Morgunblaðið - 09.08.1995, Blaðsíða 35

MO.RGUNBLAÐIÐ ______________________________________________________MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 1995 35
AÐSENDAR GREIIMAR
S vört náttúruvernd
þegar bundið var á síðu og háfað,
en brjóstið lá í fellingum eftir henni
að síðunni og steinateinninn bund-
inn aftureftir skipinu. Nótin var
síðan hífð inn með kraftblökk, þar
til að hægt var að háfa.
Fyrirkomulagið reyndist ekki vel,
skipið dróst inn í nótina með aftur-
endann. Á tímabilinu frá 23. júní
til 6. júlí var kastað átta sinnum.
Fékkst síld í flestum köstunum, en
þó aldrei yfir 100 tunnur í kasti.
í þessum köstum komu í ljós tölu-
verðir annmarkar á þessu fyrir-
komulagi. Staðsetningin á blökkinni
var slæm og erfitt að þurrka upp
með henni.
Eftir þessi átta köst var gerð
breyting. Smíðaður var nótakassi á
bátadekki og blökkin færð í fremri
davíðuna stjórnborðsmegin. Stjórn-
tæki blakkarinnar voru færð að
brúnni stjórnborðsmegin. Einnig
varð að grynna poka nótarinnar.
Við þessa endurbót var þrautin
leyst og hafa aðrir byggt á reynslu
þeirri er þarna fékkst. Stærð nótar-
innar var 230 faðmar að lengd og
53 faðmar á dýpt, felling 40 til
50%. Kastað var 72 sinnum. Afli
var 13.250 mál & tunnur. Úthalds-
dagar voru 77. M/b Guðmundur
Þórðarson var þriðja aflahæsta
skipið á sumarsíldveiðunum 1959,
þrátt fyrir tafirnar við tilraunirnar.
Með þessu afreki urðu þáttaskil í
sögu síldveiðanna hér við land og
byggðu aðrar fiskveiðiþjóðir við
Norður-Atlantshaf á þeirri reynslu,
sem fékkst með tilrauninni á m/s
Guðmundi Þórðarsyni. Skipstjóri
var Haraldur Ágústsson, stýrimað-
ur Björn Ólafur Þorfinnsson, yfir-
vélstjóri var Sigurður Gunnarsson,
Brettingur.
Eigandi skipsins var Baldur Guð-
mundsson útgerðarmaður í Reykja-
vík og kostaði hann tilraunina alfar-
ið sjálfur.
‘Heimild: Sjómannsæfi, æfiminn-
ingar Karvels Ögmundssonar.
zHeimild: Andrés Finnbogason. .
Höfundur vann við síldarsöltun
um árabil.
fræðingurinn sýndi okkur framá í
vetur, að væri þróunin allsstaðar
annarsstaðar í Evrópu og við yrðum
að þjappa okkur saman ef við ætlum
að lifa þetta af, en það er auðvitað
undirstöðuatriði í þessu öllu, að við
framleiðendur stöndum saman og
bjóðum ekki niður vöruna hver fyr-
ir öðrum og þeir sláturleyfishafar
sem ekki vilja hlíta því, einfaldlega
fara á hausinn á stuttum tíma.
Hvatning
Ef þér og samningarnefndinni
lánast að koma slíkum samningum
í kring, þá mun ég álíta að þetta
yrði fyrsta krefið til að snúa þróun-
inni við, sauðfjárræktin mun hægt
og rólega eflast á ný með einbeittri
markaðssókn á innlendum sem er-
lendum mörkuðum.
Ég skora á íslenska sauðfjár-
bændur að láta til sín heyra sem
fyrst um málið og standa þétt sam-
an um að slíkur samningur nái fram
að ganga, það verður okkar gæfa
að losna undan núverandi fram-
leiðslukerfi.
Höfundur er bóndi að Syðra-
Skörðugili.
Ógnun við framþróun
og lífsgæði á íslandi
25. júlí sl. birtist hér í Morgun-
blaðinu grein eftir Hjörleif Gutt-
ormsson undir yfirskriftinni: „Ala
skalúpínan ógnun við fjölbreytt
gróðurriki víða um land“. Hjörleifur
er kyndilberi hreintrúarmanna í
nátturuvernd, sem geta brugðið
fæti á ýmsan hátt fyrir stofnanir
og einkaaðila sem af
hugsjón og fórnfýsi
vinna að ræktun lands
og auknum landgæð-
um. Hugmyndafræði
þeirra hefur á seinni
árum oft verið nefnd
„svört náttúruvernd",
því svartir sandar og
bfásnir melar eru þessu
fólki kærari en gróður
sem upp hefur komist
með áðstoð mannsins.
Hugmyndafræði þessi
gengur út á náttúrlega
þróun án afskipta
mannsins. Dæmi um
þessa stefnu er nýleg
krafa þessara aðila um
ítarlegt umhverfismat
þegar um miklar uppgræðsluað-
gerðir er að ræða eins og á Hóls-
sandi. Markmiðið gæti verið að tefja
og helst hefta umfangsmiklar land-
græðsluframkvæmdir með skýrslu-
gerð og annarri skriffinnsku.
