Morgunblaðið - 21.06.1997, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 21. JÚNÍ 1997
ALDARMINNIIMG
MORGUNBLAÐIÐ
t
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
JÓNA ERLINGSDÓTTIR,
lést á hjúkrunarheimilinu Skjóli að morgni föstudagsins 20. júní.
Helga Stefánsdóttir,
Stella Stefánsdóttir,
Guðmundur Stefánsson,
Erlingur Stefánsson,
Albert Stefánsson,
Friðgeir Gunnarsson,
Aðalsteinn Þorbergsson,
Valborg Björgvinsdóttir,
Erla Ottósdóttir,
Vigdís Björnsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma og
langamma,
SIGURBJÖRG JÓNSDÓTTIR,
áður til heimilis
á Njálsgötu 10a,
Reykjavík,
sem lést miðvikudaginn 11. júní síðastliðinn,
verður jarðsungin frá Grensáskirkju þriðju-
daginn 24. júní kl. 15.00.
Blóm og kransar afþakkaðir, en þeim, sem vildu minnast hennar, er bent
á Bamasprtala Hringsins.
Fyrir hönd aðstandenda,
Edda Guðjónsdóttir,
Steinarr Guðjónsson, Elsa Pétursdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og hlýhug
við andlát og útför móður okkar, tengda-
móður, ömmu og langömmu,
AÐALBJARGAR SKÆRINGSDÓTTUR.
Sérstakar þakkir til starfsfólks Hrafnistu
Reykjavík.
Sigurður Sveinsson, Theodóra Sveinsdóttir,
Hildur Hermannsdóttir, Haraldur Eggertsson,
Erling Hermannsson, Þórlaug Einarsdóttir
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Alúðarþakkir til allra, er auðsýndu okkur
vináttu og samúð við andlát og útför ást-
kærrar eiginkonu minnar, móður okkar,
tengdamóður, ömmu og systur,
ÁSU JÓNS PETERSEN,
Njálsgötu 4.
Borge Petersen,
Ingolf Petersen, Sigrún Petersen,
Öm Petersen, Berglind Ólafsdóttir,
Gyða Stadil og barnabörn.
t
Þökkum samúð og vinsemd við andlát og
útför
ÞÓRU JÓHÖNNU JÓNSDÓTTUR.
Sérstakar þakkir til starfsfólks á deild B-4,
Sjúkrahúsi Reykjavíkur, Fossvogi, og á 4. hæð
hjúkrunarheimilisins Eirar í Grafarvogi.
Páll H. Jónasson,
böm, tengdabörn,
barnabörn og barnabamaböm.
t
X, nnnilegat.þákkirfyrir auðsýnqlasíinúðog;. ,
vin^jiugi víð andlát.og útföf
BJARNHEIÐAR JÓHANNSÐÓTTUR.
KRISTINN
JÓNASSON
ÉG SÉ fyrir mér frænda
minn sem stendur út við
Sundvörðumar á Eyrar-
bakka og fylgist með
litlum báti sem kominn
er inn fyrir sundið.
Skyndilega kemur alda
og færir bátinn í kaf en
hann kemur ekki upp
aftur. Enginn fær neitt
að gert. Þarna fórst afi
minn, Jónas Einarsson,
ásamt sjö mönnum öðr-
um með bátnum Sæf-
ara. Amma mín, Guðleif
Gunnarsdóttir, var orðin
ekkja í einni svipan og
níu böm þeirra höfðu misst föður
sinn, þar á meðal móðurbróðir minn,
Einar Kristinn Jónasson, eins og
hann hét fullu nafni. Af afa mínum
rak aðeins annan fótinn, sem þekkt-
ist af stígvéli sem límt hafði verið
ofan á. Nú var hann horfínn frá þessu
glaðværa heimili, sem sumir kölluðu
„hljóðfærahúsið", sem segir nokkra
sögu. Kristinn var tæplega þrítugur
þegar þetta gerðist (árið 1927) og
elstur systkina sinna, en yngsta bam-
ið var tíu ára.
Jónas, faðir þeirra, hafði verið
mikill búmaður og féll aldrei verk
úr hendi, að sagt var. Hann gætti
þess vel að eiga alltaf nóg af kartöfl-
um í hópinn sinn og drýgði áburðinn
með því að bera þara í garðinn fyrst-
ur allra. Þarann bar hann á bakinu
í poka. Þótti það vera í stíl við aðra
sérvisku hans, að bera slíkt og þvílíkt
í garðinn. En þar sem vel spratt í
garðinum, tóku aðrir það upp eftir
honum. Á haustin var slátrað hesti,
ýsan skorin niður í tunnu og söltuð
eins og kjöt og svo var ein kýr í fjósi.
