Morgunblaðið - 28.11.1998, Blaðsíða 50

MORGUNBLAÐIÐ
y50 LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1998
+ Ingólfur Guð-
jónsson fæddist
í Vestmannaeyjum
7. febrúar 1917.
Hann lézt í Hraun-
búðum í Vest-
mannaeyjum 16.
nóvember síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Guðrún
Grímsdóttir (1888-
1981) og Guðjón
Jónsson (1874-
v 1959), bóndi og
smiður á Oddsstöð-
um í Vestmannaeyj-
um. Ingólfur var
elztur fjögurra alsystkina, og
lifa hann þrjú þeirra, þau Guð-
laugur, Árni og Vilborg. Af tólf
hálfsystkinum frá fyrra hjóna-
bandi föður hans komust átta
til fullorðinsára, og lifir eitt
þeirra, Ósk, bróður sinn. Auk
þess átti hann tvö uppeldis-
systkini, Hjörleif Guðnason og
Jónu Pétursdóttur, sem einnig
lifa hann.
Eftir barnaskólanám lauk
Á liðnum vikum hefur maðurinn
með ljáinn höggvið allóvægilega í
knéimnn ættarinnar frá Oddsstöð-
um í Vestmannaeyjum og nú síðast
mánudaginn 16. nóvember sl., þegar
mágur minn, Ingólfur Guðjónsson,
lézt. Honum kynntist ég fyrir 45 ár-
um, og síðan höfum við fylgzt að
meira og minna. Er því ærin ástæða
og raunar sjálfsögð skylda að setja
nokkur orð á blað um þann góða
dreng, sem öllum í Oddsstaðafjöl-
skyldunni og langt út fyrir hana
þótti vænt um.
Þegar við Ingólfur kynntumst,
má segja, að við báðir höfum verið
komnir af allra iéttasta skeiði. Hann
starfaði á þeim árum í Reykjavík
við þá iðn, sem hann hafði lært,
prentiðn, og var setjari við Þjóðviij-
ann. Var hann það um mörg ár.
Hann var að sjálfsögðu oft gestur
hjá okkur, systur sinni og mági, og
ævinlega aufúsugestur ásamt öðr-
um úr þeirri stóru fjölskyldu. Slíkt
hefur haldizt alla tíð, enda mikil ein-
drægni innan hennar og vilji til
góðra samskipta. Mér var það
einnig persónulega mikils virði, því
að ég hafði alizt einn upp með for-
eldrum mínum, þótt ég ætti ekki
langt undan stóran frændgarð. En
- það að komast í nána viðkynningu
við fjölmenna og skemmtilega fjöl-
skyldu á Oddsstöðum og um leið
marga ágæta Vestmannaeyinga var
mér ómetanleg lífsfylling. Þarna
átti minn látni vinur og mágur líka
drjúgan hlut að. Þá tók ég strax vel
eftir því, hve mikils hann var met-
inn með foreldrum sínum og systk-
inum. Einnig tóku frændsystkini
hans miklu ástfóstri við hann og
vildu ævinlega blanda við hann geði,
þegar færi gafst til. Slíkt hlýtur að
bera vitni um mikla mannkosti.
Þetta kom líka mjög vel fram,
þegar Ingólfur ákvað eftir fráfall
fóður síns árið 1959 að yfirgefa iðn
sína og ágætt starf í Reykjavík og
flytjast til móður sinnar, aldraðrar,
og eiga síðan heimili með henni,
fyrst á Oddsstöðum um nokkur ár
og síðan í einbýlishúsi, sem þau
reistu í túnfætinum og ætluðu að
búa í þau ár, sem þau ættu eftir
saman. En enginn ræður sínum
næturstað, segir gamall málsháttur.
Heimaeyjargosið 1973 lagði heimili
þeirra í rúst undir mikilli og þungri
hraunbreiðu ásamt allri þeirri fal-
legu byggð, sem var á austureynni
fyrir gosið og heyrði að hluta til
Oddsstaðafólkinu. Þessir atburðir
voru vitaskuld sársaukafullir, enda
grær að sjálfsögðu aldrei um heilt
hjá þeim, sem byggðu austureyna.
