Morgunblaðið - 21.06.1997, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 21. JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
SKÓLAMÁL
GREINARGERÐ

1
Iðnó - sjónarmið
listamanna
Menntun skal byggja
á traustum grunni
í VETUR hafa verið kynntar
niðurstöður alþjóðlegrar saman-
burðarrannsóknar á færni grunn-
skólanemenda í stærðfræði og
náttúrufræðigreinum og virðist
staðan ekki glæsileg. Af viðbrögð-
um skólamanna að dæma virðast
þær hafa komið þeim í opna
skjöldu. Niðurstöðurnar ættu ekki
að koma á óvart, því oft hefur
verið reynt að vekja athygli á minni
kröfum hér en í mörgum öðrum
löndum, sérstaklega í stærðfræði.
Sökudólgnrinn?
Nú þegar niðurstöður liggja fyr-
ir, óvefengjanlegar, hefði mátt
vænta að hvatt yrði til breytinga
í kennsluháttum, en í stað þess
hafa talsmenn kennara sagt að
ekki megi draga of víðtækar álykt-
anir, málið sé of flókið, best sé að
fara sér hægt, skoða málin vel frá
öllum hliðum, ekki leita að söku-
dólg. Viðbrögðin koma að vísu
ekki á óvart, þau hafa fram til
þessa nægt til að kæfa umræðu
um innri mál skóla.
Foreldrar liggja undir ámæli
vegna áhugaleysis á námi barna
sinna. Staðreyndin er samt sú að
áhugi foreldra, sem kynnst hafa
innri starfi skólans í gegnum nám
barna sinna, hefur oft verið með-
höndlaður á þann veg að kennslan
komi þeim ekki við, kennararnir
séu sérfræðingarnir, þeir viti hvar
skórinn kreppir og nemendunum
sé fyrir bestu.
Unglingar vilja hjálp
Hvað segja svo unglingarnir
sjálfir? Enginn virðist hafa veitt
athygli svari þeirra við spurningu
fjölmiðlamanns í vetur eftir að nið-
urstaða alþjóðakönnunarinnar í
stærðfræði hafði verið kynnt. Hóp-
ur unglinga var spurður hver þeir
teldu að ástæðan væri fyrir þessum
lélega árangri í stærðfræði. Þeir
sögðu að stærðfræðin væri ekki
alltaf auðveld - en þegar maður
skilur ekki getur enginn hjálpað
manni, svör eins og af því bara
hjálpuðu lítið. Svör sem þessi segja
ekki aðeins ákveðna sögu um
kennsluaðferðir, þau eru ákall um
hjálp.
Ymsir þættir geta truflað náms-
feril bama þannig að námið verður
þeim erfíðara þegar komið er í efri
bekki grunnskóla. Sem dæmi má
nefna örlagaríkan þátt sem ekki
hefur mátt ræða, en fella má undir
stjórnun og skipulag á kennslu. Það
er vandamál sem kemur upp þegar
ungar konur taka að sér kennslu
bekkjardeilda og fara í barneign-
arfrí fljótlega eftir að kennslan er
hafín. Þegar svo áhugalitlir, oft
utanaðkomandi ihlaupakennarar
hafa verið fengnir að til að taka
við kennslunni hafa heilar bekkjar-
deildir misst af viðunandi kennslu,
nánast farið á vergang. Hversu
margir foreldrar hafa ekki, í gegn-
um árin, gengið á fund skólastjóra
og spurt hvers vegna slíkt sé látið
viðgangast? Vitanlega er ekkert
eðlilegra en að ungar konur eignist
börn, en það væri eðlilegra bæði
fyrir þær og börnin að þær tækju
að sér sérkennslu eða aðstoðar-
kennslu, við slíkar aðstæður. Þær
leystu með því annað stórt vanda-
mál sem skapast þegar mæður
ungra bama forfallast frá kennslu
vegna veikinda bama sinna, barn-
fóstru eða þeirra sjálfra. Tíð forföll
kennara geta haft mikil áhrif á
námsferil nemenda. Þegar eyður
verða í námi, sérstaklega þegar
verið er að ná tökum á mikilvægum
námsgreinum eins og stærðfræði,
hafa margir nemendur aldrei náð
að vinna þann missi upp, þó að
skaðinn hafí ekki komið fram fyrr
en síðar þegar framhaldsnámið
verður þeim ofviða.
Skólamál eru málefni allra
Skólamál og menntun barna og
unglinga em ekki aðeins mál skól-
anna - þau era málefni allra. For-
eldrar vilja gjarnan veita skólanum
stuðning, en skólinn verður að vilja
stuðninginn. Á milli skóla og for-
eldra þarf að ríkja gagnkvæmt
traust. Við sem höfum búið í
Bandaríkjunum og starfað þar í
foreldrafélögum höfum oft dáðst
Væri ekki ráð að ræða
við unglingana um
stærðfræðinámið, spyr
Margrét Þorvalds-
dóttir og segir svör
þeirra í vetur vera ákall
um hjálp.
að góðri samvinnu og gagnkvæmu
trausti á milli foreldra og skóla.