Hann var einnig hagur, bæði á járn
og tré, hæfileiki sem öll systkinin
virtust erfa í ríkum mæli. Öll systkin-
in ólust upp í Garðhúsum, þar var
grammófónn sem listilega hafði verið
smíðað utan um og þægilegt var að
trekkja upp. Frá þessari gríðarlegu
mublu hljómuðu svo harmónikkuleik-
aramir Gellin og Borgström og
Comedian Harmonists, svo nokkuð
sé nefnt, að ógleymdum Camso.
Stundum stóð fólk fyrir utan
gluggann í Garðhúsum og hlýddi á.
Eins og öll systkinin unni Kristinn
tónlist, en hann lærði á orgel hjá
Guðmundu Níelsen og var i hljóm-
fræðitímum hjá Sigfúsi Einarssyni
tónskáldi. I raun og vem snerist allt
hans líf um tónlist, þó hann hefði
menntun af skomum skammti, miðað
við það sem nú gerist. Hann var
opinn fyrir öllum nýjungum, fór til
Hafnarfjarðar og lærði rafvirkjun,
mig minnir að það hafi aðeins tekið
tvo mánuði á þeim tíma. Hann tók
svo við rafstöðinni á Eyrarbakka, sat
þar yfír mótomm langt fram á nótt
og vann á daginn við að leggja raf-
magn í hús. í kompu inn af vélarsaln-
um hafði hann lítið orgelharmóníum
og lék á það milli þess að þurfti að
smyija vélamar. Eftir föðurmissinn
hjálpuðust allir að við að halda heimil-
inu saman. „Hafðu ekki áhyggjur,"
sagði Kristinn við móður sína; „ég
skal sjá um ykkur“. Allt gekk sinn
vanagang í Garðhúsum sem stundum
var nefnt „Skakkur", af því hvað það
stóð skakkt við götuna. Reglustikuár-
áttan var enn ekki byijuð. Lífið hélt
áfram og einn bróðirinn, Gunnar, fór
meira að segja í nám til Berlínar upp
úr 1928 til þess að læra flugvirkjun.
Ég spurði Gunnar eitt sinn að því
hvort Eyrbekkingar hefðu ekki orðið
gáttaðir á því að hann væri að fara
í nám í flugvirkjun í upphafi krepp-
unnar. „Það þurfti ekki Éyrbekkinga
til»“ var svarið.
Tilefni þess að ég hripa þessar fáu
línur niður, er það þakklæti sem ég
ber tií •Kristins frsehda míns, sem
leidfii mig fyrstu sporin í tónlistinni.
Éýrsta píanóið sem kom á Eyrar-
bakka kam einmitt í Garðhús. Frændi
minn kpnndi mér eftir Hofnemann-
skólanurri og sagði’-mér daglega til.
Þegar kom að Polkanum á fyrstu
blaðsíðunym, gekk ég veruiega upp
í þqssu jrtla lagi.og klongraáist í
gegnúíjR.það'og spifaði síðan af-hjact-
ans lýsfc.f.Kom ,þA fMendi minn inn
og hafði þá verið að
klifra upp í ljósastaur,
kaldur og slæptur,
slæmur í fótunum, sem
hann hafði verið alla tíð
frá því hann datt af
hestbaki sem drengur.
Það fyrsta sem hann
sagði var: „Af hveiju
ferðu yfir þetta á svona
hundavaði?" Mér var
öllum lokið, því mér
fannst ég vera orðinn
feiknarlega flinkur, og
var svo nærri farinn að
grenja. Nú sýndi Krist-
inn mér hvernig vönduð
spilamennska ætti að vera og var
síðan horfinn. En í gegnum huga
minn liðu þau orð í fyrsta og síðasta
sinn á ævinni: „Ég vildi að ég hefði
aldrei byijað á þessu.“ Hófst ég samt
handa við að fara yfír þetta og laga
og brátt birtist Kristinn og var nú
allur annar. „Já, svona á þetta að
vera,“ sagði hann. Kristinn var mjög
vandlátur í spilamennsku sinni og var
orgelleikur hans fallega bundinn og
var fingrasetning'hans öll mjög hag-
sýn, eins og annað í lífsmáta hans.
Hann hafði líka unun af að spila.
