnig auðveld í úrvinnslu. Senda má greinar til blaðsins í bréfsíma 569 1115, eða á
netfang þess (minning@mbl.is) — vinsamlegast sendið greinina inni í bréfinu, ekki sem
viðhengi. Nánari upplýsingar má lesa á heimasíðum. Það eru vinsamleg tilmæli að lengd
^greina fari ekki yfir eina örk A-4 miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd — eða 2.200
^lög. Höfundar eru beðnir að hafa skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
er eftirfarandi bæn, einfóld og skýr:
„Eg þakka þér, himneski faðir, fyrir
Jesúm Ki-ist, þinn elskulega son, að
þú hefur varðveitt mig í dag í náð
þinni, og bið þig, að þú íyrirgefn-
mér syndir mínar, þar sem ég hef
breytt ranglega, og varðveitir mig
náðarsamlega í nótt. Ég fel mig, lík-
ama minn, sál og anda í hendur þín-
ar.“ I þessari þæn og trú á hinn
upprisna frelsara kveðjum við séra
Jónas Gíslason. Guðfræðideild Há-
skóla íslands þakkar fómfúst starf
hans. Guð blessi og huggi eftirlif-
andi eiginkonu hans Arnfríði Arn-
mundardóttur, syni hans, vini og
vandamenn.
Pétur Pétursson.
Parkinsonsamtökin á íslandi sjá
nú á eftir sínum góða vígslubiskupi,
séra Jónasi Gíslasyni. Hann hélt
hugvekju á hátíðarfundi okkar í
desember fyrir nokkrum árum og
tilkynnti mér eftir fundinn að hann
hefði greinst með parkinsonveiki.
Ég gleymi aldrei þessum fundi
þar sem Jónas bar fyrir brjósti fólk
og börn á Indlandi og víðar, sem
lifðu við slíka fátækt að með ólíkind-
um er. Hann bað þá sem það gætu
eða vildu að taka að sér fósturbarn
sem ég vissi að sumir gerðu.
Jónas og hans yndislega kona,
Arnfríður, þýddu úr dönsku parkin-
sonveikifræðsiurit eftir Herning
Pakkenberg og Erik Dupont, sem
eru danskir taugasérfræðingar.
Bókin kom út 11. apríl 1998 og hef-
ur verið dreift á öll sjúkrahús,
heilsugæslustöðvar og hjúkrunar-
heimili, svo starfsfólk geti nýtt sér
upplýsingar um parkinsonveiki til
hjálpar sjúklingum. Jónas og Arn-
fríður eiga miklar þakkh- skildar
fyrir þá miklu vinnu sem þau létu
Parkinsonsamtökunum í té. Jónas
og Arnfríður mættu á nær alla fundi
félagsins oft meira af vilja en mætti.
Séra Jónas gekk á fund heilbrigðis-
ráðherra, alþingismanna og allra
þeiraa sem hafa með húsnæðismál
að gera fyrir hvíldarinnlagnir, dag-
vistun og lyfjaskipta meðferð park-
insonsjúklinga. Ég vona að allt
þetta góða fólk taki nú höndum
saman og flýti fyrir slíkri stofnun að
vini okkar látnum.
Við félagarnir kveðjum þennan
öðling með söknuð í hjarta og virð-
ingu fyrir vel unnin störf.
Eiginkonu og sonum biðjum við
Guðs blessunar.
F.h. Parkinsonsamtakanna á Is-
landi,
Bryndís Tómasdóttir.
Séra Jónas Gíslason vígslubiskup
er látinn. Yfir moldum hans stendur
ekkjan, frá Ai’nfríður Inga Arn-
mundsdóttir. Guð styrki hana í
rauninni og ættingja Jónasar alla.
Liðnir eru nær fjórir tugir ára frá
því við hjónin fyrst höfðum veður af
séra Jónasi og konu hans. Eiginleg-
ur kunningsskapur tókst í Dan-
mörku, en Jónas var þá sendiráðs-
prestur í Kaupmannahöfn, og við
Dóra gegndum störfum þar í
grennd. Upp frá því bar aldrei
skugga á okkar kynni.
Hollusta séra Jónasar Gíslasonar
í garð þeirra, sem hann tók ástfóstri
við, var fágæt. Það var lán mitt, að
við áttum samleið um lífsviðhorf í
mörgum greinum. Þess háttar mál-
efnasamstaða verður á stundum
uppspretta frekari kynna og vin-
áttu. Svo fór í okkar tilviki. Við
Jónas gengum þrásinnis áþekkar
brautir á vettvangi kirkjulegrar
starfsemi. Þar var hann allur og
heill, leiðtogi sem hverjum manni
var hollt að fylgja að málum. Sjálfan
valdi hann mig til að hafa yfir ævi-
þráð sinn af predikunarstóli Skál-
holtsdómkirkju, þegar hann vígðist
biskup. Það er til marks um okkar
fóruneyti.
