Morgunblaðið - 28.11.1998, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1998
LISTIR
MORGUNB LAÐIÐ
Hvað mun ver-
öldin vilja...
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
STJÓRNANDA og einsöngvurum fagnað að tónleikum ioknum.
TOJVLIST
II á s k ó I a 1) í ó
ÓPERUTÓNLEIKAR
Óperuaríur og kórar eftir Wagner,
Verdi, Borodin, Tsjækovskíj,
Mascagni, Puceini, Jón Asgeirsson og
Orff. Ólöf Kolbrún Harðardóttir
sópran, Renato Francesconi tenór,
Kór Islenzku óperunnar, Karlakórinn
Fóstbræður og Sinfóm'uhljómsveit Is-
lands u. stj. Garðars Cortes. Háskóla-
bíói, fostudaginn 27. nóvember kl. 20.
BLÁR var einkennislitur fyrstu
föstudagstónleikanna af þrennum í
vetur í Háskólabíói sem einkennast
af þátttöku íslenzkra kóra. Að
þessu sinni var unnið í samvinnu
við Islenzku óperuna og óperukór-
ar sem vænta mátti í fyrirrúmi.
Þar á meðal var að finna nokkra
hressilegustu og fegurstu kóra óp-
erubókmennta, enda var eftir mik-
illi aðsókn að dæma auðsætt að
áheyrendur kunnu að meta verk-
efnavalið.
Dagskráin hófst á þremur kór-
um eftir Richard Wagner, „Freu-
dig begrussen" og „Begluckt darf
nun“ (Pflagrímakórinn), báðum úr
Tannháuser, og sjómannakórnum
úr Hollendingnum fljúgandi,
„Steuermann, lass die Wacht“.
Fyrsttaldi kór veizlugesta í Wai-t-
burg-kastala er með því glað-
klakkalegasta og mest örvandi sem
Wagner hefur skrifað fyrir kór og
setti hátíðarbrag á tónleikana sem
hélzt til loka, enda var Kór Is-
lenzku óperunnar greinilega í
bezta formi. Fóstbræður sáu um
Pflagrímakórinn og sjómannakór-
inn, velhljómandi að vanda. Væri
raddstyrkur piltanna örlítið á reiki
í Hollendingnum, var ekkert út á
hjálpræðissöng pílagrímanna að
setja, sem fjaraði út á fallegu pian-
ississimó-“lontano“.
Guiseppe Verdi var næstur á
dagskrá. Renato Francesconi og
Olöf Kolbrún Harðardóttir sungu
drykkjudúett Alfredos og Víolettu
úr La Travíata í sópandi valstakti.
Eftir hinn stormasama og afbragðs
„orkestraða" „Una vela“ forleik,
sem var mikið stjörnunúmer íyrir
hljómsveitina er auðheyranlega
þekkti verkið í bak og fyrir, söng
Francesconi með kórnum „Esulta-
te“; hvort tveggja úr Otello við
samnefnt leikrit Shakespeares.
Þvínæst var sunginn „Fuoco di
gioia“, gleðikór Kýpurbúa eftir sig-
urinn á Tyrkjum úr sömu óperu.
Ólöf Kolbrún og Francesconi sungu
þarnæst „Giá nella notte“, dúett
Otellos og Desdemónu, að sögn
einn lengsti ástardúett Verdis, er
fjallar um sælu þeirra hjóna meðan
allt leikur enn í lyndi. Verdi-þætti
tónleikanna lauk með glæstum sig-
urkór Egypta úr Aídu, „Gloria all’
Egitto", og var vart fáanlegt betra
hámark síðast fyrir hlé.
Aleksandr Borodin var störfum
hlaðinn vísindamaður sem engu að
síður náði að semja nokkur mestu
meistaraverka rússneskrar róman-
tíkur. Þekktast þeirra er óperan
„Igor fursti" frá um 1870, og var
það einmitt úr Polovetsadönsum
þeirrar óperu sem ónefndur Broad-
waysöngleikur sótti slagarann
„Strangers in Paradise“. Kven-
raddir KÍÓ voru þar í forgrunni
með seðjandi túlkun á því ógleym-
anlegu lagi sem sennilega er meðal
alkunnustu stefja í sígildri tónlist,
en hljómsveitin átti líka sín augna-
blik, sérstaklega í „orgíöskum" nið-
urlagskaflanum sem leikinn var af
svellandi krafti, og þó að Garðar
Cortes sé ekki hljómsveitarstjóri að
atvinnu, gengu vandasamar tem-
póskiptingarnar engu að síður eins
og í sögu.