Móðurbróðir minn spilaði í Eyrar-
bakkakirkju í samfellt rúm 40 ár.
Hann hélt heimili með móður sinni
sem var mjög trúhneigð kona. Lífíð
hér og framhaldslífið var henni næst-
um því eitt og hið sama og fléttaðist
saman, en afi leit aftur á móti þann-
ig á, eftir því sem hún sagði mér,
að þegar þessu væri lokið hér, væri
öllu lokið, ekki einu sinni það að
maður yrði neyddur til að koma aftur
í formi einhverrar endurfæðingar.
Árið 1948 stóðu nokkrir burtflutt-
ir Eyrbekkingar fyrir því stórræði
að gefa pípuorgel í kirkjuna á Eyrar-
bakka. Nokkru áður tók Kristinn til
við það, þá fimmtugur, að undirbúa
sig undir komu hins nýja hljóðfæris.
Hann var svo stálheppinn að komast
í tíma til Sigurðar ísólfssonar í
Reykjavík. Með þeim tókst einnig
einlæg vinátta, en Sigurður var fá-
gætur maður sem allir báru hlýhug
til. Vinátta hans og Kristins segir
margt og minnir á orðin: „Segðu
mér hveijir eru vinir þínir og ég
skal segja þér hver þú ert.“ í gegn-
um kynni þeirra varð ég heimagang-
ur hjá Sigurði og Rósu á námsárum
mínum í Reykjavík. Tók ég sérstak-
lega eftir því hvað Sigurður umg-
ekkst konu sína af mikilli nærgætni
og virðingu. í náminu hjá Sigurði
þrælaðist Kristinn í gegnum Czerny
og Hanon og 45 sónatínur. Síðan
tóku við Schneider-æfingar og Finn
Viderö-orgelskólinn.
Þegar amma dó árið 1953 var það
Kristni mikið áfall. Amma hafði löng-
um átt erfítt með svefn, vegna verkja
í handleggjum og slits af þvi að bera
þunga kolapoka í uppskipun og öllu
sem fylgdi því að koma upp níu börn-
um. Hún tók öllu því sem að höndum
bar með einskærri jákvæðni, hlakk-
aði ekki til neins og kveið ekki fyrir
neinu eins og hún sagði, lífíð var
bara eins og það var. Hún trúði á
handleiðslu og að vel væri fyrir öllu
séð. Kannski hefur fermingarfaðir
hennar, sr. Matthías Jochumsson,
sem þá var prestur í Odda, sáð þeim
frækomum. Einhvemtíma spurði ein-
hver ömmu hvort það væri ekki erf-
itt að þola allar þessar píanóæfingar
í kringum sig, en hún svaraði því
eitthvað á þá leið að það væri aðeins
erfítt ef við ættum í basli með æfing-
arnar. Þá tók hún það mjög inn á
sig. Móðir mín hafði einmitt þetta
mikla tilfinninganæmi til að bera og
gat helst ekki verið við jarðarfarir
dn þess að vatna músum, sérstaklega
um leið og orgelspilið byijaði.
Ég ber mikinn þákkarhug til Krist-
ins, og þá’ ekki slst fyrir .það, „að
hahn bjargaði eíginlega lífi föður
míns, en þá var ég aðeins á öðfu eða
þriðja ári. Fáðir minn var, þá' mikið
veikur og ékki yarð Við néitL ráðið,
svo að senda átti, hann suður,, eins
og kallað var, þegar farið var frá
Eyrarbakka - tiL Reykjavíkur.- Greip
k þá frænka mín í tcfuniana og sagði
-við Lúðvík Norðdalj hinn mikilhaefa
cf vjr-*'
''íSW'íí
lækni: „Þér sjáið að maðurinn er í
dauðanum og lifír þetta alls ekki af.
Ef þér vitið honum nokkuð til hjálpar
þá gerið þér það.“ Þegar hér var
komið var allt að vinna og engu að
tapa. Var Kristinn sóttur og dælt úr
honum blóði, algjörlega að órannsök-
uðu hvort það væri sami blóðflokkur.
Pabbi hjarði og því næst kómu lyfin
sem sótt voru af gangandi manni,
Ágústi, bróður Kristins, í blindhríð
og ófærð yfir Hellisheiði.