Kennarar þar virðast hafa skilið
hið sterka afl sem foreldrar eru í
baráttu - ekki aðeins fyrir betri
skóla heldur einnig bættum kjörum
kennara. Þessi góða samvinna þýð-
ir samt ekki að þar hafi ekki verið
tekist á um skólamál. Umræðan,
sem oft fer fram í fjölmiðlum, hef-
ur oft verið tilfinningaþrangin en
ekki persónuleg, hún hefur verið
opin og málefnaleg, fagleg og
sjálfsrýnin.
Að kunna það sem á að kenna
Þegar Bandaríkjamenn fengu
sitt fyrsta áfall um stöðu menntun-
ar með skýrslunni „Nation at Risk“
- Þjóð í hættu - sem kom út árið
1983, var mikil umræða um stöðu
skólans, kennsluhætti og kennara-
menntun. Nokkur fylki höfðu gert
kröfur til fólks með kennaramennt-
un að það tæki hæfnis- og þekking-
arpróf þegar sótt væri um kenn-
arastöður. Tvö kennarasambönd
deildu hart um réttmæti prófanna.
Forseti annars þeirra sagði að ekki
væri hægt að meta hæfni kennara
til að kenna með einu prófi. For-
seti hins hélt því aftur á móti fram,
að ef kennarar kynnu ekki það sem
þeir ættu að kenna ættu þeir ekk-
ert erindi í skólastofuna. Umræðan
varð jafnvel áhrifameiri eftir að
skólastjóri lítils einkaskóla í Or-
lando í Flórída - The Hebrew Day
School - gerði könnun sem varð
landsfræg. Hann valdi af handa-
hófí 8 nemendur 12 ára gamla og
lagði fyrir þá lestrar- og stærð-
fræðiþáttinn úr þessum hæfnis-
prófum og stóðust 8 af 8 lestrar-
prófið og 7 af 8 stærðfræðiprófið.
Aftur á móti stóðst aðeins 1 af
hveijum 5 hinna háskólakennara-
menntuðu prófin. Þessi óvænta
niðurstaða beindi athyglinni að
menntun kennara og fagþekkingu.
Sökudólgurinn fundinn
Umræðan um hæfni og fag-
mennsku í kennslu heldur áfram.
Nú, 15 áram síðar, hafa Banda-
ríkjamenn, samkvæmt þessari síð-
ustu alþjóðarannsókn, aðeins náð
meðalárangri í náttúrafræðum en
eru neðarlega í stærðfræðinni.
Umbætur hafa gengið of hægt og
era þeir ekki sáttir við stöðuna.
En nú telja þeir sig hafa fundið
sökudólginn - í kennslustofunni.
í nóvemberblaði „Science News“
segir að þrátt fyrir að bandarískir
kennarar og foreldrar hafi síðasta
áratuginn lagt aukna áherslu á
halda nemendum að námi, þeir
hafi fengið meiri heimavinnu en
nemendur þjóða sem stóðu sig bet-
ur, hafi það ekki bætt árangurinn.
Þegar í ljós hefur komið að nem-
endur í löndum standa sig áber-
andi betur eyða jafn miklum tíma
fyrir framan sjónvarp og eru
skemmri tíma í skóla þótti tíma-
bært að kanna betur kennsluna
sjálfa.
Vísindamenn við Michigan State
University sem tóku að sér rann-
sóknina segja að munurinn liggi í
gæðum kennslunnar. Þeir segja að
bandarískir kennarar taki fyrir
fleiri efnisþætti en kennarar hinna
þjóðanna og að nemendur fái minni
tíma til að tileinka sér námsefnið
áður en nýtt efni er tekið fyrir.
Bandarískir kennarar í stærðfræði
og náttúrufræðum fá einnig minni
kennsluþjálfun undir handleiðslu
reyndari kennara en kennarar
landa eins og Japan, Singapore og
Ungveijalands, þar sem árangur
nemenda var mun betri.
Skilningur skilar árangri
Kennsluaðferðir sem vora skoð-
aðar í gegnum fjölmargar mynd-
bandsupptökur sýna að japanskir
kennarar hjálpa nemendum á kerf-
isbundinn hátt að skilja stærðfræð-
ina. Þeir leggja dæmin fyrir nem-
endur og leiðbeina þeim síðan við
að finna hina réttu aðferð til að
leysa dæmið, byggða á því sem
lært var í tímanum á undan.