Hryggilegt væri að snúa annars
ágætum lögum og reglugerð um
mat á umhverfisáhrifum fram-
kvæmda upp í andhverfu sína með
þessum hætti.
í grein Hjörleifs er fjallað af ein-
stakri vandlætingu um landvinn-
inga og starfsaðferðir Skógræktar
ríkisins og Landgræðslunnar á síð-
ustu árum og áratugum og hnýtt
er í áhugamenn með háði og sagt
að þeir hafi „af góðri trú“ lagt
ræktunarstarfi lið. Fjallað er um
fræframleiðslu og útbreiðslustarf
fyrrgreindra stofnana sem væri þar
um brotlegt athæfi að ræða, enda.
flokkar Hjörleifur þessa starfsemi
undir „stórfellt umhverfisslys". Er
dapurlegt til þess að vita að með
þessum hætti skuli leitast við að
sá fræjum efasemda og jafnvel for-
dæmingar í hug almennings varð-
andi ræktunarstarf sem allur þorri
landsmanna styður og fagnar af
heilum hug. Slíkri aðför skal hrund-
ið.
„Varúðarreglan"
I vandlætingu sinni yfir starfi
Skógræktar ríkisins og Land-
græðslunnar við að auðga íslenska
náttúru með innfluttum plöntu- og
tijátegundum, sem geta dafnað við
þá afarkosti sem íslensk veðrátta
býður upp á, hampar Hjörleifur
svokallaðri „varúðarreglu“. Vernd-
unarsinnar halda gjarnan þessu
orði á lofti, sem væri það fengið
úr helgri bók. Ajmennt er hugtakið
túlkað þannig að ekkert megi gera
eða framkvæma af neinu tagi nema
fullsannað sé að ekki hljótist af
röskun umhverfis eða náttúru, og
sé um vafa a_ð ræða skuli náttúran
njóta hans. Á almennu máli þýðir
þessi hugmyndafræði einfaldlega
það að ekkert má gera, sem hugsan-
lega eða fræðilega gæti breytt eða
raskað núverandi umhverfi og teg-
undasamsetningu. Hér er að sjálf-
sögðu um hrein trúarbrögð að ræða,
því hver getur dæmt um það hvort
núverandi umhverfi eða gróðurfar
sé það eina rétta og besta? Það
hefði t.d. ekki samrýmst „varúðar-
reglu“ að hópar andófsmanna flytt-
ust frá Noregi og
næmu land á Islandi
og gerðust íslending-
ar. Ekki sér enn fyrir
endann á allri þeirri
röskun sem af því hef-
ur hlotist. Staðreyndin
er sú að náttúran sjálf
hafnar gersamlega
þeirri stöðnun og raka-
lausu íhaldssemi, sem
blind trú á „varúðar-
reglu“ felur í sér. Kyrr-
staða af því tagi er
einungis til í hugum
verndunarpostula. Líf-
heimurinn og um-
hverfið er lifandi ferli
sem gengur út á stöð-
ugar breytingar, hvort
sem er með fellibyljum, skriðum og
jarðskjálftum eða hægfara land-
námi eða þróun ogjafnvel útdauða
tegunda. Ef „varúðarreglu" hefði
verið fylgt hér á landi væru atvinnu-
hættir til sjávar og sveita líklega
einum til tveim öldum á eftir tíman-
um. Engar kynbætur eða innflutn-
ingur tegunda af nokkru tagi hefði
þá átt sér stað og vafasamt er hvort
nútíma togveiðar fengju blessun.
Hvalveiðibanni var komið á út frá
þessum hugmyndum og fæst síðan
ekki með nokkru móti endurskoðað
þótt hvalur sé um allan sjó. Þegar
„varúðarreglu" er beitt er aldrei
nægilega vel sannað að veiðar gætu
ekki haft einhver áhrif á þá hvala-
stofna, sem vísindamenn okkar og
fjölmargir aðrir telja vel nýtanlega.
Maðurinn er í eðli sínu eigingjörn
og drottnandi tegund, sem sér og
metur umhverfið út frá sjálfum
sér. Umhverfið og náttúran hefur
gildi ef það er manninum til nytja
og/eða yndisauka. Landsvæði sem
veitir hvorugt er gagnslaust eða
verra en það, t.d. þar sem uppblást-
ur eða landeyðing herja, og er það
rangt að viðurkenna ekki sjálfmið-
un mannsins að þessu leyti.
Helför gegn lúpínu!
