Morgunblaðið - 09.08.1995, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
„Á seyði“
MYNPLIST
Seydisfjörður
AFMÆLISHÁTÍÐ
16 sýningar. Sýningamar eru yfír-
leitt opnar frá 13-18 virka daga og
14-18 laugardaga og sunnudaga, svo
og á opnunartíma safna og fyrir-
tekja. Lokað mánudaga. Aðgangur
ókeypis nema á tækniminjasafn
Austurlands, 200 krónur.
í TILEFNI þess að 100 ár eru
síðan Seyðisfjörður fékk kaupstað-
arréttindi hefur mikið verið á seyði
á staðnum í sumar, og menn eru
minntir á afmælið með stórum raf-
lýstum stöfum í hlíðinni ofan við
bæinn. Rétt eins og gert er í Holly-
wood, eins og sagt var við mig í
kerskni er ég tyllti þar tá á dögun-
um.
En það má þó teljast mikið rétt,
að augu þjóðarinnar eigi að beinast
til Austurlandsins í tilefni hátíðar-
innar, og að Seyðisfjörður verð-
skuldi að vera stjarna landsbyggð-
arinnar þetta árið. Það kemur nefni-
lega þjóðinni við þegar jafn sögu-
frægur staður skarar slík tímamót,
og ærið tilefni að hún komi á móts
við viðburði af þessari gráðu, svo
þeir megi verða sem eftirminnileg-
astir. Eitthvað í líkingu við svo-
nefndar Menningarborgir Evrópu,
og er kjörið tækifæri til að styrkja
ásýnd byggðarlaga og auka ris
þjóðarinnar um leið.
Staðarmenn hafa sjálfir reynt að
minna á þetta, og efnt til menning-
arveislu þar sem sjónmenntum er
skipað í öndvegi. Reist varanlegt
útilistaverk í miðbæjarkjarnanum
fyrir framan barnaskólann við
Torgið, sem er í nýklassískum stíl.
Listaverkið sem er eftir Kristján
Guðmundsson, og markar útlínur
fjarðarins, er einfalt og klárt eins
og húsið í bakgrunninum og þannig
séð hugmyndafræðilegt verk út í
fingurgóma. Og þótt húsið sé norskt
og hafi komið tilhöggvið frá Noregi
vorið 1907, eigum við sitthvað í
norskri nýklassík, þakkað veri þeim
snjalla Ólafi Ólafssyni (1754- 1832)
prófessor í Kóngsbergi, sem var frá
Frostastöðum í Blönduhlíð. Honum
þakka Norðmenn útbreiðslu ný-
klassískra hugmynda í byggingar-
list, sem enn sér stað í svipmiklum
húsum í Kóngsbergi, Osló og víðar
í landinu. Það er því góð og gild
hugmynd sem fram hefur komið,
að gera þetta fagra og stílhreina
hús sem hefur þjónað sem barna-
skóli að ráðhúsi.
Húsin í Seyðisfirði eru annars
saga útaf fyrir sig, og í tilefni aldar-
afmælisins kom út mikið og veglegt
rit eftir Þóru Guðmundsdóttur arki-
tekt, sem jafnframt arkitekastörf-
um rekur gistiheimili á staðnum.
Bókin „Húsasaga Seyðisfjarðar-
kaupstaðar" er gefin út á vegum
Safnastofnunar Austurlands og
bæjarsjóðs Seyðisfjarðar, og er í
ritröðinni Safn til sögu Seyðisfjarð-
ar. Og í Engros, húsi netagerðar-
innar, er litskyggnusýning af öllum
húsum á Seyðisfirði og varpa
nokkrar sýningarvélar stöðugt
myndum á veggina. Höfundurinn
er Svisslendingurinn Dieter Roth,
sem einnig hefur myndað fjölda
húsa í Reykjavík svo sem sá stað
í Nýlistasafninu ásíðustu listahátíð.
Listasafn íslands hefur lánað
myndir listamanna, sem hafa komið
við sögu Seyðisfjarðar eða nágrenn-
is, og þannig var Karl Einarsson
Dunganon fæddur þar 1897 og
Nína Tryggvadóttir 1913. Gunn-
laugur Scheving ólst þar upp og
Kjarval ólst upp í Borgarfirði
eystra, og hélt sína fyrstu einkasýn-
ingu utan Reykjavíkur á Seyðisfirði
1911. Tækniminjasafn Austur-
lands, sem er til húsa að Hafnar-
götu 44, reist af merkismanninum
Ottó Wathne, ættu allir að skoða,
því bæði safnið og húsið segja
drjúga sögu. Einkum er merkilegt
hvemig sjálflærður radíóamatör og
hagleikur varð til þess með heima-
smíðuðum tækjum, að ná fyrstur
fjarskiptasambandi við útlönd.
Það er margt merkilegt, sem
ekki má fyrnast hvað Seyðisíjarðar-
kaupstað snertir, því staðurinn var
sveipaður ævintýraljóma um ára-
tuga skeið. Hann býr enn að þeirri
menningu sem þar þróaðist fyrrum
og í fleira skilningi en húsakosti
einum, eða að síldargöngur þöndu
dragspil mannlífsflómnnar. Ingi T.