Þekktasta ópera Tsjækovskíjs er
„Évgení Onegin“ við sögu Púsjkins.
Sinfóníuhljómsveitin og kórinn lék
og söng fyrst hinn sópandi vals úr
öðrum þætti óperunnar með
þónokkrum tilþrifum, en þvínæst
var sunginn fallegur hæglátur kór
Sveitastúlknanna. Ólöf Kolbrún
söng eftir það ásamt kórnum „Inn-
eggiamo" úr Cavalleria Rusticana
eftir Pietro Mascagni, þakkarbæn
Santuzzu í byrjun verksins, af til-
finningu.
Tenórinn fékk sín aðaltækifæri í
tveimur Puccini-aríum, „E luce van
le stelle", söng Cavaradossis í
fangaklefanum (Tosca) og „Nessun
dorrna" úr Turandot. Rödd hans
hafði til að bera töluverðan kraft og
mikla fyllingu, en túlkunin var á
hinn bóginn fremur þreytuleg, sem
undirstrikaðist af tilhneigingu til að
hanga neðarlega í tóni. Undirtektir
áheyrenda voru engu að síður
ágætar.
Eftm Jón Ásgeirsson voru þessu
næst fluttir tveir þættir úr Galdra-
Lofti og „Ek em Öðins sonr“, loka-
atriði Þrvmskviðu; fyrstu ópeni Is-
lendinga í fullri lengd. Trúlega hef-
ur Næturljóðið úr Galdra-Lofti
sjaldan verið betur leikið en nú, og
kom enn betur í ljós en þegar und-
irr. heyrði það síðast í óperuupp-
færslunni, að hér fer sennilega eitt
frumlegasta hljómsveitaratriði sem
íslenzkur höfundur hefur samið í
tónölum stfl. Sálmurinn sem KIÓ
og hljómsveitin léku úr sömu óperu
var og einkar fallegur. Lokakór
Þrymskviðu, „Ek em Óðins sonr“,
var kraftmikill og skemmtilegur, og
verður helzt til vanza talið hvað
hann er stuttur.
Lokaatriði tónleikanna var „0
Fortuna velut luna“ úr Carmina
Burana eftir Carl Orff frá 1937,
glæsilegur „massa“-kór með undir-
tón af frummiðaldaheiðni sem óhjá-
kvæmilega hlaut að falla í kramið á
valdhöfum á sínum tíma, þó að tón-
listin standi alltaf fyrir sínu. Mið-
aldamönnum var fallvaltleiki ham-
ingjunnar í hjólslíki hugstæð al-
legóría, eins og t.d. má sjá hér á
landi í 15. aldar kvæði Skáld-
Sveins, Heimsósóma („Hvað mun
veröldin vilja“(...)) og myndar þessi
áhrifamikli kór við fornan latínu-
texta snilldarlegt upphaf og niður-
lag á ódauðlegi'i „sviðskantötu"
Orffs. Heilsteyptur söngur Kórs ís-
lenzku ópenmnar bar hér sem víð-
ast hvar aðalsmerki þess úrvals-
söngfólks sem hann skipar, og er
ekki ofmælt að hann, að öðrum
hljómlistarmönnum ólöstuðum, átti
meginheiður þessa eftinninnilega
kvölds.
Ríkarður Ö. Pálsson
Tilbrigði um ráðgátu
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið —
litla sviðið
ABEL SNORKO BÝR EINN
Höfundur: Éric-Emmanuel Schmitt.
Þýðing: Kristján Þórður Hrafnsson.
Leikstjóri: Melkorka Tekla Ólafsdótt-
ir. Leikmynd og búningar: Hlín
Gunnarsdóttir. Lýsing: Asmundur
Karlsson. Leikarar: Arnar Jónsson
og Jóhann Sigurðarson. Föstudagur
27. nóvember.