Eins og kunnugt er hefur verið
í gangi sl. tvö ár helför gegn lúpínu
í þjóðgarðinum í Skaftafelli á veg-
um Náttúruverndarráðs og nú síð-
ast í Öskjuhlíð á vegum Reykjavík-
urborgar. Sömu hugmyndafræðing-
ar ráða líklega ferðinni í báðum til-
vikum. Hefur m.a. verið pantaður
fræðingur frá Nýja-Sjálandi til að
gefa helförinni aukið vægi og er
nú jafnvel rætt um eiturefnahernað.
Hætt er við að eitrið hefði einnig
áhrif á þá miklu „blómaveislu" sem
Hjörleifur saknar úr vegköntum i
Hallormsstaðarskógi og víðar þar
sem lúpínan hefur náð fótfestu í
urðum og melkollum.
Lúpínan er okkur mönnum fremri
Náttúran sjálf hafnar
gersamlega þeirri
stöðnun og rakalausu
íhaldssemi, segir
Hermann Svein-
björnsson, sem blind
trú á „varúðarreglu“
hefur í för með sér.
að því leyti að hún getur lifað og
dafnað á sjálfbæran hátt við ótrú-
lega hörð skilyrði hér á landi. Mað-
urinn er hitabeltistegund að upp-
runa og er því í raun aðskotadýr á
norðurhjara, enda voru íslendingar
lengst af einstaklega klaufskir við
að aðlagast landinu og nýta sér
gæði þess til lands og sjávar. Lúp-
ínan vekur því hugsanlega öfund
hjá sumum. Við Islendingar höfum
lengi verið skoplegir með því að
ofsækja ýmsan fallegan innlendan
gróður, sem illgresi væri, en strit-
ast siðan við að fá meira framandi
tegundir til að festa rætur. Lúpínan
er orðin íslensk tegund í fræðilegum
skilningi og vonandi vex þeirri skoð-
un ekki fylgi að þessi blessaða jurt
sé illgresi, einungis vegna þess að
hún getur vaxið hjálparlaust hér á
landi.
Ef áróður gegn innfluttum
plöntutegundum er upprunninn hjá
Náttúruverndarráði hljóta ræktun-
arsinnar að taka á því máli með
viðeigandi hætti. Náttúruverndar-
ráð fær umboð sitt frá náttúru-
verndarþingi, þar sem ráðsmenn
eru kjörnir af. leikmönnum, utan
formanns sem skipaður er af um-
hverfisráðherra. Ráðið fer því ekki
með eiginleg völd og hlýtur sjálftek-
in lögsaga ráðsins yfir stórum land-
svæðum að orka tvímælis, hvað þá
að ráðið geti dæmt um stefnu og
aðferðir i landgræðslu og skóg-
rækt. Afskipti Náttúruverndarráðs
af uppgræðsluframkvæmdum
þyrfti því að taka til skoðunar.
Eflum mannvænt umhverfi
Skilningur þorra landsmanna er
sífellt að aukast á mikilvægi þess
að umhverfi okkar sé mannvænt,
ekki síður en vistvænt og sjálf-
bært. Blómlegt og skjólsælt um-
hverfi er hluti af lífskjörum þjóðar-
innar ekki síður en þau kjör sem
mæld eru í krónum. Eitt besta
dæmið í þessu sambandi er sá góði
árangur sem Skógræktarfélag
Reykjavíkur hefur náð í og um-
hverfis höfuðborgina með löngu og
góðu samstarfi við yfirstjórn
Reykjavíkurborgar. Nýbakaðir
áhrifaaðilar, sem tengjast nýrri yf-
irstjórn borgarinnar, hafa reynt að
gera viðskipti Skógræktarinnar og
Reykjavíkurborgar tortryggileg,
líklega þær/þeir sömu og nú hrósa
sigri yfir lúpínunni í Öskjuhlíð.
Innflutningur á nýjum tegundum
af trjám og piöntum hefur verið ein
meginforsenda þess að hægt hefur
verið að efla mannvænt umhverfi
við hinar erfiðu aðstæður, sem ís-
lensk veðrátta og jarðvegur býður
upp á. Einangrun leiðir til stöðnun-
ar, hvort sem um er ræða mann-
fólk eða gróðurfar, sbr. ágætt bréf
Ægis Geirdal, sem birtist hér í blað-
inu þann 26. júlí sl. Þess vegna er
það grundvallaratriði að áhangend-
um svartrar náttúruverndar takist
ekki að bregða fæti fyrir íslenskt
ræktunarfólk og vinna þannig gegn
velsæld þjóðarinnar. Þrátt fyrir það
munu Hjörleifur og skoðanabræður
hans geta áfram fundið ótal unaðs-
reiti og „blómaveislur“ í urðum,
skriðum og blásnum melum víða
um land.
Höfundur er líf- og umhverfis-
fræðingur.
0,
1 5 - 5 O %
AFSLATTUR
9.-19. ÁGÚST
Verslun með borðbúnað og gjafavörur í Kringlunni
□
Hermann
Sveinbjörnsson
/
Lokað í dag. Utsalan hefst
í fyrramálið!
habitat
Laugavegi 13 - Sími 562-5870