Lárusson samdi landsþekktar tón-
smíðar og menn eins og Þorsteinn
Erlingsson og nafni hans Gíslason
tálguðu blýantana og fjöðurpenn-
anna í þágu ritlistarinnar. það var
stíll yfir fólkinu háu sem lágu og
það kunni að meta þá tilbreytingu
sem fólst í hvers konar félagslífi
og hoffmannlegum tiltektum. Farið
LISTIR
ÞAÐ VAR mikið um að vera á Seyðisfirði þegar bæjartáknið var afhjúpað á Torginu. í bakgrunnin-
um blasir við hið stílhreina barnaskólahús, og er það góð hugmynd að gera það að ráðhúsi staðar-
ins, og yrði þá hoffmannlegast ráðhúsa á landi hér.
í NETAGERÐINNI Engros ganga litskyggnuvélar í síbylju og
sýna húsakost staðarbúa frá öllum mögulegum sjónarhornum.
Er það mikil lifun.
var í hjólreiðatúra, grasaferðir og
hvers konar gjörningar iðkaðir, sem
lyftu upp hvunndeginum og menn
voru hér uppábúnir svo sem best
gerðist í útlandinu. Þetta var fyrir
daga straumlínuþjóðfélagsins og
múgmennskunnar, er hvert þorp á
íslandi hafði sitt svipmót og sín
sérkenni og menn höfðu tíma til
að líta upp úr önn dagsins.
Þá má telja með mikilsverðum
tíðindum, að hafinn er rekstur list-
húss á staðnum „Gallerí Pálshús"
að Austurvegi 21, sem kennt er við
Pál Ámason útgerðarmann sem
byggði það aldamótaárið. Fyrstur
til að sýna þar er Birgir Andrésson,
með brot úr myndaröðinni „Annars
konar fólk“ Einnig hefur þar verið
komið fyrir ljósmyndum úr mynda-
safni Sveins Guðmundssonar síldar-
saltanda frá sjötta og sjöunda ára-
tugnum. í húsinu er gistiaðstaða
fyrir aðkomna listamenn, og með
útsjónarsemi og góðum sýningum
mætti ætla að starfsemin eigi fram-
tíð fyrir sér og verði menningarlíf-
inu á staðnum dijúg lyftistöng, og
því er von að maður sjái athafna
þar getið í fjölmiðlafréttum reglu-
lega. Það er Arnbjörg, dóttir Sveins
sem hefur með reksturinn að gera
ásamt manni sínum Garðari Rúnari
Sigurgeirssyni og hún er einnig
driffjöðurin að baki sjónrænu fram-
kvæmdunum ásamt núlistakonunni
Ingu Jónsdóttur sem er búsett á
staðnum. Af nafnkunnum lista-
mönnum má enn nefna Sigurð Guð-
mundsson í Amsterdam og Þorvald
Þorsteinsson, sem báðir eru á fullu
í hugmyndafræðinni, að ógleymdu
náttúrubarninu Stefáni V. Jóns-
syni, sem var fæddur á Arnórsstöð-
um í Jökuldal, en ólst upp frá 10
ára aldri á Möðrudal á Fjöllum.
Sýningunum er annars dreift á
16 staði um alla byggðina, utan
húss sem innan og er ekki vinnandi
vegur að geta þeirra allra, en þar
sem umfang þeirra er ekki mikið
tekur það ekki svo langan tíma að
skoða þær. Hins vegar hefur sá er
það gerir kynnst bæjarfélaginu og
húsakynnum fólksins ólíkt betur en
ef hann skoðaði einungis ytra byrði
húsanna. Þó skal ekki vikið frá því
að geta þess, að heimamenn eru
hér vel virkir og framlag þeirra
athyglisvert bæði hvað leikmenn
snertir og svo Ingu Jónsdóttur sem
er skóluð frá MHÍ og listakadem-
íunni í Múnchen. Hún minnir á með
umhverfisverki sínu „Áttir“, að fyr-
ir 100 árum, árið 1995,'höfðu ein-
ungis 4 bæir á íslandi kaupstaðar-
réttindi. það voru Reykjavík, ísa-
fjörður, Ákureyri og Seyðisfjörður.
Verkið er í formi auglýsingaspjalda,
sem sett eru upp á standi við Gerðu-
berg, á Silfurtorginu á ísafirði, við
enda Gilgötunnar á Akureyri og á
mótum Norðurgötu, Suðurgötu,
Vesturvegar og Austurvegar á
Seyðisfirði.
Þá get ég vitnað um, að menning-
in er ekki síður til staðar í þeim
húsum sem ég var gestkomandi í,
en eins og best gerist á höfuðborg-
arsvæðinu, bæði hvað myndverk á
veggjum og bækur í bókahillum
varðar.
Það er því ekki nesjamennskunni
fyrir að fara á Seyðisfirði, heldur
merkilega fjölþættri og sérstæðri
menningu lítils bæjarfélags, sem
nú telur rétt 900 sálir, og hefur í
tímans rás þanist út og dregist sam-
an eftir síldargöngum, líkast drag-
spili.
Það er fleira en viðmótsþíða og
menningarhiti sem rýnirinn varð
áþreifanlega var við meðan á stuttri
en viðburðaríkri dvöl hans stóð, því
að hitinn klifraði upp í 28 stig, sem
var hinn mesti í manna minnum,
en samt var það vart merkjanlegt
vegna hins tæra og ferska lofts.
Bragi Ásgeirsson.
í
>
í
i
i
\
i
í
I
i

i
I
I
fi
I
I
SAFARIKARA
egið lambakjöt í lofttæmdum umbúðum
. .hvass. ..snark... nammmmm
ULEGA
Ijújfengt á grillið
Ifl
13BB_
f
*
i
i
i
i
i
t-