Jónas Gíslason var flestum
mönnum skemmtilegri. Gamansami
lék honum á vörum, en glaðastur
var hann í fræðum sínum. Jónas er
þjóðkunnur fyrir fræðastörf. Ég
naut iðulega þeirra forréttinda að
lesa texta hans í frumgerð. Þar gat
okkur greint á, ekki síst þegar sið-
bótina á Islandi bar á góma. En
ágreiningurinn fæddi af sér um-
ræður, sem ævinlega urðu mér til
uppbyggingar. Prófessor Jónas var
aldrei þurrlegur í fræðimennsku
sinni, heldur jafnan við alþýðu
skap, enda kennari af lífi og sál.
Honum lét einstaklega vel að draga
upp myndir úr veröld kirkjusög-
unnar, var enda vinsæll fyrirlesari
og fór víða um lönd í þeim erinda-
gjörðum.
Kristnitökunefnd kirkjunnar,
eins og hún í upphafi nefndist, kom
saman í fyrsta sinn 11. mars 1985.
Þar sat séra Jónas herra Pétri Sig-
urgeirssyni biskupi til hægri hand-
ar. Nefndin áorkaði mörgu á fáum
árum, þótt ekki verði talið hér. Óg-
leymanlegt verður samstarf við
Jónas Gíslason um kristnitökuminn-
inguna. Þar rann saman lifandi
áhugi kirkjusagnfræðingsins og
brennandi trá prestsins á Krist
hinn krossfesta og upprisna, en hún
var aðalsmerki þessa óvenjulega
manns og birtist m.a. í predikunum
hans, sem iðulega leiftruðu af innri
glóð. Þegar skrifuð verða aðdrag-
andi og saga kristnitökuafmælisins
árið 2000, munu menn nefna nafn
séra Jónasar Gíslasonar - fyi'sta
Skálholtsbiskupsins á nýrri öld.
Séra Jónas var hamingjumaður í
einkalífi og einstaklega vel kvænt-
ur. Þeir sem um áratugi nutu viður-
gjörnings og hlýju á heimili þeirra
hjóna, eiga góðra hluta að minnast.
Um þau efni gildh- hið fornkveðna:
„Þar höfum vér marga glaða stund
lifað.“
„Oss langar að sjá Jesú.“ Svo
nefnist bók, sem út kom í tilefni af
sjötugsafmæli séra Jónasar Gísla-
sonar. Yfirskriftin er tekin úr Jó-
hannesar guðspjalli. Nú hafa þessi
orð ræst. Jónas er horfinn á fund
frelsarans. Þeir, sem eftir sitja,
þakka vegsögnina og biðja hinum
látna og ástvinum hans blessunar
Krists um tíma og um eilífð.
Heimir Steinsson.
Hver morgunn er nýr,
ólíkur öllum öðrum,
og boðar nýjan dag
með nýrri náð....
Á hverjum morgni
getum vér fagnað
náð Guðs
og lofsungið
miskunnarverk hans.
Vér erum umvafin
náð Guðs,
hvað sem dagurinn
ber í skauti sér.
Þannig heilsar séra Jónas Gísla-
son vígslubiskup lesandanum í ný-
legri hugvekjubók sinni: Hver
morgunn nýr. Bókin var skilnaðar-
kveðja hans til starfssystkina sinna
í Skálholtsstifti er hann lét þar af
embætti af heilsufarsástæðum árið
1994. Jónas hafði komið því svo fyr-
ir að allur ágóði bókarinnar rynni
óskertur til Skálholts en innihaldið
skyldi bera náð Guðs og miskunn
vitni.
Með þessum áþreifanlega hætti
vildi séra Jónas tjá þakkarskuld
sína til Guðs og finna vitnisburði
sínum um Drottin sinn og frelsara
áframhaldandi farveg þegar heilsa
og ki-aftar fóru þverrandi. Líkam-
inn gaf eftir en starfsviljinn var
óskertur og hjartað brann sem fyrr
fyrir málefni Guðs hér á jörð.
Þannig minnist ég séra Jónasar
Gíslasonar í erfiðum veikindum
hans síðustu árin og þær minningar
vekja sterkan samhljóm og þakk-
læti hið innra með mér þegar ég
rifja upp fyrstu kynni mín af honum
sem lifandi prédikara náðar Guðs í
Jesú Kristi.