En lífið heldur vissulega áfram, og
það vissi mágur minn vel, enda
raunsær á veraldarvísu. Hann var
þess vegna ekki á því að leggja árar
í bát.
Eftir örstuttan stanz með móður
-’sinni og öðru skyldfólki í Reykjavík
varð hann einna íyi-stur til - og það
Ingólfur námi við
Gagnfræðaskólann
í Vestmannaeyjum.
Að því loknu hóf
hann prentnám í
Prentsmiðjunni
Eyrúnu í Eyjum
1935 og starfaði
þar um árabii. Síð-
an fluttist hann tii
Reykjavíkur og
vann sem setjari við
Prentsmiðju Þjóð-
viljans allt til ársins
1960. Þá fluttist
hann aftur til Vest-
mannaeyja og hóf
fljótlega störf í títvegsbanka ís-
Iands, síðar fslandsbanka, og
vann þar til ársins 1987. Ingólf-
ur gerðist félagi í Akoges 1943
og var heiðursfélagi þess frá
árinu 1986. Frá árinu 1989
dvaldist hann í Hraunbúðum,
dvalarheimili aldraðra.
títför Ingólfs fer fram frá
Landakirkju í Vestmannaeyjum í
dag og hefst athöfnin klukkan
14.
í miðri goshrinunni - að festa hús-
næði fyrir sig og móður sína vestan-
vert á eynni að Hásteinsvegi 62.
Það sýndi vel áræðni hans og um
leið framsýni, enda trúði hann á
framtíð sinnar heimabyggðar, þótt
syrti í álinn um stundarsakir. Hann
vissi líka vel, að móður hans voru
Eyjarnar kærar allt frá því, að hún
ung að ái-um settist þar að úr fjar-
lægum átthögum sínum á Fljóts-
dalshéraði.
Þegar þessir atburðir gerðust,
hafði Ingólfur verið starfsmaður
Útvegsbankans í Eyjum um mörg
ár. Starfaði hann svo við hann í
Reykjavík um tíma, eða þangað til
bankinn fluttist aftur „heim“, þegar
gosi lauk. Settist Ingólfur þá aftur í
sitt sæti þar, því að bankahúsið
hafði sloppið nær óskemmt úr hild-
arleiknum við hin óvægnu náttúru-
öfl. Þar starfaði hann, þar til hann
varð að hætta sökum aldurs.
I Eyjum bjuggu þau mæðgin svo
saman, þar til Guðrún lézt árið
1981. Veit ég, að þeim tengdamóður
minni og Ingólfi, þótti vænt um
þessi samveruár sín, enda var Guð-
rún lengst af við góða heilsu og naut
þess að geta hlúð að syni sínum,
sem var ókvæntur alla ævi. Þá var
ekki amalegt fyrir okkur Villu að
koma í heimsókn til þeirra með
börn okkar og eiga með þeim góðar
og notalegar stundir. Þær em
ógleymanlegar.
Hverjum þeim, sem kynntist
Ingólfi og heimili þeirra mæðgina,
varð það fljótt ljóst, að Ingólfur var
fjöllesinn og vel heima í mörgum
hlutum. Um það bar glöggt vitni
mikil og góð bókaeign um hin marg-
víslegustu efni og ekki sízt um fs-
lenzk fræði og þá einkum bók-
menntir. Eins átti hann verk ýmissa
erlendra höfunda, enda vel læs á
Norðurlandamál og ensku. Eitthvað
mun þetta safn hans hafa skerzt við
það umrót, sem varð á gosárunum.
Engu að síður endurheimti hann
stóran hluta þess aftur. Bætti hann
stöðugt við safnið, þar til hann gaf
það að lokum heimabyggð sinni. Er
vonandi, að ráðamenn í Eyjum
kunni að meta þá höfðinglegu gjöf
og hafa minningu Ingólfs frá Odds-
stöðum á verðugan hátt í heiðri fyr-
ir það vinarbragð, sem hann sýndi
með þessu örlæti sínu.