Einhvern veginn var það svo með
Kristin og pabba, Guðlaug Pálsson
kaupmann, að það var eins og þeir
næðu ekki saman. Þetta hendir víst
oft með lífgjafa, menn vilja ekki
vera háðir þeim sem þeir eiga mikið
að þakka. Þegar ég leyfði mér að
hafa þetta í flimtingum að þeim
báðum viðstöddum, hvers vegna þeir
kæmu sér ekki saman, og sagði að
sennilega væri þetta út af því hvað
þeir væru líkir, þá færðist afar
skemmtilegt bros yfir andlit beggja.
Svo kannski var þetta ekki mjög
djújistætt.
I kirkjunni skildi Kristinn ýmislegt
eftir sig eftir 40 ára starf sitt. Fyrir
utan farsælt starf með kirkjukórn-
um, þar sem hann naut trausts, vin-
áttu og virðingar, smíðaði hann líkan
af árabát sem hangir uppi í kirkj-
unni. Þá er gömul og sérlega hljóm-
falleg kirkjuklukka uppi í turninum
og hljóm hennar get ég heyrt hvar
sem ég er staddur. Kristinn tók sig
til og smíðaði skífu með vísum á,
þannig að einnig var hægt að sjá á
klukkuna á austurbakkanum.
Eftir móðurmissinn var Kristinn
einn um nokkurn tíma, en þá kom
til hans Þórunn Guðjónsdóttir, mikil
fróðleikskona, sem kunni ógrynni af
vísum, kvæðum og alls konar þjóðleg-
um fróðleik. Studdu þau hvort annað
og hún naut uppörvunar hans og
hann umhyggju hennar. Kristinn
vann hjá sjálfum sér í kjallaranum,
smíðaði báta, aska, klukkur og spæni
úr homum. Langspil og reislu á ég,
sem hann smíðaði. Liðu svo árin og
voru þau Tóta í sambúð án þess að
gifta sig. Dag nokkum var Kristinn
að fara í betri föt og spurði þá Tóta
hann: „Hvurt ert þú að fara, Krist-
inn?“ „Upp að Fossi," svaraði hann.
„Eigum við þá kannski að gifta okk-
ur?“ spurði Tóta. „Alveg eins,“ svar-
aði þá Kristinn og þar með var það
ákveðið (þannig heyrði ég söguna).
Kristinn hafði mikinn áhuga á
tungumálum og lagði sig eftir ensk-
unni með hjálp Lúðvíks Norðdals
héraðslæknis. Svo þegar stríðið kom
urðu margir af hermönnunum hei-
magangar hjá ömmu og honum.
Naut Kristinn þess að æfa sig í ensk-
unni og bæta við sig á þann hátt.
Kristinn gat leikið nokkuð af
fingrum fram og átti auðvelt með
að „módúlera" inn á g-mollinn og
gefa prestinum tóninn. Lenti hann
eins og ósjálfrátt alltaf á réttum
tóni fyrir prestinn. Einu sinni brást
þetta þó og hann gaf séra Árelíusi,
sem þá var prestur, allt of háan tón.
Kristinn var auðvitað leiður yfir
þessu en bætti svo við: „Hann fór
það samt.“ Kristinn þráði mjög að
spila vel á hljóðfæri, sem hann og
gerði, en ef hann heyrði vel spilað,
átti hann til að segja, að hann vildi
gefa allt sem hann ætti, til þess að
geta spilað svona. Enda var það
ætíð svo, að um leið og hann kom
heim fór hann strax í hljóðfærið.
Kristinn lést árið 1973. Af systk-
inunum eru nú aðeins þijú eftir á
lífi, en það eru þau Gunnar, Jón og
Ingveldur. Bræðumir unnu báðir við
smíðar þar til fyrir skemmstu þrátt
fyrir háan aldur og Inga, sem er
yngst, sinnir öllu sínu. Blessuð sé
minning góðs drengs sem í dag, 21.
júní, hefði orðið 100 ára, ef hann
hefði lifað. Amma taldi, að hann
hefði verið fæddur á afmælisdegi sín-
um, en kirkjubækumar sögðu annað.
Frændi minn leiddi mig ekki aðeins
inn í heim tónlistarinnar, heldur benti
hann raér á margt í náttúrunni, svo
sem að'hlusta á fuglasönginn á' kyrr
- um surharkvöldum, en hann ér hvefcgi
fegurfci en á Eyrarbakka. Kristinn
hvflir í kirkjugarðinum iiæst sjógarð-
inum, en þar gælir aldan við fjöru-
síeininn, og ilfni í garðinum skoppar
máríuedan af leiði á leiðil En fyrir
okkíir sjem eftir -Hfum er liver dagur
- nyr og'fulhir af fyriheitam.
Haukwr-Guðlaugsson.i •