Sem sextán ára unglingspiltur
man ég fyrst eftir séra Jónasi á nor-
rænu drengjamóti í Vatnaskógi
sumarið 1976. Þar sá hann meðal
annars um sameiginlega biblíu-
lestra á áhrifaríkan og auðskiljan-
legan hátt. Og þann tíma sem undir-
ritaður tók þátt í starfi Kristilegra
skólasamtaka voru fáir jafn tíðir
gestir á fundum og séra Jónas. Mál-
efnið var honum kært, enda var
hann einn af stofnendum þeiiTa
samtaka og fyrsti formaður þeirra
árið 1946.
Ég man glöggt hve það var mikii
tilhlökkun að fá séra Jónas sem
ræðumann á fundi og samverur í
KFUM, KSS eða KSF og enn þann
dag í dag standa margar þær mynd-
ir sem hann dró upp í prédikunar-
stóH Ijóslifandi fyrir hugskotssjón-
um mínum. Síðar kynntist ég Jónasi
enn betur sem kennara, vini og
hjálpfúsum leiðbeinanda í námi og
starfi.
Ég þakka góðum Guði fyrir séra
Jónas Gíslason og alla þá blessun
sem ég veit að þjónusta hans veitti
svo ótal mörgum. Ástkæiri eigin-
konu hans, sonum og öðrum ætt-
ingjum votta ég mína dýpstu samúð
og bið Guð að hugga ykkur og
styrkja.
Þórarinn Björnsson.
Hefir nú umboð
ævistarfs
öðlingur afhent
á andlátsdegi.
Læri því lýðir
lifsspeki sanna
sem æviárin
öllum tjá.
Minningar frá námsárum í HÍ
eru skýr skilaboð um ánægjuríka
daga í samfylgd með Jónasi Gísla-
syni á námsbraut. Þau vil ég þakka
og heiðra við vegamót jarðarævi og
himnavistar, þar sem hann mun
eiga góða heimvon.
Haustið 1947 hófust kynni okkar í
stofu V í HÍ, þar sem við stunduð-
um guðfræðinám okkar við trú-
rækniiðju. Við leituðumst við að
kryfja sem mest og finna sem best
hvemig fagnaðarerindi frelsarans,
Jesú Krists er öllum mönnum
lífsnæring, sem lifa vilja í kristinni
trú og í þjónustu Hans ævidaga á
jörðu. Sr. Jónas Gíslason vígslu-
biskup hafði raunar ungur í starfi
hjá KFUM þá þegar unað við trúar-
Hndir og sett sér markmið á trú-
boðsþjónustusviði. Það fylgir því
sérstök hugnæm minning að rifja
upp íhugunarumræður okkar stud.
theolanna og þá jákvæðu þátttöku,
sem trúarhetjan sr. Jónas átti í því
efni. Honum var það lagið að gefa af
sér í umræðunni og frá minningunni
um það stafar hlýjum og björtum
minningageislum. Það var gaman
að ræða trúmál við hann sakir ein-
lægni hans og mannkærleikans,
sem hann átti og veitti af ríkulega
vinum og vandamönnum jafnt og
vandalausum og raunar öllum hjálp-
arþurfi. Það var lífsþráður sr.
Jónasar og umboð í ævistarfi, hvort
sem hann var nemandi í guðfræði-
deild HI, þjónaði í sóknarprests-
stöðu, var í Hknar- og hjálparþjón-
ustu í Kaupmannahöfn eða fræðari í
starfi í kirkjusögu við guðfræðideild
HI eða í öðrum félagslegum eða
kerfisrænum störfum fyrir þjóð-
kirkju íslands. Og þá var það ekki
minnst sem vígslubiskup Skálholts-
biskupsdæmis að leggja lið í víðum
verkahring. I þökk fyrir samfylgd-
ina á trúarveginum fyrr og síðar
minni ég á erindi Matthíasar
Joehumssonar:
Líf er vaka, gimsteinn gæða
Guði vígt en ekki mold.
Aldrei sagði sjóli hæða
sálin verði duft sem hold.
Guð blessi öllum minningar um
vígslubiskupinn séra Jónas Gísla-
son.
Við hjónin vottum djúpa samúð
Arnfríði og öllum fjölskylduvinum
og niðjum hans og biðjum þeim
blessunar Guðs.
Sigríður og Gísli H. Kolbeins.
Ástkær vinur og bróðir í trúnni
er farinn frá okkur til síns himneska
föðurlands.
Minningarnar um Jónas Gíslason
eru margar og góðar. Hann var
ávallt þar sem eitthvað var að ger-
ast á kristilegum vettvangi. Með
honum er genginn einn af merkustu
skipuleggjendum kirkjunnar á
þessari öld. Hann var vinmargur og
virtur langt út fyrir landsteinana
sem ráðgjafi og prédikari.
Undirritaður kynntist honum
sem góðum fræðara og framúrskar-
andi prédikara þegar á unglingsár-
um. Hann skildi vel það sem hrærð-
ist í unglingssálinni og gat því leið-