HÖFUNDUR velur leikriti sínu
raunsæislegt upphaf til að undir-
strika hinn falska raunveruleika
sem einkennh- verkið gervallt: Nó-
belsverðlaunahöfundur veitir blaða-
manni á bæjarblaði viðtal. En verk-
ið víkur fljótlega út frá fyrirsjáan-
legri atburðarás og nýr sjálfstæður
veruleiki tekur við af þeim kring-
umstæðum sem áhorfendur tileink-
uðu sér í byrjun. Eftir því sem
leiknum vindur fram flagnar hvert
lagið af öðru af sannleikanum,
áhorfendur taka honum sem hinum
eina rétta og endanlega í hvert sinn
uns komið er að hinum harða,
sanna og ótrúlega kjarna stað-
reyndanna.
Nafngiftir í leikritinu vísa einnig
til hve sannleikurinn getur verið
margslunginn, því þó að verkið eigi
að gerast á eyju fyrir utan Noregs-
strendur hljómar einungis nafn
annarrar tveggja persóna, Eriks
Larsen, raunverulega norrænt.
Nafn eyjunnar sem Abel Snorko
býr á er nafn á vatni, og önnur nöfn
eru þýsk eða virðast vera af slav-
neskum uppruna. Höfundurinn
undirstrikar þannig að veruleiki
verksins er skáldskapur og bendir
á þann möguleika að persónm-
verksins geti hver búið til sinn
veruleika eftir eigin höfði. Vísun til
„Enigma Variations“ (Tilbrigða um
ráðgátu) breska tónskáldsins Ed-
wards Elgar gengur eins og rauður
þráður í gegnum verkið og minnir á
að ekkert er eins og það sýnist.
Brot úr tónverkinu marka þátta-
skil, þ.e. að von sé á nýjum sann-
leika og það hljómar í gervöllu
lokaatriðinu.
Þar sem höfundurinn fjallar í
verkinu um bókmenntaleg og heim-
spekileg umfjöllunarefni er textinn
víðsfjai-ri því að vera í talmálslíki.
Kristján Þórður Hrafnsson nær
einmitt hinum rétta tóni og skrifar
þýðinguna á áferðarfallegu og blæ:
brigðaríku bókmáli af orðgnótt. í
verkinu takast á annars vegar hinn
skapaði heimur bókmenntanna og
höfundarins Abels Snorko og hins
vegar lífið eins og Erik Larsen
framreiðir það. Það að síðasta bók
Abels er ekki skáldverk hans og að
raunvenaleiki Eriks Larsen reynist
margfaldur og loks sem lygi líkast-
ur er enn eitt dæmi um snilli höf-
undar leikritsins.
Þetta hljómar kannski hvorki
mjög lystaukandi né auðmelt en
verkið er svo feiknalega vel skrifað,
af þvílíkri andagift, kímni og ríkri
tilfinningu fyrir spennu að hér er
hvergi dauður punktur. Hlín Gunn-
arsdóttir hannar sviðsmyndina.
Hún er sannfærandi eftirlíking af
bústað höfundar á afskekktri eyju,
ríkmannlegum en fábreyttum. Af
veröndinni heyrist brimið brjóta á
ströndinni, en útsýn á haf út minnir
á litbrigðin í Borgund-
arhólmsverkum fær-
eyska málarans
Mykiness, sem, eins og
af framansögðu er ljóst,
er fullkomlega í sam-
ræmi við anda verksins:
Listin og veruleikinn
kallast á. Ljósin leika
um þessi máluðu ský
sem sýna eftir því sem
líður á leikritið hvemig
húmar að kveldi um leið
og viðfangsefni verks-
ins fá dimmari tón.
Amar Jónsson fer
með hlutverk rithöf-
undarins Abels Snorko.
Hann er sjálfhverfur
einfari sem lifir og
hrærist í skáldskap.
Framsögn Amars og
leikstfll henta þessu
verki firnavel, það er
unun að heyra hann
láta sér um munn fara
mörg tilsvör höfundar.
Til dæmis tókst honum
einstaklega vel upp í eintalinu um
ófríðu konuna. Jóhann Sigurðarson
leikur andstæðu hans, hinn gefandi
Erik Larsen, sem þarfnast sam-
skipta við annað fólk og telur lífið
æðra bókum. Raunsæislegur leik-
máti Jóhanns endurspeglar lífs-
skoðanir persónunnar sem hann
leikur og með innlifun sinni hér ger-
ir hann betur en mig rekur minni til
áður. I samleik sínum takast Arnar
og Jóhann á um sannleika og lygi,
blekkingu og uppljóstrun og tök
þeirra á persónunum og áhrifamátt-
ur leiks þeirra er með ólíkindum.