þegar ég kynntist Ingólfi, varð ég
þess áskynja, að hann átti gott safn
ljósmynda, ekki sízt úr Eyjum, en
einnig úr ýmsum ferðum, sem hann
hafði farið, innan lands sem utan.
Varð mér Ijóst, að hann var fundvís
á myndefni og smekkmaður við
töku mynda sinna. Þá hygg ég, að
hann hafi sjálfur lengi framkallað
myndir sínar og stækkað. Prýða
ýmsar þeirra veggi systkina hans
og vina. Eg er sannfærður um, að í
safni hans, sem ég hygg að hafi allt
bjargazt úr gosinu, eru margar
ómetanlegar Eyjamyndir fyrir gos.
MINNINGAR
Er því vonandi, að um myndasafn
hans verði búið vel til framtíðar.
Ingólfur lærði snemma að binda
inn bækur og fékkst lengi við það í
tómstundum sínum. Batt hann þess
vegna inn verulegan hluta af safni
sínu sjálfur. Bækur sinar bjó hann í
snilldarlegan búning, enda vel
myndvirkur, svo að ég noti tungu-
tak móður hans af Austfjörðum.
Það var og einkenni á móður hans
og fóður og eins á systkinum hans.
Síðustu árin voi-u mági mínum
þung í skauti, en hann naut mikillar
umhyggju frá skyldfólki sínu í Eyj-
um og þá ekki sízt bróður sínum og
mágkonu, Guðlaugi og Önnu Sig-
urðardóttur, og eins uppeldisbróð-
ur, Hjörleifi Guðnasyni og Ingu
Halldórsdóttur, konu hans. Þá naut
Ingólfur frábæiTar umhyggju og
góðrar umönnunar alls starfsfólks í
Hraunbúðum, þar sem hann bjó
allra síðast einn í herbergi og gat
notið þess að hlusta á útvarp og
hljóðbækur, eftir að sjón hans tók
að daprast. Fyrir alla alúð og vin-
semd þessa fólks vilja systkini hans
og venzlalið þeirra þakka nú að leið-
arlokum. Sjálfur þakka ég mági
mínum fyrir margar ánægjulegar
og fræðandi stundir, sem við áttum
saman, nú þegar leiðir skilur.
Jón Aðalsteinn Jónsson.
Ingólfur móðurbróðir minn var
tíður gestur á heimili foreldra
minna um árabil, er hann bjó og
starfaði í Reykjavík. Hann var glað-
lyndur og góður maður og varð okk-
ur vel til vina þótt aldursmunurinn
væri 35 ár. Ingi frændi var stríðinn
og hafði gaman af að espa upp skap-
heita litla frænku. Hann gaf mér
fljótlega nafnið „Skjáta“. Fimm ára
og móðguð vildi ég ekki láta Inga
frænda eiga neitt inni hjá mér og
tilkynnti honum að ef hann kallaði
mig Skjátu myndi ég kalla hann
Jósafat. Alla tíð notuðum við þessi
gælunöfn hvort við annað og þessu
góðlátlega skensi fylgdi jafnan
breitt bros á báða kanta. Ingi lét sér
afar annt um frænku sína og gaf
mér m.a. allt gullskartið á íslenska
þjóðbúninginn.
Það voru nánast trúarbrögð í
Oddsstaðafjölskyldunni að kjósa
Sjálfstæðisflokkinn, en Ingi hafði
aðrar skoðanir og var heitur alþýðu-
bandalagsmaður. Eg var að sjálf-
sögðu sammála frænda mínum og
vildi endilega styðja hann í barátt-
unni gegn íhaldinu. Átta eða níu ára
gömul spurði ég Inga í einlægni
hvort Alþýðubandalagið væri ekki
besti flokkurinn og vildi ákveða á
stundinni að kjósa eins og hann,
þegar ég yrði stór. Inga var ekki
skemmt og strangur hélt hann fyr-
irlestur um að þegar ég hefði
þroska til ætti ég að mynda mér
mínar eigin skoðanir og kjósa sam-
kvæmt því. Ekki minnist ég þess að
nokkuð slettist uppá vinskap okkar
við þessar ákúrur, en innihaldið var
gott veganesti fyrir llfið, enda bar
Ingi velferð mína fyrir brjósti.