Kennsluaðferðir bandarískra kenn-
ara reyndust vera gjörólíkar. Þeir
kröfðust munnlegra svara frá
bekknum, helst öllum í kór, leystu
síðan dæmin og settu fyrir ný.
Hópur stærðfræðinga, sem var
fenginn til að meta uppbyggingu
kennslu í stærðfræði, án þess að
vita hvaða land þeir voru að meta,
gaf 87 prósent bandarískra
kennslustunda mjög lága einkunn.
Þeir sögðu of marga efnisþætti
tekna fyrir og of lítið gert til að
auka skilning nemenda.
Þetta er mikil gagnrýni, en já-
kvæð viðbrögð kennara eru líkleg
til að koma á breytingum í kennslu.
Talsmaður náttúrufræðikennara
segir að bandarískir foreldrar geri
meiri kröfur til barna sinna en um
miðlungsárangur. Rannsóknirnar
leiði í ljós að nauðsynlegt sé að
taka fyrir færri efnisþætti en fara
í þá af meiri dýpt.
Ef hér verður fallist á gera breyt-
ingar á kennslu, er nauðsynlegt að
kanna kennsluhætti hjá þeim þjóð-
um sem náð hafa góðum árangri.
Einnig þarf að ræða við unglingana
okkar sjálfa og kanna viðhorf þeirra
og hvað þeir vildu sjá betur gert í
kennslunni til að ná betri tökum á
erfiðum námsgreinum.
Höfundur er blaðamaður.
í FRAMHALDI af greinarskrifum
þeirra Ingibjargar Sólrúnar Gísla-
dóttur, borgarstjóra, og Haralds
Blöndal, fyrrverandi formanns bygg-
ingarnefndar Iðnó, í Morgunblaðinu
að undanförnu (4.06 og 14.06) hefur
stjórn Bandalags íslenskra lista-
manna óskað eftir því að fá birt hér
í blaðinu bréf hennar til núverandi
bygginganefndar Iðnó þar sem koma
fram helstu sjónarmið bandalagsins
varðandi framtíðarskipan menning-
arstarfsemi í húsinu. Þá eru í þessu
bréfí rifjuð upp ýmis þau afskipti,
sem listamenn höfðu af þessu máli
á fyrstu stigum þess, og minnt á
þær tillögur sem bandalagið lagði
fram á sínum tíma um það hvernig
listamenn hugsuðu sér rekstur lista-
miðstöðvar í húsinu. Þetta bréf var
sent til formanns bygginganefndar
Iðnó, Þórarins Magnússonar, þann
25. mars síðastliðinn (afrit til borg-
arstjóra og formanns menningar-
málanefndar) eða nokkru eftir að
birtist í blöðunum auglýsingar um
tilboð í rekstur hússins. Fyrirsögn
bréfsins er: Fyrirhuguð menningar-
starfsemi í Iðnó.
„Stjórn Bandalags ís-
lenskra listamanna
fagnar áformum borg-
aryfirvalda um að ljúka
endurbyggingu Iðnó
með þeim hætti að hægt
sé að hefja þar viðeig-
andi menningarstarf-
semi á allra næstu miss-
erum. íslenskir lista-
menn hafa frá upphafi
látið sig varðveislu og
endurbyggingu þessa
húss sig miklu varða og
hafa fjölmennustu sam-
tök þeirra, þ.e. Bandal.
ísl. listamanna, þar ver-
ið í fararbroddi. í ljósi
þess að nú hefur verið
auglýst eftir tilboðum í
rekstur hússins vil ég
hér í örstuttu máli riíja upp afskipti
stjórnar Bandalagsins af því þegar
ákveðið var að varðveita Iðnó sem
menningarhús og þær hugmyndir
sem listamenn lögðu þá til grundvall-
ar.
Eftir að Leikfélag Reykjavíkur
flutti í Borgarleikhúsið og óljóst var
orðið til hvers ætti að nýta Iðnó
hófust umræður um það meðal nokk-
urra listamanna að upplagt væri að
gera Iðnó að alhliða listamiðstöð.
Inga Bjarnason, leikstjóri, sýndi öðr-
um fremur þessu máli áhuga, og að
hennar frumkvæði sendi Alþýðuleik-
húsið og Tónskáldafélag íslands bréf
til menntamálaráðuneytisins og
borgaryfirvalda þar sem vakin var
athygli á þessari hugmynd. Jafn-
framt var skorað á yfirvöld að gera
þetta menningarsetur að bústað lif-
andi menningar að nýju áður en
húsið yrði frekari niðurníðslu að
bráð. Þetta var fyrri hluta árs 1991.