Þetta er fyrsta verkið sem Mel-
Morgunblaðið/Kristinn
ARNAR Jónsson og Jóhann Sigurðarson í
hlutverkum sínum. „Tök þeirra á persónun-
um og áhrifamáttur leiks þeirra er með ólik-
indum,“ segir Sveinn Haraldsson m.a. í
gagnrýni sinni.
korka Tekla Ólafsdóttir leikstýrir í
Þjóðleikhúsinu. Sýningin ber vott
um góða heildarsýn, vandlega úr-
vinnslu og útsjónarsemi hvað leik-
rýmið snertir. Sýningin er afrakst-
ur þessarar vandvirku leikstjórnar,
fallegu hljóðhönnunar, sérstaks
samspils ljósa og leiktjalda auk ein-
staks leiks tveggja þroskaðra lista-
manna. Vönduð þýðing þessa frá-
bæra verks er svo rúsínan í pylsu-
endanum. Það er að vona að önnur
verk þessa áhugaverða höfundar
verði valin til sýninga hér á landi
áður en langt um líður.
Sveinn Haraldsson
Morgunblaðið/Kristinn
Ýmir hýsir
Karlakór
Reykja-
víkur
NÝJU húsi Karlakórs Reykja-
víkur við Skógarlilíð var í gær
gefíð nafnið Ymir. Húsið sem er
sérhannað fyrir tónlistarflutn-
ing er um 1.100 fermetrar á
tveimur hæðum. A efri liæð er
salur sem mun taka um 250
manns í sæti auk svala sem taka
80 manns í sæti. Neðri hæðin er
fullbúin, og þar iðka nú þegar
um 650 til 700 manns söng og
tónlistarnám. Það var Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir borgarstjóri
sem afhjúpaði ljósaskilti með
nafni hússins og verður því
komið fyrir ofan við aðalinn-
ganginn.
Fyrsta skóflustungan var tek-
in 1986 af einum stofnanda kórs-
ins ásamt Davíð Oddssyni, þá-
verandi borgarsljóra, en
Reykjavíkurborg gaf Karlakórn-
um lóð á fímmtugsafmæli kórs-
ins 1976. Að sögn Tómasar Sig-
urbjörnssonar, formanns kórs-
ins, tók það 10 ár að fínna réttu
lóðina og ákveða hvernig hús
yrði byggt. Þegar lóðin var
fengin í Oskjuhlíðinni var ákveð-
ið að byggja hús fyrir tónlist, en
tónlistarhús hefur ekki verið
byggt á Islandi ef frá er talinn
Hljómskálinn og tónlistarhúsið í
Kópavogi, sem senn verður vígt.
„Reykjavíkurborg styrkti okkur
með 15 milljóna króna framlagi
og kórinn seldi félagsheimili sitt
á Freyjugötu 14 og litla íbúð í
Breiðholti til að fjármagna
byggingunA- Auk þess var farið í
ýmsa fjáröflun og mikla eigin
vinnu, því í kórnum eru menn af
ýmsum stéttum," sagði Tómas.
Kvennakórinn leigir
hjá Karlakórnum
Á jarðhæð hússins er gert ráð
fyrir söng og tónlistarnámi. Þar
eru tveir salir og fímm hljóðein-
angruð herbergi. Húsið er alfar-
ið í eigu Karlakórsins en
Kvennakór Reykjavíkur og Tón-
listarskólinn „Hjartans mál“
leigja aðstöðu í húsinu.
Tómas sagði að vonir stæðu til
að húsið yrði tilbúið í ársbyijun
2000 og hefðu kórfélagar þá í
huga 3. janúar, sem er stofndag-
ur kórsins, en hann var stofnað-
ur árið 1926. Kórfélagar eru um
110 talsins í tveimur kórum.
Karlakórinn heldur tvenna tón-
leika í Hallgrímskirkju dagana
5. og 6. desember kl 17, ásamt
einsöngvurum og hljóðfæraleik-
urum. Tilefnið er útgáfa á jóla-
diski með 17 þekktum jólalögum
og heitir „Jól skinandi skær“.
L
1
L
m.