Eftir lát fóður síns, Guðjóns
Jónssonar, árið 1959, flutti Ingi
frændi aftur til Vestmannaeyja og
hélt heimili á Oddsstöðum með
móður sinni, Guðrúnu Grímsdóttur.
Góðar minningar eru frá notalegu
heimili þeirra á Oddsstöðum og var
hvergi betra að vera. Ingi ávarpaði
móður sína ávallt með því að segja
„mamma mín“ og þau sýndu hvort
öðru, sem og öllum, sem komu til
þeirra, hlýju og notalegheit.
Á sumrin fékk ég að dvelja hjá
ömmu og Inga tvær til þrjár vikur á
sumri. Best var að vera í eldhúsinu
hjá ömmu, baka mömmukökur,
snúa uppá kleinur eða horfa á dag-
róðrabátana sigla inn í Vestmanna-
eyjahöfn, en Heimaklettur og inn-
siglingin blöstu við úr norðurglugg-
unum (mikið var nú Esjan ómerki-
legt fjall þegar maður sneri aftur til
Reykjavíkur). Næstbest var að fá
að vera inni í herberginu hans Inga.
Bókahillur þöktu alla veggi, í hólf í
gólf. Þær bækur, sem ekki komust í
hillurnar stóðu í stöflum á gólfinu
og svo átti hann þá fínustu gauks-
klukku, sem barnið hafði augum lit-
ið og hátíðarstund í hvert skipti sem
klukkan sló og gaukurinn lét sjá sig.
Þama fékk ég sem unglingur hin
fyrstu kynni af bókmenntum þjóð-
arinnar, þegar Ingólfur lét mig hafa
hverja bókina eftir aðra til að lesa.
„Maður og kona“, „Piltur og
stúlka“, „Mannamunur“ og bækur
Þórbergs Þórðarsonar. Seinna
komu fleiri bókmenntaverk, en Ingi
var ekki hrifinn þegar unglingurinn
vildi eltast við afþreyingarbók-
menntir eða ástarsögur. Ingi safn-
aði bókum megin hluta ævi sinnar
og átti á sínum tíma stærsta bóka-
safn landsins í einkaeign. Hann gaf
Bókasafni Vestmannaeyja allar
bækunrnar sínar, þegar hann fyrir
aldurs sakir flutti á Elliheimilið í
Vestmannaeyjum. Ingi frændi bjó
síðustu árin á Elliheimilinu og and-
aðist þar í hárri elli, eða 81 árs.
I dag kveð ég góðan frænda og
vin.
Guðrún Sigurgeirsdóttir.
Ekki eru nema nokkrar vikur síð-
an ég spjallaði við Inga frænda og
sagði honum að ég væri ákveðin í að
koma með strákana mína til Eyja
næsta sumar og heimsækja hann og
aðra ættingja. Var hann vel mál-
hress og kvaðst hlakka til að sjá
okkur. Eitt af því sem íylgir ferð til
Eyja er heimsóknir í kirkjugarðinn.
Sú heimsókn næsta sumar verður
hins vegar enn þungbærari en áður,
því nú hefur Ingi bæst í hóp þeirra
mörgu móðursystkina minna sem
þar hvíla auk afa og ömmu. Það er
nú víst einu sinni lífsins gangur að
öll eldumst við og hverfum úr Odds-
staðafjölskyldunni með hverju árinu
sem líður, en sífellt stækkar samt
þessi samheldna, lífsglaða fjöl-
skylda sem er mikil huggun harmi
gegn. Fjrir tveimur árum hittumst
við síðast heima í Eyjum á ættar-
móti Oddsstaðaættarinnar og tók-
um við þá myndir af systkinunum
sem voru með okkur. Þá voru sex
systkini á lífi af 16 systkina hóp auk
fóstursystkinanna tveggja. í dag
kveðja þau ásamt fjórum systkinum
látinn bróður því ein systranna,
Njála, lést í fyrra.