Þrátt fyrir mikinn þrýsting af hálfu
listamanna tókst ekki að koma mál-
inu í höfn á þeim tíma, og tel ég
að þar hafi átt nokkra sök sú stað-
reynd að þáverandi borgarstjóri og
þáverandi menntamálaráðherra voru
hvor af sínum vængnum í pólitíkinni.
Iðnómálið kom til kasta banda-
lagsins í byijun nóvember 1991, og
sendi þá stjórnin frá sér ályktun um
málið til borgarstjóra og mennta-
málaráðherra. Þann 1. febrúar 1992
ályktaði Leiklistarþing um málið og
um svipað leyti birtist í dagblöðum
bréf undirritað af 68 listamönnum
þar sem enn einu sinni var vakin
athygli á því að Iðnó væri í niðurn-
íðslu og að rétt væri að endurreisa
húsið og gera það aftur að bústað
lifandi menningar.
Eins og mörgum ætti að vera
minnisstætt þá hleypti það blóði í
þessa umræðu að í febrúar 1992
birtist í fjölmiðlum tilboð sem Sveinn
Kristdórsson, 'oakari, hafði gert
borgarstjórn um að kaupa Iðnó (með
hagstæðri fyrirgreiðslu borgaryfir-
valda). Hann hugsaði sér húsið und-
ir veitingarekstur en jafnframt að
í huga listamanna hefur
það ætíð verið forsenda
að varðveita og endur-
byggja Iðnó, segir í bréfí
BÍL, að í rekstrinum
verði listflutningur og
listsköpun í fyrirrúmi.
listamenn ættu þar einhvern aðgang
með uppákomur í tengslum við veit-
ingareksturinn. Með tilboði Sveins
fylgdu tillögur Ingimundar Sveins-
sonar, arkitekts, að breytingum að
húsinu. Tilboð Sveins olli nokkra ír-
afári í fjölmiðlum og leiddi það til
þess að þetta baráttumál okkar lista-
manna komst loks í brennidepil.
Meðal annars samþykkti Húsafrið-
unarnefnd ríkisins ályktun vegna
Iðnó þar sem bent var á að húsið
væri friðað vegna listræns og menn-
ingarsögulegs gildis. Þann 6. febrúar
skrifaði ég fyrir hönd bandalagsins
borgarstjóra og menntamálaráð-
herra enn eitt bréfið þar sem við
ítrekuðum hugmyndir okkar varð-
andi rekstur listamiðstöðvar í Iðnó,
og í því bréfi óskaði ég fyrir hönd
samtakanna eftir_ viðræðum um
framtíð hússins. Á fundi sem ég
átti með borgarstjóra 18. febrúar
(1992) varð að samkomulagi, að
stjórn bandalagsins myndi senda
borgarstjóra útfærðar tillögur um
það hvernig listamenn hugsuðu sér
rekstur listamiðstöðvar í Iðnóhúsinu.
Stjórn bandalagsins tók til óspilltra
málanna og þann 11. mars voru til-
lögurnar fullbúnar og sendar beint
til borgarstjóra (sjá meðf. afrit).
í mínum huga er það engum vafa
undirorpið, að það voru einmitt þess-
ar tillögur stjórnar bandaiagsins sem
höfðu á þeim tíma úrslitaáhrif á
afstöðu borgaryfirvalda í þessu máli.
Þá skipti einnig miklu máli að lista-
menn í okkar röðum settu sig í sam-
band við forystumenn þeirra verka-
lýðsfélaga sem eiga stærstu hlutina
í húsinu, og sannfærðu þá um ágæti
þess að gera húsið að nýju að setri
lifandi menningar. Af taktískum
ástæðum var ákveðið að hafa ekki
hátt um þessar tillögur bandalags-
ins, hvorki í fjölmiðlum eða annars
staðar. Engu að síður birtist um þær
frétt í fréttatíma Sjónvarpsins þar
sem jafnframt var í fyrsta sinn frá
því sagt að til stæði við vígslu nýja
ráðhússins þann 14. apríl að lýsa
því yfír að borgin myndi endur-
byggja Iðnó sem menningarhús og
þannig eignast hlut í húsinu. Þetta
gekk eftir og var Iðnómálið eins og
víðfrægt er aðalefni fyrsta fundar
borgarstjórnar í hinum nýju húsa-
kynnum. í kjölfarið var svo skipuð
byggingarnefnd sem átti að hafa
umsjón með endurbyggingu hússins,
og framhald málsins er mönnum
kunnari en svo að þurfi að rekja hér.
í hugum okkar listamanna hefur
það ætíð verið forsenda þess að varð-
veita og endurbyggja Iðnó að í
rekstrinum verði listflutningur og
llEIFHEIT
z
unœen
SÍÐUMÚLI 4 - SÍMI 553 8775
HAFNARSTRÆTI 21 - SÍMI 551 3336