Fyrstu minningarnar um Inga
frænda era frá sumardvölum í Eyj-
um á mínum barnsáram. Ingi vann í
Útvegsbankanum og átti á þessum
árum hvítleita Fólksvagen-bjöllu.
Fór hann margar ferðir á bjöllunni
með okkur systkinabörnin í bæinn
og kom þá oft til handalögmála milli
okkar því öll vildum við vera í „hol-
unni“ aftast í bílnum. Ingi sýndi
uppátækjum okkar systkinabarn-
anna oftast nær mikla þolinmæði.
Eitt er mjög eftirminnilegt úr þess-
um bæjarferðum, en það brást
aldrei að vangefinn Eyjabúi, frændi
okkar sem kallaður var Púlli, kom
að bílnum til að fá sígarettu hjá
Inga og fór hann, að ég held, aldrei
tómhentur í burtu.
Þegar ég minnist Inga frænda
detta mér í hug ljóðlínur Steins
Steinars úr ljóðinu )vAð sigra heim-
inn“. í þeim spilum sem Ingi fékk til
að spila úr líf sitt hafði gleymst spil-
ið sem heitir „maki og börn“. Við,
systkinabörnin hans, komum því að
nokkru í staðinn og nutum þess.
Ingi frændi var skemmtilega sér-
lundaður maður og fór oft sínar eig-
in leiðir. Eitt af því merkilega þótti
mér allaf hvað pólitískar skoðanir
hans voru á skjön við skoðanir
flestra annarra í fjölskyldunni.
Ingi og amma bjuggu saman allt
þar til amma lést árið 1981. Fyrst á
höfuðbóli ættarinnar, Oddsstöðum,
en í kringum 1970 byggði Ingi þeim
hús í nýjum húsakjarna norðanvert
í Oddsstaðatúninu. Þar átti hann
góða og notalega skrifstofu þar sem
ég minnist að hafa varið mörgum
yndislegum stundum. Ingi átti
nefnilega svo merkilega reiknivél
sem strimill kom út úr og sóttist ég
mjög í að leika mér með hana. í her-
berginu vora líka Andrésblöðin.
Ingi hafði safnað Andrésblöðunum í
fjölda mörg ár og þar var óhætt að
leita okkar krakkanna ef við höfðum
„týnst“. Bæði húsin og allt Andrés-
blaðasafnið hans Inga ásamt miklu
af þeirra innbúi „fór í gosinu“. Ingi,
sem aldrei varð mjög þjakaður af
veraldlegum gæðum þessa lífs, sá
einna mest eftir Andrésblöðunum
sínum.
Margar ferðirnar fór ég til Eyja á
unglingsárunum og gisti þá jafnan
hjá Inga og ömmu. Með í farangrin-
um að sunnan var þá yfirleitt a.m.k.
eitt kíló af lakkrís og fór fram mikið
nammiát við sjónvarpið. Þessi át
breyttust svo í fyllingu tímans í
guðdómlegar veislur þar sem Ingi
bar fram úrvals blæðandi nautakjöt
og dýrindis rauðvín. Ingi reisti sér
um það leyti hús út í Hrauni, fallegt
raðhús sem hann nefndi Oddsstaði.
Þar lét hann setja upp kamínu af
norskri ætt og áttu við vinir hans og
ættingjar, margar notalegar stund-
irnar við kamínuna. Yljuðum okkur
við hitann, horfðum á eldana og
hlustuðum á snarkið í sprekunum,
oft með rauðvín í glasi og spjallandi
um líðandi stund eða heimsmálin og
pólitíkina.
Þessar ferðir til Eyja urðu hins
vegar allt of strjálar eftir að fullorð-
insárin tóku við með auknu lífs-
gæðakapphlaupi og ábyrgð. Hugur-
inn leitar þó oft til Eyja þótt ferð-
irnar hafi verið allt of fáar undan-
farin ár. Kæri Ingi, að leiðarlokum
vil ég ásamt sonum mínum, Gunnari
Inga og Stefáni Oddi, þakka þér
samfylgdina og tryggðina. Við fær-
um eftirlifandi systkinum þínum
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Sía.
Látinn er í Vestmannaeyjum
heiðursmaðurinn Ingólfur Guðjóns-
son frá Oddsstöðum. Hann var á ní-
ræðisaldri, vistmaður á elliheimil-
inu. Ingólfur var lengi heilsutæpur,
en til sálarinnar var hann hraust-
menni, alveg fram á síðustu daga.
SálarkraftEU- hans einir skýra það
hvað hann náði háum aldri. Þegar
Helgi talaði við hann í síma rúmri
viku fyrir skapadægrið var gamli
gállinn á honum, þessi hlýja og
drýgindalega gamansemi. „Sæll,
höfðingjaklumpur og júlli!“ Þessa
skrýtnu kveðju notaði hann á okkur
þegar vel lá á honum.
Ingólfur var fæddur inn í stóra og
samhenta fjölskyldu, Guðjón á
Oddsstöðum átti sextán böm, allt
hreina íhaldsmenn, og tryggðar-
böndin rofnuðu aldrei milli systkin-
anna, ekki einu sinni þótt Ingólfur
væri (þættist vera) kommúnisti.
Meira varð nú varla á þau lagt. Eft-
ir blóðskipti síðar á ævinni spurði
Guðlaugur bróðir hans hann að því
hvort hann hefði ekki losnað við
„rauðu vitleysuna“. „Ja, heldur er
ég nú hressari, en hugsunin er lík,“
sagði Ingólfur með hægð. Á þessu
glaðværa heimili ólst Ingólfur upp
og gekk til allrar vinnu, í heyskap
og fleira því að Guðjón var með kýr,
og var síðar við fískvinnu, m.a. hjá
Þórarni á Lundi, þótt aldrei væri
hann mikill að burðum.
Eftir nám í barnaskóla og síðar
gagnfræðaskóla í Eyjum fór Ingólf-
ur í prentnám. Hann sagðist hafa
farið í prentnámið af einskærri til-
viljun. Guðlaugur, bróðir hans, átti
að læra til prentara, en honum leist
víst ekki of vel á þá iðn og hætti við.
Svo það varð Ingólfur sem hljóp í
skarðið og taldi sig hafa lent þar á
réttri hillu. Guðlaugur sneri sér
hins vegar að trésmíði og varð sann-
arlega farsæll á því sviði. Þetta var
árið 1935 sem Ingólfur hóf prent-
námið, í prentsmiðjunni „Eyja-
prenti“ hjá Þorvaldi Kolbeins, bróð-
ur séra Halldórs Kolbeins sem síðar
sat Ofanleiti. Þegar hann hafði lokið
námi hélt hann til Reykjavíkur og
fór í ísafoldarprentsmiðju hjá
Gunnari Einarssyni.
Ingólfur var ekki alveg sáttur við
Reykjavík, í þetta sinn, kom aftur
til Eyja 1942 og keypti þá „Eyja-
prent“, átti það og rak í rúmt ár. Þá
vildu einhverjir fara að ráðskast
með hvaða blöð hann prentaði og
það átti nú ekki við Ingólf sem vildi
sjálfur ráða og þóttist geta ráðið
fýrir báða eins og skáldið sagði.
Hann seldi prentsmiðjuna sem þá
var til húsa þar sem seinna var
Verslun Ingibjargar Tómasdóttur
(Imbu Tomm) og seinast Framtíðin
þar sem Tómas Geirsson, systur-
sonur hennar, verslaði lengi síðan
og kona hans, Dagný Ingimundar-
dóttir, og stóð norðan við gömlu
Rafstöðina.
Ingólfur fór á ný í höfuðstaðinn
INGÓLFUR
GUÐJÓNSSON